inziva üzerine

romalı filozof seneca'nın kısacık bir eseridir. on sayfa kadar tutan metnin etkisi hacminin çok ötesindedir. edebiyatta "tıkız metin" denilen türden bir denemedir diyebilirim. seneca burada inzivayı ve onun bilge açısından önemini ele alıyor. stoacı öğretiye göre kişi sürekli eylem hâlinde olmalı ve yaşamının sonuna dek bundan vazgeçmemelidir. bu anlayışla bağlantılı olarak tabii ki kamu işleri ve devlet görevleri de eylem alanına dâhil önemli meseleler. seneca zenon'dan alıntı yapıyor:" bir şey kendisine engel olmadıkça bilge devlet işleriyle ilgilenecek." zirâ stoacı öğretiye göre ortak yaşam için eylem hâlinde olmak önemlidir. seneca'nın bu öğretiyle bir sorunu yok. onun sorunu "bir şey kendisine engel olduğunda" bilgenin ne yapması gerektiği. devlet görevinde bulunmak için şartlar uygun değilse bilge neye yönelmeli? devlet iyiden iyiye bozulmuşsa, rüşvet ve ahlaksızlık kol geziyorsa, bilge bu bozuk düzene faydasının olamayacağını görüyorsa ne yapmalı? seneca'nın cevabı inziva. bilge inzivaya çekilecek, kendi içine yönelecek ve kendi gelişimine ağırlık verecektir. bilge inzivadayken bile gelecek nesillere faydalı işler yapar. seneca iki devlet olduğu yönün deki stoacı öğretiyi ifade eder: büyük devlet yani tanrılar devleti. bir de küçük devlet yani içinde yaşadığımız devlet. seneca inziva yaşamının büyük devlet için daha faydalı olduğunu söyler. bilge inzivadayken temaşa yaşamına dalabilir, tanrıları ve evreni, doğayı ve canlıları tefekkür edebilir. zirâ kalabalıklar içinde bunlar zaten pek mümkün değildir. stoacı bir başka öğreti olan doğaya uygun yaşam da söz konusu edilir. seneca doğaya uygun yaşamak ve nesneleri temâşa etmek için varız der. bilgeler böyle yaşar. bilgenin hemen hemen bütün antik öğretilerde âdeta bir tanrı gibi olduğu unutulmamalıdır. bu seneca'da da her yere nüfuz etmiş durumdadır. ona göre zenon büyük savaşlar kazanan komutanlardan veya yasalar koyan devlet yöneticilerinden daha büyük işler yapmıştır. ben bu fikrin çok ama çok kıymetli olduğunu düşünüyorum. seneca'ya göre üç yaşam biçimi vardır: hazza, temâşaya ve eyleme adanmış yaşam. seneca temâşanın bir liman değil demirleme yeri olduğunu söyler. bu inziva seçildiğinde mümkündür. bilge bunu yapmalıdır.