1.
mujeres - kadınlar
eduardo galeano
çev. süleyman doğru
(kitapla alakalı tuttuğum notlardan düzenlenmiştir)
kitabı, daha doğrusu eduardo galeano’yu keşfetmem -futbol ile alakalı yazdıklarını saymazsam- açık gazete sayesinde oldu. bir açık gazete geleneği olarak her programın başında galeano’nun kitaplarından bir bölüm okunuyor ve geçen yayın dönemindeki kitap mujeres idi. yine bir sabah ömer madra tarafından okunan şu pasaj ilgimi çekti:
plaza de mayo anneleri
1977, buenos aires
kendi evlatları tarafından dünyaya getirilmiş kadınlar olan plaza de mayo anneleri, bu trajedinin yunan korosunu oluşturuyorlar. kayıplarının fotoğraflarım havaya kaldırıp pembe hükümet sarayının önündeki piramidin etrafında kışlaları, karakolları ve kiliseleri dolaşırkenki inatçılıklarıyla dönüp dururken, gözleri onca gözyaşından kupkuru ve eskiden varken artık olmayanları ya da kim bilir belki de hâlâ olanları beklemekten umutlan kınlmış: "uyanıyor ve hayatta olduğunu hissediyorum," diyor içlerinden biri ve her biri. "sabah vakti geride kalırken umudum yavaş yavaş tükeniyor. öğlen olduğunda ölüyorum. akşama doğru diriliyorum. o zaman geleceğine yeniden inanıyor ve masaya onun için bir tabak koyuyorum, ama o yeniden ölüyor ve gece olduğunda umudum tamamen tükenmiş olarak uyuyakalıyorum. uyanıyor ve hayatta
olduğunu hissediyorum..."
onlara deliler diyorlar. normalde kimse onlardan bahsetmiyor. durum normale dönünce dolar ucuzluyor, aynı şekilde bazı insanlar da. deli şairler ölüme gidiyorlar, normal şairlerse kılıcı öpüp övgüler düzüyor ve sessizliğe gömülüyorlar. ekonomi bakanı çok normal bir şekilde afrika selvasında aslan ve zürafa avlarken, generaller buenos aires'in kenar mahallelerinde işçi avlıyorlar. yeni dil kurallan askeri diktatörlüğü ulusal yeniden yapılanma süreci olarak adlandırmaya mecbur ediyor.
***
(bkz: plaza de mayo anneleri)
***
erken dönem filozoflarının ve dinlerinin erkeğin tamamlanmamış hali olarak yorumladığı kadın kavramı, latin amerika’nın edebi yönünü dünyaya tanıtan eduardo galeano’nun çeşitli hikaye ve anektodlarıyla ele alınıyor. bu hikayeler daha çok galeano’nun yetiştiği ve anlatıcılığını üstlendiği kültür itibarıyla ispanyol ve maya kültürüyle harmanlanmış çeşitli halk öykülerini ve tarihte ataerkil düzenin karşısında kadın kimliğiyle ön plana çıkmış ve “bir erkeğin cesaret edemeyeceği” işlere “kalkışan” cesur kadınların kahramanlık öyküleri gibi çeşitli konulardan oluşuyor.
kitap boyunca galeano’nun üstlendiği rol anlatıcılık, yani metinsel olarak bir mesaj kaygısı çoğunlukla yok. ancak seçilen metinler öylesine dolu ki, insan okurken kadınları ve kadınların toplumdaki yerinin tarihte ne konumda olduğunu ve günümüzde bunun pek değişmediğini okura şok etkisiyle yansıtıyor.
tarih boyunca kadınların toplumun bir parçası olarak verdiği varlık mücadelesine kitaptaki öyküler aracılığıyla tanıklık ediyoruz. herkesin bildiğini değil de saklı olanı keşfetmek isteyen, bunun uğruna önüne konan engellere biat etmeyip canı pahasına bu mücadeleyi veren kadınlara birkaç satırlığına da olsa eşlik etmek heyecan verici.
eduardo galeano
çev. süleyman doğru
(kitapla alakalı tuttuğum notlardan düzenlenmiştir)
kitabı, daha doğrusu eduardo galeano’yu keşfetmem -futbol ile alakalı yazdıklarını saymazsam- açık gazete sayesinde oldu. bir açık gazete geleneği olarak her programın başında galeano’nun kitaplarından bir bölüm okunuyor ve geçen yayın dönemindeki kitap mujeres idi. yine bir sabah ömer madra tarafından okunan şu pasaj ilgimi çekti:
plaza de mayo anneleri
1977, buenos aires
kendi evlatları tarafından dünyaya getirilmiş kadınlar olan plaza de mayo anneleri, bu trajedinin yunan korosunu oluşturuyorlar. kayıplarının fotoğraflarım havaya kaldırıp pembe hükümet sarayının önündeki piramidin etrafında kışlaları, karakolları ve kiliseleri dolaşırkenki inatçılıklarıyla dönüp dururken, gözleri onca gözyaşından kupkuru ve eskiden varken artık olmayanları ya da kim bilir belki de hâlâ olanları beklemekten umutlan kınlmış: "uyanıyor ve hayatta olduğunu hissediyorum," diyor içlerinden biri ve her biri. "sabah vakti geride kalırken umudum yavaş yavaş tükeniyor. öğlen olduğunda ölüyorum. akşama doğru diriliyorum. o zaman geleceğine yeniden inanıyor ve masaya onun için bir tabak koyuyorum, ama o yeniden ölüyor ve gece olduğunda umudum tamamen tükenmiş olarak uyuyakalıyorum. uyanıyor ve hayatta
olduğunu hissediyorum..."
onlara deliler diyorlar. normalde kimse onlardan bahsetmiyor. durum normale dönünce dolar ucuzluyor, aynı şekilde bazı insanlar da. deli şairler ölüme gidiyorlar, normal şairlerse kılıcı öpüp övgüler düzüyor ve sessizliğe gömülüyorlar. ekonomi bakanı çok normal bir şekilde afrika selvasında aslan ve zürafa avlarken, generaller buenos aires'in kenar mahallelerinde işçi avlıyorlar. yeni dil kurallan askeri diktatörlüğü ulusal yeniden yapılanma süreci olarak adlandırmaya mecbur ediyor.
***
(bkz: plaza de mayo anneleri)
***
erken dönem filozoflarının ve dinlerinin erkeğin tamamlanmamış hali olarak yorumladığı kadın kavramı, latin amerika’nın edebi yönünü dünyaya tanıtan eduardo galeano’nun çeşitli hikaye ve anektodlarıyla ele alınıyor. bu hikayeler daha çok galeano’nun yetiştiği ve anlatıcılığını üstlendiği kültür itibarıyla ispanyol ve maya kültürüyle harmanlanmış çeşitli halk öykülerini ve tarihte ataerkil düzenin karşısında kadın kimliğiyle ön plana çıkmış ve “bir erkeğin cesaret edemeyeceği” işlere “kalkışan” cesur kadınların kahramanlık öyküleri gibi çeşitli konulardan oluşuyor.
kitap boyunca galeano’nun üstlendiği rol anlatıcılık, yani metinsel olarak bir mesaj kaygısı çoğunlukla yok. ancak seçilen metinler öylesine dolu ki, insan okurken kadınları ve kadınların toplumdaki yerinin tarihte ne konumda olduğunu ve günümüzde bunun pek değişmediğini okura şok etkisiyle yansıtıyor.
tarih boyunca kadınların toplumun bir parçası olarak verdiği varlık mücadelesine kitaptaki öyküler aracılığıyla tanıklık ediyoruz. herkesin bildiğini değil de saklı olanı keşfetmek isteyen, bunun uğruna önüne konan engellere biat etmeyip canı pahasına bu mücadeleyi veren kadınlara birkaç satırlığına da olsa eşlik etmek heyecan verici.
devamını gör...