kaos teorisi

kelebeğin kanat çırpışı gibi küçük bir sey dünyanın yarısını dolaşabilecek bir tayfuna neden olabilir.
(bkz: kelebek etkisi)

kargaşa kuramı. düzensizliği, kaosu savunur. düzenden düzensizliğin doğacağını, ama düzensizliğin de bir düzen olduğunu söyler. bu teoriye göre evren de düzenlidir. çünkü düzensizlik, aslında düzendir.

edit: yani falanca şeyin falanca şeye çarpması, hasta çocukların doğması falan bunlar ateistlere göre düzensizliktir. ama bunlar aslında düzendir. çünkü bu şey sürekli tekrar edilir. yani belli bir düzene bağlıdır.

(bkz: regular show) bunu en iyi ele alan yapımdır. bu kadar eğlenceli ve bu kadar anlamlı (bana göre) çok az yapım var.

bana hep; sümüklü bir kelebek bunları yapabiliyorsa, ortalama bir kartal neler yapar, diye sorgulatan tırt ve popülist teori. romantik bünyelerde "vay alüminyum!" etkisi yaratsa da kanıtlanması imkansız olan bu teori aslında bir teori değildir. çünkü bir teorinin teori olabilmesi için, teoride bile olsa kanıtlanabilmesi gerekir.

(bkz: teori)

kelebek etkisiyle baglantili, kaos olarak nitelendirilen davranis ya da eylemleri inceleyen teori cesitidir. ıcerisindeki "kaos" kelimesinin zitti olarak aslinda duzeni savunur. kaos olarak adlandirilan her neyse; olusumu esnasinda cok da on gorulmemis hatta farkedilemeyecek turden minimalist kaotik eylemlerin, duzen icerisinde isleyerek buyuk kaotik olaylara neden olabilecegi savunulur. yani sanilanin aksine kaos ve duzen zit degil, ic ice birbirini destekleyen kavramlardir. diger bir deyisle; duzen kaostan, kaos duzenden etkilenir ve hicbir sey rastgele degildir.
kuram genellik modern matematigin dinamigi konumundadir. is sadece matematikle sinirli degil tabii, ıcerisinde insanin oldugu her meseleyi ki fizigin dallarindan, sosyal bilimlere kadar tum alanlari kapsayacak niteliktedir.

kozmosun zıttı.

(bkz: kafa açan mevzular)

romantize edilecek ya da hayat dersi çıkartılacak bir mevzu değildir. medavar'ın başlangıç anına hassas bağımlılık ilkesi ve poincare'ın garip modlar perensibine uyan sistemler kaotik sistemlerdir. ilkinin örneği bir kurşun kalemin sivri ucu üzerinde dik duramaması, ikincisi de üç cisimli bir sistemin çekim kuvvetlerinin etkisinin modellenmesinin mümkün olmamasıdır.

kelebek mevzusuna gelirsek, her mahlukat kanat çırptığında kasırgadan kasırgaya savrulmamamızın nedeni, termodinamiğin kanunlarıdır. benzer bir örnekle, aynı teoriye göre odadaki tüm oksijen azottan ayrılıp odanın bir köşesinde de toplanabilir ancak bu şekilde boğulan bir insan evladı tarihe geçmemiştir çünkü sayın termo böyle bir kararsızlık artışına izin vermez.

bunlar hesap kitap sevmeyenlerin hikayesine bayıldığı konular ama emin ol gündelik hayatınızın tüm ögeleri içinde bunlardan etkilenenler sıfıra yakındır. siz kararlı modellere yatırım yapmaktan vazgeçmeyin.

1887'de isveç kralı, ii.oscar, üç cisim problemini çözene büyük ödül vereceğini açıkladı.
üç cisim problemi şu soruyu sorar: ikiden fazla cisim hareketi nedir? ve neden çarpışmazlar?
aslında bu güneş sisteminin nasıl işlediği ile ilgili bir problemdir.

maden mühendisi ve matematikçi, hanri poincare , o dönemlerde güneş sisteminin kararlığı ile ilgili kamaşık dif denklemleri araştırıyordu..
problemi basit hale getirmek için, iki büyük cisim yanında, küçücük bir cismi düşündü. böylece küçük olan cismin sabit bir yörüngesi olduğunu göstermiş oldu.
bu yörüngenin onu uzağa taşıyamayabileceğini ispatlayamadı kısacası problemi çözemedi.
ama kralın ödülüne layık görülebileceği kadar muazzam bir buluştu.
peki ya yörünge sabit değilde, düzensiz ise?
işte bu küçücük hata, küçücük bir değişim, tahmin edilemeyen hareketlere neden olabiliyordu.

kelebek etkisi ile ilgili bir terimdir.
küçücük bir bozukluğun büyük etkilere sebebiyet vereceğini, kaos yaratacağını söyler.

lorenz'in kelebek etkisi sistemi.

layıkıyla tanışmak isteyenlere david ruelle'in rastlantı ve kaos'unu ve james gleick'in kaos'unu tavsiye ederim. iki kitap da artık zor bulunuyor ama dilimze çevrilmiş en iyi giriş düzeyinde kitaplar bunlar.

ayrıca:
#1740196

chaos is a ladder