kaşgarlı mahmud

divani lügatit türkün yazarı.
önemli edebi kişiliklerden birisidir.

11. yüzyılda yaşamış olan leksikograf.

tarihte yazılmış ilk türkçe sözlük olan dîvânu lugâti’t-türk'ün yazarıdır. eser, kendisinden sonra pek çok önemli esere ve çalışmaya kaynaklık ettiği gibi günümüzde hala türk dili veya kültürü ile ilgili araştırmalarda literatür taramasının en başında gelir. kaşgarlı mahmud, eserini araplara türkçeyi öğretmek ve türkçenin zengin bir dil olduğunu kanıtlamak amacıyla arapça yazdığını söylemiştir. divanü lügati’t-türk’te 11. yüzyılda yaşayan türk boylarının dili ve folkloru hakkında çok değerli bilgiler vermiştir. türkçenin zenginliğini açıklamak için savlardan (atasözleri), sagulardan (ağıtlar) ve koşuklardan (şiir ve destan parçaları) örneklerin yer verildiği ve ilk türk dilbilgisi kitabı sayılan divan-ı lugati’t-türk, ali emiri efendi tarafından istanbul'da bir sahafda tesadüfen bulunup muhafaza edilmiştir.

kaşgarlı mahmud'un ayrıca daha önce cevâhir ün-nahv fi lûgat it-türk adıyla yazdığı bir eseri de vardır ancak bu eser henüz bulunamamıştır.

çok uzun zaman adını ve eserini beraber söyleyemediğim ilk türkçe sözlüğün yazarıdır.

(bkz: yine sen yine şaka)

buradan
(genel bilgileri tekrar etmek istemediğim için 'wikipedia'dan link vererek başladım.)

islamiyet öncesi türk edebiyatı sözlü dönem'in en önemli ve biricik kaynağı olan divanü lügati't-türk'ün yazarı.
kaşgarlı mahmud'un, 1072 - 1074 yılları arasında o zaman bilinen türk dünyası içinde dolaşarak hazırladığı divanü lugati't-türk; türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin, (bkz: türk edebiyatı tarihi sözlü dönem)'i anlatırken örnekledikleri; şiir-->koşuk-, atasözü-->sav-, sagu -->günümüzde ağıt örneklerinin tek kaynağıdır. (yani, kaşgarlı mahmud olmasaydı, bugün okutulan islamiyet öncesi sözlü dönem örnekleri elimize ulaşmayacaktı ve bilinmez olarak kalacaklardı.)

(bkz: wikipedia)'nın leksikograf--> sözlükbilimci -leksikografi-->sözlükbilim- olarak nitelendirdiği kaşgarlı mahmut, bilinçli bir dilciydi.
divanü lugati't-türk'ün önsözünde, kitabını, araplara türkçe öğretmek ve türkçenin zengin bir dil olduğunu onlara kanıtlamak için arapça yazdığını belirtir.

'cevâhir ün-nahv fi lûgat it-türk' adıyla türkçenin bir gramerini de yazdığı bilinen kaşgarlı mahmud'un bu eseri şu ana kadar bulunamamıştır.
divanü lugati’t-türk ise, 1908’den sonra istanbul’da bir sahafta tesadüfen bulundu. divanü lugati’t-türk, ilkin 1915-17’de 3 cilt olarak bastırıldı, daha sonra besim atalay tarafından türkçeye çevrilerek tdk yayınları arasında 5 cilt olarak yayımlandı (1939-43).
divanü lügati’t-türk'ün bugün yer yüzünde bir tek yazma nüshası vardır. o da istanbul'da fatih millet kütüphanesi'nde ali emirî kitapları arasındadır.

kaşgarlı mahmud, 1105 yılında, 97 yaşında öldü. mezarı, kaşgar şehrine 45 kilometre uzaklıktaki opal köyünde, (o zamanlar ders verdiği) mahmudiye medresesi mezarlığındadır. ölümünden sonra öğrencileri tarafından inşa edilen ve günümüze kadar dört defa yenilenen bir türbede yatmaktadır.

1005/ 1102 yılları civarında yaşamış dilbilimci, leksikograf.

dîvânu lugâti't-türk en bilinen eseridir.