kavalalı mehmed ali paşa

osmanlı devletine kafa tutan mısır valisi. mısır valisi olsa da yunanistan'ın kavala şehrinde doğmuştur.

tekelleşmenin ve kontrolsüz otoritenin tarihteki güzel bir örneğidir. yenilikçi, reformcu ve döneminin en iyi yöneticisiydi. (bkz: ıı.mahmut) tahta geçtiği zaman yaptığı reformları ondan örnek almıştır. ingilizler karışmasa belki osmanlı imparatorluğunu yıkacak güce erişebilirdi.

çok bilinen "çölüne dön, vahhabi köpeği!" isimli caps kavalalı'ya yapılmalıydı zira isyanın hakkından gelen o'dur.

ıı.mahmud'un ünlü sözü "denize düşen yılana sarılır" bu paşa sayesinde söylenmiştir. kendisi osmanlı'ya isyan edince ve devlet o zaman bununla başa çıkamayınca maalesef ruslardan yardım istemişiz.

az kalsın alıyormuş osmanlıyı

aslen arapkirlidir, kavaladan mısıra gittiğinden kavalalı diye anılıyor. (bkz: arapkir)

kaç lira lan bir osmanlı?

isyan ederek özerklik elde etmiştir.

kavalalı hanedanı'nı kurmuş ve hanedanı 150 yıldan fazla bir süre mısır'ı yönetmiştir. kavalılar önce hıdiv sonra da mısır kralı oldu. hanedanın üyeleri, servetleri, lüks yaşantıları ve avrupa'nın modalarına özenmeleriyle ön plana çıkar.

kavalalı mehmet ali paşa / r. neilson / 19. yüzyılın ikinci yarısı / monik benardete'nin koleksiyonundan.

kavalalı mehmed ali paşa 4 mart 1769 tarihinde osmanlı imparatorluğu'na bağlı kavala şehrinde dünyaya geldi. genç yaşta askeri kariyerine başladı ve çeşitli savaşlarda gösterdiği başarılarla dikkat çekti. osmanlı hükümetinin emriyle mısır valisi olarak atanan mehmed ali paşa, burada modern bir ordu oluşturdu. mehmed ali paşa mısır'da sadece askeri değil, aynı zamanda ekonomik ve idari alandaki başarılarıyla da ön plana çıktı. modern tarım yöntemlerini mısır'a getirerek tarımı geliştirdi, altyapıyı iyileştirdi ve ekonomiyi canlandırdı.

mehmed ali paşa güçlenirken osmanlı imparatorluğu zayıflıyordu. osmanlı imparatorluğu mora isyanı'nı bastıramayınca mısır valisi kavalalı mehmed ali paşa'dan yardım istedi. mehmed ali paşa yardım etmeyi kabul etti ve bu yardımı karşılığında mora'yı istedi. fakat yunanistan bağımsız olunca mora da yunanistan'a katıldı ve mehmed ali paşa bu sefer suriye valiliğini istedi. osmanlı suriye'yi vermek istemeyince mehmed ali paşa osmanlı'ya karşı ayaklandı, konya muharebesi'nde osmanlı ordusunu mağlup etti ve kütahya'ya kadar ilerledi. osmanlı mehmed ali paşa'yı durduramayınca rus imparatorluğu'ndan yardım istedi ve osmanlı ile rus imparatorluğu arasında hünkar iskelesi antlaşması imzalandı. rusya'nın yardımıyla mehmed ali paşa durduruldu ve osmanlı padişahı 2. mahmud ile mısır valisi mehmed ali paşa arasında 14 mayıs 1833 tarihinde kütahya antlaşması imzalandı. antlaşmanın sonucunda mehmed ali paşa'ya mısır valiliğine ek olarak girit ve şam valiliği de verildi. mehmed ali paşa'nın oğlu ibrahim paşa'ya* da cidde valiliği ile adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verildi.

fakat kütahya antlaşması'ndan iki taraf da hoşnut değildi. 2. mahmud, mehmed ali paşa'ya verilen suriye, adana, girit ve cidde gibi zengin eyaletleri geri almak istiyordu. mehmed ali paşa ise elde ettiği kazancı az buluyordu. mısır'ın ödemesi gereken vergi de anlaşmazlık konusuydu. sonunda mehmed ali paşa'nın oğlu ibrahim paşa'nın yönetimindeki mısır ordusu ile osmanlı ordusu nizip'te karşı karşıya geldi. mısır ordusu nizip muharebesi'nde osmanlı ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. fakat daha sonra ingiltere'nin desteği ile osmanlı mısır kıyılarını ablukaya aldı, akka kalesi'ni fethetti ve mısır'a doğru yürümeye başladı. bunun üzerine mehmed ali paşa 15 temmuz 1840 tarihinde londra antlaşması'nı* imzalamak zorunda kaldı. bu antlaşmanın sonucunda mehmed ali paşa ve varislerine mısır ve akka eyaletlerini süresiz yönetme hakkı verildi. fakat bu bölgeler osmanlı imparatorluğu'nun ayrılmaz bir parçası olmaya devam etti. mehmed ali paşa mısır'a terk edilmiş olan osmanlı donanması'nı osmanlı'ya geri verdi. mısır ordusu suriye, arabistan, hicaz, girit, adana ve osmanlı imparatorluğu'na ait diğer bölgelerden çekildi.

kavalalı mehmed ali paşa yaşamının son yıllarını ağır bir hastalığın pençesinde geçirdi, 2 mart 1848'de mısır valiliği görevini oğlu ibrahim paşa'ya bıraktı, 2 ağustos 1849 tarihinde kahire'de hayata gözlerini yumdu. askeri dehası, idari yetenekleri ve mısır'da gerçekleştirdiği reformlarla tarihe damgasını vurdu. kavalalı hanedanı, mehmed ali paşa'nın vali olarak atandığı 17 mayıs 1805'ten mısır'da cumhuriyetin ilan edildiği 18 haziran 1953'e kadar tam 148 sene mısır'ı yönetti.

not: tosun paşa filminde bahsi geçen tosun paşa** ve ibrahim paşa* kavalalı mehmed ali paşa'nın çocuklarıdır.

kahire'de her yerde heykeli olan adam.