1.
ludvig holberg
1684-1754 yılları arasında yaşayan norveçli yazar, şair, oyun yazarı, filozof ve baron olarak bilinir.
modern danimarka ve norveç edebiyatı'nın kurucusu kabul edilmiştir.
1684-1754 yılları arasında yaşayan norveçli yazar, şair, oyun yazarı, filozof ve baron olarak bilinir.
modern danimarka ve norveç edebiyatı'nın kurucusu kabul edilmiştir.
devamını gör...
2.
nicolai klimii iter subterraneum (1741) isimli eserinin 3 ingilizce tercümesini okuduğum edebiyatçıdır. 1742'deki ilk çevirisi en iyisiydi. gulliver'in gezileri ile yakın zamanlarda çıkmıştır ve bana göre holberg'ün buradaki jonathan swift esinlenmesi barizdir. gene de süper eğlenceli ve etkili bir satirik eserdir.
devamını gör...
3.
baron holberg olarak da anılan iskandinav edebi figürdür. ben kendisinin tek romanı olan nicolai klimii iter subterraneum'un 3 tane ingilizce çevirisini okumuştum; sırasıyla 1742, 1828 ve 1845'teki tercümelerini. en çok, orijinal latincesi yayımlandıktan 1 sene sonra çıkan ilk çeviriyi beğendiğimi söyleyebilirim. gerçekten hem eğlenceli hem de satirik bağlamda da efektif bir eser. aynı yüzyılda çıkan gulliver'in gezileri yapıtından esinlenmiş holberg kuvvetle muhtemelen burada ama bu, baron'un eserinin değerini azaltmıyor bence. muazzam ve edebiyat dünyasında ayrı yerde duran bir iş bu gerçekten.
ludvig holberg, 1684'te bergen/norveç'te doğmuştur ve 1754'te kopenhag/danimarka'da ölmüştür. avrupa'nın aydınlanma çağı'nın en öne çıkan edebi figürlerinden biridir (en meşhurlarından olmasa da). hem norveç hem de danimarka edebiyatlarının kurucularından biri olarak kabul edilir.
ludvig, öksüz kalmıştır ve 1702'de şehri mahveden yangına kadar bergen'de akrabalarıyla birlikte yaşamıştır. sonrasında da kopenhag üniversitesi'ne gönderilmiştir. dünyayı gezmek gibi bir tutkusu olduğundan mezuniyetinden sonra (1704) hollanda'ya doğru yola koyulur kendisi. aachen'da hastalanır ve pek parası olmadığından norveç'e yürüyerek dönmek zorunda kalır. burada özel fransızca öğretmeni olarak çalıştıktan sonra 1706 senesinde, londra ve oxford'a doğru yeniden yola koyulur ve burada flüt ve keman dersleri vererek parasını kazanırken 2 sene de okur. bu esnada "introduction til de fornemste europaeiske rigers historie / introduction to the history of leading european nations" (önde gelen avrupa ülkelerinin tarihine giriş) isimli eserini yazmaya başladığı sanılmaktadır lakin bu yapıt 1711'de, kendisi danimarka'ya döndükten sonra yayımlanmıştır. bu yapıt sayesinde kendisi, okuyabilmesini ve seyahat edebilmesini mümkün kılan kraliyet iznini kazanmıştır.
bu doğrultuda holberg, 1714 yılında yeniden yola koyulmuştur ve çoğunluğu yürüyerek olmak üzere avrupa'nın birçok önemli şehrini gezmiştir. 1716'da danimarka'ya dönmüş ve burada introduction til natur- og folke-rettens kundskab ("introduction to natural and ınternational law") isminde, doğal hukuk ve doğal haklar üzerine, orijinal olmayan bir eser yayımlatmıştır. maddi sorunları, 1717 senesinde kopenhag üniversitesi'nde metafizik ve mantık profesörü olarak tayin edildiğinde nihayet sonlanmıştır. 1720 yılında latince ve 1730 senesinde tarih kürsüsüne çıkmıştır bu kurumda.
şiirsellik birden kanına girmiştir ve hans mikkelsen takma ismiyle komedik edebiyat eserleri üretmeye başlamıştır holberg. yarı ciddi/trajik yarı komik (seriocomedy) epik eseri peder paars (1719), virgil'in aeneid'inin bir parodisidir ve dancanın ilk klasiği olarak kabul edilir. 1722'de kopenhag'da danca dilini kullanan ilk tiyatro açılmıştır ve holberg, inanılmaz hızlı bir üretkenlikle komediler yazmaya başlamıştır ve bu da ona "kuzey'in moliere'i" lakabını getirmiştir. bu eserler o kadar tazedir ki hala danimarka ve norveç sahnelerinde sahnelenmektedirler. bunların en iyilerinin aralarında; den politiske kandestöber (1722; the political tinker), den vaegelsindede (1723; the scatterbrain), jean de france (1723), jeppe pa bjerget (1723; jeppe of the hill), ulysses von ithacia (1725), den stundeslöse (1731; the fussy man) ve erasmus montanus (1731) vardır. burada bahsedilen oyunların çoğu jeppe of the hill and other comedies (1990) isimli kitapta ingilizce'ye kazandırılmışlardır. den vaegelsindede, three danish comedies'te (1999) yer almaktadır. ek olarak da, den stundeslöse'ün çevirisi, four plays by holberg'de (1946) bulunmaktadır. bu oyunlardaki tiplemeler ekseriyetle basmakalıp tiplerdir; plautus'un miles gloriosus'u (palavracı/övüngen asker) ve moliere'in sganarelle (boynuzlanan koca) karakterlerinden esinlenilerek yaratılmışlardır lakin davranış tarzları, belli norveçli özellikleriyle karışık dan niteliklerini gözler önüne serer ve burada holberg'in satirinin hedefleri/kurbanları hem çağdaş hem de evrenseldir. sanatçının bu bağlamdaki favori hedeflerinin önde gelenleri arasında, okumuş kesimin gösteriş merakı, yüksekten sallama huyu ve jargonu vardır. dan dilindeki tiyatroların güvende hissettirmeyen finansal yapısı belki de kendisini endişelendirmiş ve ona den danske comoedies liigbegiaengelse (1726; "the burial of danish comedy"; ing. çev. in jeppe of the hill and other comedies) isimli komedi eserini yazdırtmıştır. 1731 senesinde, sahnelenmiş oyunlarıyla birlikte 5 komedi eseri daha yayımlatmıştır holberg ve oyun yazarlığı kariyerinin bu büyük dönemini sonlandırmıştır. (dan tiyatrosunun, 1728 ekim'indeki tahripkar yangınla sonlanan zaten kesintili olan faaliyetleri 1747'de yeniden başlamıştır ve sanatçı oyun yazarlığına devam etmiştir bu süreçte lakin bu üretimler öncekiler kadar başarılı olamamıştır hiçbir zaman.)
holberg, sonrasında başka yazın türlerine eğilmiştir ve burada en dikkat çekici yapıtı, nicolai klimii iter subterraneum (1741; the journey of niels klim to the world underground) ismindeki, hayali bir yolculuğun anlatıldığı satirik romanıdır. bu eser latince dilinde yazılmış ve almanya'da yayımlanmıştır. (dan yayımcı, kendi ülkesinde sansürlenebileceğinden çekindiğinden böyle bir karar almıştır.) akabinde bu eser, 1742 senesinde danca'ya çevrilmiştir. ardından bu romanın, danimarka televizyonu için 1984'te uzun metrajlı bir film uyarlaması yapılmıştır. mevzubahis yapıt halen holberg'in en çok okunan eseridir ve tahammülsüzlüğe ve insanlığın diğer ahmaklıklarını yermekte komedilerindeki tavrını devam ettirmektedir.
ludvig holberg, 1735-36 senelerinde kopenhag üniversitesi'nin rektörlüğünü ve 1737-51 yılları arasında da mali idareciliğini (burs görevlisi) yapmıştır. 1747 senesinde ise baron unvanını almıştır. şöhretini ve itibarını büyük oranda uluslararası bir yere konumlandırılmasından edinmiştir ve latince eserler vermeye devam ederek bir nevi bunu kendisi hak etmiş ve perçinlemiştir ama yazar, danca eserleriyle de büyük övgüler almıştır. başka avrupa ülkelerinden aldığı fikirleri edebi bir mahiyette kullanarak dan yazınını ziyadesiyle geliştirmiştir; onu taşralılık seviyesinden çıkartıp diğer batı ülkelerinin edebiyatlarının kozmopolit "ligine" yükseltmiştir. eleştirmen sven rossel'in de dediği gibi, insan mizaçlarını/eksantrikliklerini betimlemesinde kendisini iyiden iyiye gösteren evrensel temalar yaratmasıyla, dan edebiyatına büyük esneklik ve ifade etme becerisi katmıştır. nükteli satiri, kadınları anlayabilişi (onlarla duygudaşlık kurabilmesi) ve sosyal reform konusuna/konularına eğilmesiyle henrik ibsen'in kendisine olan hayranlığını pekiştirdiği sugötürmez bir gerçektir. niels klim, danların "gulliver'in gezileri" olarak anılır.
ilk paragraftan sonrası şu kaynaktan tarafımca yapılmış çeviridir: www.britannica.com/biograph...
not: bu yazıyı başka bir sözlük için yazmıştım zamanında. fakat burada editör olduktan sonra oraya zaman ayıramadığımdan orada yazmıyorum artık. oradaki bazı böyle tanımlarımı silerek normal sözlük'e taşıyorum.
yukarıda bahsettiğim, okuduğum tek eseri gerçekten de muazzamdır holberg'ün. bir edebiyat eleştirmeni de bunun hakkında gulliver'in gezileri'nin tek rakibidir demişti ki ben de öyle düşünüyordum gerçekten. başkarakterimizin karşılaştığı "varlıklar" yer yer uçuk olsa bile çok iyi resmedildikleri için bayağı inandırıcı da diyebilirim. elbette o, fantastik bir eser. ancak fantastik edebiyat diye de bazı gerekçeler öne sürülemez bence. o ağaçsı karakterlerin, maymunsu varlıkları inandırıcı olarak yansıtmak da bir meziyettir ve holberg'i bu yönden kutluyorum. kitaptaki macera hissi de güzel. okuduğum ilk ingilizce çevirisinin ingilizcesi beni zorlamamış olsa da, "long s" denen şu ⟨ſ⟩ harf biraz alışma gerektiren bir şey. sanırım kitabın okumadığım tek bir çevirisi kaldı. onu da bulamamıştım o zamanlar. bir daha aratayım bakalım, belki bu sefer bulabilirim.
ludvig holberg, 1684'te bergen/norveç'te doğmuştur ve 1754'te kopenhag/danimarka'da ölmüştür. avrupa'nın aydınlanma çağı'nın en öne çıkan edebi figürlerinden biridir (en meşhurlarından olmasa da). hem norveç hem de danimarka edebiyatlarının kurucularından biri olarak kabul edilir.
ludvig, öksüz kalmıştır ve 1702'de şehri mahveden yangına kadar bergen'de akrabalarıyla birlikte yaşamıştır. sonrasında da kopenhag üniversitesi'ne gönderilmiştir. dünyayı gezmek gibi bir tutkusu olduğundan mezuniyetinden sonra (1704) hollanda'ya doğru yola koyulur kendisi. aachen'da hastalanır ve pek parası olmadığından norveç'e yürüyerek dönmek zorunda kalır. burada özel fransızca öğretmeni olarak çalıştıktan sonra 1706 senesinde, londra ve oxford'a doğru yeniden yola koyulur ve burada flüt ve keman dersleri vererek parasını kazanırken 2 sene de okur. bu esnada "introduction til de fornemste europaeiske rigers historie / introduction to the history of leading european nations" (önde gelen avrupa ülkelerinin tarihine giriş) isimli eserini yazmaya başladığı sanılmaktadır lakin bu yapıt 1711'de, kendisi danimarka'ya döndükten sonra yayımlanmıştır. bu yapıt sayesinde kendisi, okuyabilmesini ve seyahat edebilmesini mümkün kılan kraliyet iznini kazanmıştır.
bu doğrultuda holberg, 1714 yılında yeniden yola koyulmuştur ve çoğunluğu yürüyerek olmak üzere avrupa'nın birçok önemli şehrini gezmiştir. 1716'da danimarka'ya dönmüş ve burada introduction til natur- og folke-rettens kundskab ("introduction to natural and ınternational law") isminde, doğal hukuk ve doğal haklar üzerine, orijinal olmayan bir eser yayımlatmıştır. maddi sorunları, 1717 senesinde kopenhag üniversitesi'nde metafizik ve mantık profesörü olarak tayin edildiğinde nihayet sonlanmıştır. 1720 yılında latince ve 1730 senesinde tarih kürsüsüne çıkmıştır bu kurumda.
şiirsellik birden kanına girmiştir ve hans mikkelsen takma ismiyle komedik edebiyat eserleri üretmeye başlamıştır holberg. yarı ciddi/trajik yarı komik (seriocomedy) epik eseri peder paars (1719), virgil'in aeneid'inin bir parodisidir ve dancanın ilk klasiği olarak kabul edilir. 1722'de kopenhag'da danca dilini kullanan ilk tiyatro açılmıştır ve holberg, inanılmaz hızlı bir üretkenlikle komediler yazmaya başlamıştır ve bu da ona "kuzey'in moliere'i" lakabını getirmiştir. bu eserler o kadar tazedir ki hala danimarka ve norveç sahnelerinde sahnelenmektedirler. bunların en iyilerinin aralarında; den politiske kandestöber (1722; the political tinker), den vaegelsindede (1723; the scatterbrain), jean de france (1723), jeppe pa bjerget (1723; jeppe of the hill), ulysses von ithacia (1725), den stundeslöse (1731; the fussy man) ve erasmus montanus (1731) vardır. burada bahsedilen oyunların çoğu jeppe of the hill and other comedies (1990) isimli kitapta ingilizce'ye kazandırılmışlardır. den vaegelsindede, three danish comedies'te (1999) yer almaktadır. ek olarak da, den stundeslöse'ün çevirisi, four plays by holberg'de (1946) bulunmaktadır. bu oyunlardaki tiplemeler ekseriyetle basmakalıp tiplerdir; plautus'un miles gloriosus'u (palavracı/övüngen asker) ve moliere'in sganarelle (boynuzlanan koca) karakterlerinden esinlenilerek yaratılmışlardır lakin davranış tarzları, belli norveçli özellikleriyle karışık dan niteliklerini gözler önüne serer ve burada holberg'in satirinin hedefleri/kurbanları hem çağdaş hem de evrenseldir. sanatçının bu bağlamdaki favori hedeflerinin önde gelenleri arasında, okumuş kesimin gösteriş merakı, yüksekten sallama huyu ve jargonu vardır. dan dilindeki tiyatroların güvende hissettirmeyen finansal yapısı belki de kendisini endişelendirmiş ve ona den danske comoedies liigbegiaengelse (1726; "the burial of danish comedy"; ing. çev. in jeppe of the hill and other comedies) isimli komedi eserini yazdırtmıştır. 1731 senesinde, sahnelenmiş oyunlarıyla birlikte 5 komedi eseri daha yayımlatmıştır holberg ve oyun yazarlığı kariyerinin bu büyük dönemini sonlandırmıştır. (dan tiyatrosunun, 1728 ekim'indeki tahripkar yangınla sonlanan zaten kesintili olan faaliyetleri 1747'de yeniden başlamıştır ve sanatçı oyun yazarlığına devam etmiştir bu süreçte lakin bu üretimler öncekiler kadar başarılı olamamıştır hiçbir zaman.)
holberg, sonrasında başka yazın türlerine eğilmiştir ve burada en dikkat çekici yapıtı, nicolai klimii iter subterraneum (1741; the journey of niels klim to the world underground) ismindeki, hayali bir yolculuğun anlatıldığı satirik romanıdır. bu eser latince dilinde yazılmış ve almanya'da yayımlanmıştır. (dan yayımcı, kendi ülkesinde sansürlenebileceğinden çekindiğinden böyle bir karar almıştır.) akabinde bu eser, 1742 senesinde danca'ya çevrilmiştir. ardından bu romanın, danimarka televizyonu için 1984'te uzun metrajlı bir film uyarlaması yapılmıştır. mevzubahis yapıt halen holberg'in en çok okunan eseridir ve tahammülsüzlüğe ve insanlığın diğer ahmaklıklarını yermekte komedilerindeki tavrını devam ettirmektedir.
ludvig holberg, 1735-36 senelerinde kopenhag üniversitesi'nin rektörlüğünü ve 1737-51 yılları arasında da mali idareciliğini (burs görevlisi) yapmıştır. 1747 senesinde ise baron unvanını almıştır. şöhretini ve itibarını büyük oranda uluslararası bir yere konumlandırılmasından edinmiştir ve latince eserler vermeye devam ederek bir nevi bunu kendisi hak etmiş ve perçinlemiştir ama yazar, danca eserleriyle de büyük övgüler almıştır. başka avrupa ülkelerinden aldığı fikirleri edebi bir mahiyette kullanarak dan yazınını ziyadesiyle geliştirmiştir; onu taşralılık seviyesinden çıkartıp diğer batı ülkelerinin edebiyatlarının kozmopolit "ligine" yükseltmiştir. eleştirmen sven rossel'in de dediği gibi, insan mizaçlarını/eksantrikliklerini betimlemesinde kendisini iyiden iyiye gösteren evrensel temalar yaratmasıyla, dan edebiyatına büyük esneklik ve ifade etme becerisi katmıştır. nükteli satiri, kadınları anlayabilişi (onlarla duygudaşlık kurabilmesi) ve sosyal reform konusuna/konularına eğilmesiyle henrik ibsen'in kendisine olan hayranlığını pekiştirdiği sugötürmez bir gerçektir. niels klim, danların "gulliver'in gezileri" olarak anılır.
ilk paragraftan sonrası şu kaynaktan tarafımca yapılmış çeviridir: www.britannica.com/biograph...
not: bu yazıyı başka bir sözlük için yazmıştım zamanında. fakat burada editör olduktan sonra oraya zaman ayıramadığımdan orada yazmıyorum artık. oradaki bazı böyle tanımlarımı silerek normal sözlük'e taşıyorum.
yukarıda bahsettiğim, okuduğum tek eseri gerçekten de muazzamdır holberg'ün. bir edebiyat eleştirmeni de bunun hakkında gulliver'in gezileri'nin tek rakibidir demişti ki ben de öyle düşünüyordum gerçekten. başkarakterimizin karşılaştığı "varlıklar" yer yer uçuk olsa bile çok iyi resmedildikleri için bayağı inandırıcı da diyebilirim. elbette o, fantastik bir eser. ancak fantastik edebiyat diye de bazı gerekçeler öne sürülemez bence. o ağaçsı karakterlerin, maymunsu varlıkları inandırıcı olarak yansıtmak da bir meziyettir ve holberg'i bu yönden kutluyorum. kitaptaki macera hissi de güzel. okuduğum ilk ingilizce çevirisinin ingilizcesi beni zorlamamış olsa da, "long s" denen şu ⟨ſ⟩ harf biraz alışma gerektiren bir şey. sanırım kitabın okumadığım tek bir çevirisi kaldı. onu da bulamamıştım o zamanlar. bir daha aratayım bakalım, belki bu sefer bulabilirim.
devamını gör...