muhsin bey

şener şen'in belki de en güzel filmidir muhsin bey. türkücü olmak için urfadan gelen ali nazik ve muhsin beyin hikayesidir. hayal sahnesi , hapishanedeki sahne ve çatıdaki o unutulmaz sahne...
muhsin bey, sarılmış ve gözleri kapalı vaziyette "şimdi ben geri gidiyorum, sen ileri adım atıyorsun" diyerek kurtarır ali nazik'i o sahne o kadar çok şey ifade etmektedir, o kadar incedir ki anlatamam.

jenerik müziğini ara ara açıp dinliyorum, çok güzel .
restorasyonlu olduğu için nota sahnesi vs kesilmiş maalesef ama olsun siz izleyin.

çiğ köfte sahnesinde arkadaki fon müziği ile iki ayrı dünyanın insanının tek bir yolda birleşip kendi hayallerini paylaşmaları, eski istanbul ve duygusal insanların sistemin kirli tarafı ile (ister istemez) olan yüzleşmeleri.

bu akımı sevenler için "gölge oyunu-şener şen, şevket altuğ" şiddetle tavsiye ederim.

filmin yönetmeni ve senaryosunu yazan yavuz turgul, senaryoyu yazdıktan sonra muhsin bey rolüne şener şen'i seçmemiştir, zaten şener şen'e özel olarak muhsin bey diye bir karakter oluşturmuş ve bu senaryoyu yazmıştır.

1987 yapımı olan ve yavuz turgul - şener şen ikilisinin en güzel filmlerinden biridir.

muhsin bey'in şöyle bir etrafına bakıp "kurtardın mı bari?" diye sormasını saymazsak, en güzel sahnesi, ikilinin sesli kurduğu hayallerdir.

spoiler--

muhsin bey: çok paramız olursa üsküdar'da bir ev alırım kızkulesini gören. yeter beyoğlu'nun kahrını çektiğim.
ali nazik: ben bir kebapçı dükkanı kapatırım. sırf bana kebap yapsnlar.
m.b: tekrar tespih yapmaya başlarım. eski arkadaşlar toplanıp fasıl geçeriz.
a.n: ipek bi gömlek alırım... pembe. beyaz bir elbise. altın kolye. ibrahim gibi.
m.b: afitap hanımı düşkünler evinden çeker alırım.
a.n: bisürü karıyı koynuma almak isterim. yiyip bitirsinler beni.
m.b: sevda hanımı da çağırırım...gelirse tabi.

ali nazik'in ihaneti, hayallerinde gizliydi aslında. hayvani dürtülerinden dahi kurtulmamış olmasından belliydi ama muhsin bey bunu göremeyip, onunla hayata tutunmaya çalışmıştı.

önceden görebilmek çok mühim. en ufak sinyal aldığında, 1 yıl, 3 yıl sonrayı görüp ona göre davranmak zor.

ihanetlerden, büyük yara alıp pert olarak çıkmayı sağlayan şey, o pis manyak salak "umut". muhsin beyin en büyük yanılgısı, umudunun mantığının önüne geçişini izlemek olmuştur.

ben de olsam, "madem binimle ilgilinmidin, gidip aytuğ'a sorarım ben de" diyen kızın içindeki yolluyu göremem ilk etapta. ama görmek lazım.

ali nazik, muhsin bey'den, "kız meselesi" yüzünden intikam almaya çalışan gençlik arkadaşı olmasa dahi, bir diğer pavyonda yalnızım dostlarım yalnızım yalnız diye bağıracaktı. "ibrahim gibi."

ihanetin doğasında bir tarafı suçlu ilan etmek olsa da, bu filmde, ne ali nazik suçludur, ne de muhsin bey saftır. olması gereken olmuş. çok da güzel olmuş. türk sinema tarihinin en güzel filmlerinden birisi olmuş.

spoiler--

benim için de muhsin bey bir ayrıdır. sinemaya bakışımı değiştirmiş bir filmdir hatta şener şen'e bakışımı değiştirmiştir. kendiyle mukayese edilen sanatçılarda bu tür roller eğreti dururken, şener şen sanki yıllardır muhsin bey.

muhsin bey, ali nazik ve anılarla dolu doğan apartmanı. defalarca el değiştiren doğan apartmanı, kim bilir ne anılar biriktirdin? şimdilerde ise milyonerlerin nostalji anısını yaşatmak için yaşayan doğan apartmanı..

beyoğlu'ndan taşınıp üsküdar'da yaşama hayalleri kuran, çiçeklerine düşkün, musikişinas, arabesk müziğe karşı olan, sayısına nadir rastlanan bir istanbul beyefendisi olan, köyünden türkücü olmak için tavsiye üzerine gelen ali nazik'e ( uğur yücel) sahip çıkıp kol kanat geren,insanlara güvenmeyi tercih edip sonunda yalnız kalan, bir dönemin ünlü plakçısı muhsin kanadırık'ın ( şener şen) hikayesi konu ediniyor.

muhsin bey, ali nazik'i ünlü yapmak için bu yola baş koymuştur. gerçekte iki ayrı dünyanın insanı, içinden çıkılmaz bir işbirliğine girişirler. ancak ayrı dünyaların insanı olduklarını anlamaları epey zaman alacaktır.

filmde, 80'li yıllardaki eski istanbul, metropol yaşamı, göçler, kültürel yozlaşmaya vurgu yapılmış. filmde her bir detay incelikle düşünülmüş, müziğinden mekan dekoruna kadar her şey uzun uzadıya irdelenmiş. aşk filmlerinin unutulmaz yönetmeni filmiyle esintiler ve benzerlikler taşıyor. sonuçta ikisi de yavuz turgul tarafından yönetilen filmler. turgul'un filmlerindeki otantik, naif, yalnız adam motifleri baskın.

olağanüstü harikulade bu filmin kendine has ışığı, karanlığı, ilmek ilmek işlenen diyaloglar, oyuncuların performansları filmin işleyiş ve bitişine oranla da izleyici de buruk bir etki bırakıyor.

yönetmen ve senarist yavuz turgul'dur.

muhsin kanadıkırk'ın rüyasıyla açılır ve yine aynı rüya ile biter. sonu mutlu mu yoksa mutsuz mu bitmiştir? yavuz turgul bunu biraz seyirciye bırakıyor. hangi hayat onun için daha uygundu?

turgut özal ile ilişkilendirebileceğim sebeplerden ötürü her şeyiyle arabeskleşen türkiye'nin bir kodak'a, ya da orwo'ya, ya da agfa'ya* yansıtılmış hali.

sahaflarda kasetlere bakarken isminin gerçek olup olmadığı bile belli olmayan onlarca isme denk geliyorum. kimisi gerçekten popüler olmuş, kimisi ali nazik gibi az çok ünlü olabilmiş, kimisi silinip gitmiş.

filmin çekildiği yıllarda (1987) şener şen ile sermin hürmeriç evliler. filmde de muhsin bey, sevda hanım'a gizliden gizliye yanık. kadın hiç susmadan konuşuyor; muhsin bey'in o ara sevda hanım'a öyle güzel bakışları var ki... iç geçirdim, nasıl güzel oyunculuk diye. (evli olduklarını izlerken bilmiyordum.) araştırınca öğrendim, belliydi o bakışlar safi bir yetenekle beliremezdi. film güzel, hikaye hoş, oyunculuk başarılı.

t: 1987 yapımı bir yavuz turgul filmi.

"bir sürü kari istiyem.yesinler bitirsinler beni."...bu replik unutulmaz. :)

ali naziğin ihaneti en bastan belliyken (en nihayetinde pragmatik,kaypak ve dönek adam ali nazik) muhsin beyin ona inanmasi,en basit tabirle kendi kendini harcamaktir.kendi kendini kaziklamaktir.muhsin beyin begendiği , hafiften meftun oldugu hatun da ha keza kendi kendini harcamistir.finalde ali naziğin sevda hanima el kaldirmasi üzerine muhsin beyin ali naziğe "beynini dagitirim l.n senin b.k herif" demesi , durumun ciddiyetine rağmen bna kahkaha attirmistir.guzel film vesselam.izleyin mutlaka

filmin geçtiği doğan apartmanı, istanbul'un ilk toplu konutudur. istanbul'a gelen italyan opera sanatçıları için yapılmıştır. kimbilir ne hikayeler birikmiştir o duvarların arasında. filmi izlerken hep bunu düşünmüşümdür mükemmel oyunculuklar ve kültürel çatışmalar haricinde.
en sevdiğim replik;"kocaman bir kebapçıya çevirdiniz güzelim istanbul'u be"

filmin özeti sayılabilecek ve bana göre sadece filmin değil sinema tarihinin de en sembolik sahnelerinden biri sayılabilecek sahnesidir: ali nazik intihar etmek için çatıya çıkmıştır. muhsin bey, birkaç diyalog sonrası onu tutar. ikisinde de yükseklik korkusu olduğundan ikisinin de gözleri kapalıdır ve muhsin bey ali nazik'e "şimdi ben geriye doğru, sen ileriye doğru yavaş yavaş ilerleyeceğiz." der. büyüksün yavuz turgul.

yavuz turgul youtube’da katıldığı bir video konferansta, nostaljiyi esas alan ve geçmişi yücelten filmler çekmediğini belirtmişti. buna göre o kendi deyimiyle filmlerinde kültürel olarak geleni ve gideni, kaybolanı ve yerine geleni, yani değişimin sonuçlarını ortaya serer. filmlerindeki ana tema budur. kendisinin bu söylemine rağmen özellikle muhsin bey filminde eski ve yeninin bir karşılaştırması olduğunu söylemek ise yanlış olmaz.

muhsin bey kaybolmakta olan bir kültürün ve ahlakın temsilcisi olarak karşımıza çıkar. sadece tsm hayranı olması ve eski sanatçıları anmasından ibaret değildir bu. takım elbise ve üzerine pardösü giyen muhsin bey, bir de fötr şapka takar kimi sahnelerde. bazen şapkası ile selam verir. mimikleri bile eskiye aittir. oturduğu apartman da eskinin bir uzantısı olarak, mekansal bağlamda bu eskiliği tamamlar. apartman oldukça eskidir ve filmin sonunda madamın belirttiği gibi apartman yıkılacak ve madam da paris’e dönecektir. eski istanbul’un simgesi olan bu tip apartmanlar ve gayrimüslim imgesi ile kaybolan kültür geniş bağlamda yansıtılır.

filmde zaman zaman görünen huzurevi imgesi ile turgul adeta eskinin mezarlığına götürür izleyiciyi. öyle bir yerdir ki orası, dışarıda ortadan kaldırılmış olan eski kültür burada ancak görüntü itibariyle yaşar görünmektedir. muhsin bey’in konuştuğu yaşlı hanımefendinin suskunluğu da, eskinin artık kaybolduğunu ve unutulduğunu simgeler adeta. zamanın en önemli şarkıları ve şarkıcıları susmuş ve unutulmuştur artık. ne dinleyenleri vardır ne hayranları. bir bakıma eski kültürün suskunluğudur yaşlı hanımefendinin suskunluğu.

muhsin bey’in eskide kalmış olması onun eskinin kazanacağını sanmasından çok bilinçli bir tercihi ve tutkusundan olmalıdır. nitekim eskinin temsilcisi olarak ali nazik üzerinden bir tsm solisti yaratmaya çalışması bu yüzdendir. kahvelere düşmüş, ismi cismi unutulmuş bir yapımcı olarak o da bilmektedir kaybedeceğini. belki de bilinçli bir kaybediştir bu. ancak muhsin bey tüm eskiliğine rağmen yeni kültüre de tamamen kapalı değildir. ali nazik için milleti dolandırması, sevdiği kadının basit bir pavyon kadını olması onun yeni kültürü görmezden gelmediğini gösterir. yine de seçimi ve yolu bellidir. tüm bu yaptıkları para içindir ve parayı kazanınca yapacakları ise tıpkı ali nazik ile konuştuğu gibidir. eski kültürü daha konforlu bir şekilde yaşamayı düşler.

ali nazik ise bu denklemde köyden kente göç etmiş bir figürü canlandırır. farkı, bu profilde birisine eski kültür empoze empoze edilmesi ve onun bu kültür karşısında bocalamasındadır. ne yaptığını bilmeden, muhsin bey’den nota ve solfej öğrenen ali nazik, ilk başta bunların işin doğrusunu olduğunu zanneder. işin doğrusunun “ibraaam” gibi şarkı söylemek olduğunu farketmesi ise uzun sürmez. böylece o da taraf değiştirir ve keyfine bakar. sevda hanım da onun peşine takılır ve hayatını kurtarır.

filmin sonuna doğru ali nazik ışıltılı bir pavyonda istediği gibi şarkı söylerken, sevda hanımı da metresi yapar. muhsin bey ise tüm bunlar olurken hapistedir. böylece eskinin kültürü, yeni karşısında tamamen çökmüş ve yok olmuştur. muhsin bey’in hapisten çıkıp, sevda hanımı o izbeden kurtarması ise en fazla bir tesellidir. en azından yenilmiş ruhu için.

ali nazik'in bariz ibrahim tatlıses olduğu, bu ülkede dürüst olmanın bedelinin nasıl olduğunu gösteren ve hırsa yenik düşüp insanın kendini nasıl düşürebileceğini anlatan yine de dürüstlüğünü yardımseverliğini komple bozmayan bir adamın hikayesini anlatan filmdir ki o dönemin bedreddin dalanının yeditepe üniversitesi öncesinde yediği haltları da göstermektedir.

bir yavuz turgul filmidir.

ama tam anlamıyla bir yavuz turgul filmidir. sadece senaryosunu da o yazdığı için değil, filmin görüntüsü, açıları, müzik seçimleri ve elbette yavuz turgul deyince akla gelen oyuncuları ile de tam bir yavuz turgul filmidir.

filmin başrollerinde bence türk sinemasının en iyi ikililerinden birini oluşturan büyük ustalar şener şen ve uğur yücel oynamıştır. ki biz bu ikiliden nefis filmler izledik. bu ikili dışında nefis oyunculuğu ve asaleti ile şermin hürmeriç ve yeşilçamdan sonra kendine bir türlü gelemeyen tuhaf oyuncu osman cavcı da filmde rol alır.

muhsin bey eski istanbullu bir beyefendidir. ama artık çöküş dönemine girmiştir. beyoğlu'ndan üsküdar'a taşınması da belki bundandır. sanat müziği ve halk müziği kabulüdür ama arabeske katlanamaz. çiçekleri ile konuşur onları sularken ve her konuşmasında sakin bir müzik yayılır dünyaya. son bir kaset ile kurtulmak ister muhsin bey. ama kendinden ödün vermeden.

ali nazik urfalı bir türkücüdür ya da en azından türkücü olmak ister. türk filmlerindeki köyden gelen her insan gibi bozulmaya meyyaldir. arabesk söylemek ister ama muhsin bey'den çekinir. çiçekleri hiç sulamaz. ilk kaseyi ile kurtarmak ister ali nazik. istenen her ödünü vererek.

elbette "kurtardın mı bari" en güzel repliklerinden biridir filmin ama benim en sevdiğim sahneler muhsin bey'in huzurevine gittiği sahnelerde.

ama yine de biz tanımı ali nazik'e sorarak bitirelim:

- kurtardın mı bari?

derinlik burda aslinda.

bu toprakların insan profilini civi gibi cakmis bu sahnede (bkz: ali nazik)

özal'ın " benim memurum işini bilir " demesi gibi ali nazik'in cevabı.nota, solfej nerde diye soran muhsin beye tam da ben işimi kolayıma nasıl gelirse öyle yaparım, kuralı, raconu koyver gitsin tarzı bir cevap veriyor. ülkemizin kurnaz geçinen ama aslinda son derece bayagi bir vücuda bürünen insanıdır ali nazik. o anlık rahatına bakıp gerisini sallamayan, sark kurnazlıgını ile yoluna devam eden vs vs.

bu sahne öyle bir sahnedir. derindir ve serindir.

yani şimdi filmin anlatmak istediği nedir derseniz 1988 yılı itibariyle 60'lı yaşlarını yaşayan dolayısıyla 1940'lı 30'lu yılların insanları olan muhsin bey'in değişen dünyaya kaybolan dostluk arkadaşlık aile ve komşuluk bağlarına arabesk kültürünün ve toplumsal yozlaşmanın her tarafı nasıl etki altına aldığına, sesi güzel iye köyünden kentinden kalkıp istanbul'a gelenlerin nasıl soyulduğuna film ve plak şirketlerinin kıyasıya rekabetinde etek değerlerin bulunmayışına işaret eden dram günü ağır basan bir film dönemine göre oldukça iyi kadrosu sağlam uğur yücel ve boşluğu doldurulmaz oyuncu şener şen'in birlikteliğiyle tadına tat katmış dönemin ruhuna uygun müzikler dram ve bir dipnot olarak rambo lakaplı sönmez yıkılmasının varlığı da filme hoş bir tat katmış

o dönem istanbul'da her yanda muhsin bey'ler bir yana itilirken ali nazik'ler usul usul şehrin farklı farklı yanlarında çoğalıyordu. aradan yıllar geçti ve ülke farklı köşelerinde muhsin bey'ler daha görünür hale gelirken ali nazik'ler de şehirlerde kendilerine yer açmaya çalışarak çarpık bir ruh halini meydana getirdiler. muhsin bey'ler gün geldi farklı coğrafyalara gittiler yahut aramızdan ayrıldılar. ali nazik'in hayaleti artık tüm ülkede dolaşıyor. ancak ilginçtir ali nazik'in çocukları muhsin bey'e dönüşmekte. onlar ali nazik'e zorunlu biçimde bağlıyken usul usul muhsin bey'in felsefesine benimseyip bu fikri yeniden canlandırıp yaymanın derdinde. belki de ortaya bu topraklara has bir sentez çıkacak. ne orada ne burada coğrafyasında yeni bir çözüm.