namussuzluk

insan en çok kendiyle ilgilenir; ama bu ilgi bir yönteme dayanmaz ve kendini tanıma sorunu bilimsel bir yolla çözümlenmezse sonsuz bunalımlar karanlığına düşer birey.

değerini tam bilmeyen kişi, gereksiz yakınmalarla gün geçtikçe daha da bozulur ve çürüyüp gider. kişisel değeri büyütmek de küçültmek de aynı derecede zararlıdır. yola çıkmadan önce altından kalkamayacakları bir yükün altına girenler daha işin başında ezilip kaybolurlar; gerçek değerinin çok azını ortaya koyanlar da kısa zamanda tembelleşip bir işe yaramazlar.

kendini tanıma sorununun çözümünde, descartes’ın bilime uyguladığı kuşkuculuğu kullanabiliriz.bütün değerlerimizi önce yok sayarak işe başlamalıyız. kişisel değer saydığımız şeylerin, toplumun baskısıyla edinilmiş sahte nitelikler olabileceğini de hiçbir zaman akıldan çıkarmamalıyız.

örneğin, soyut ahlak kavramlarını ele alalım. namus, iyilik, iş ahlâkı gibi her toplumun temel dayanakları sayılan kavramlar vardır. bu kavramların her toplum için aynı olduğu ve bunlarla ilgili kurallara her toplumda uyulması gerektiği belirtilmiştir bizlere. biz, ancak kendi özlediğimiz toplumda uymalıyız bu kurallara. onlar ise, şartlar ne olursa olsun toplumu ayakta tutmak için bizi soyut kavramlarla uyutmaya çalışırlar.

ben, sadece namuslu olmakla övünen kişiyi adamdan saymıyorum; toplumu iyiye, güzele götürmek için kendi gibi namuslu insanlarla birlikte bir çaba harcamamışsa, çevresindeki uygunsuz gidişe başkaldırmamışsa, o kişi namussuzdur benim için. benim de değerlerimin arasına bu çeşit nitelikler karışmışsa atmalıyım onları; onlarla övünmemeliyim. bu nitelikler, amacımı gerçekleştirirken bana zararlı bile olabilir. gerekirse bir ülkü uğruna hırsızlık da yapmaz mı insan? kendi aramızdaki ilişkilerde ahlâklı olmamalı demek istemiyorum; bize bu çeşit iftiralar atılmamalı. fakat onların düzenini korumak için gerekli olan böyle sahte değerlere de hiç önem vermeyelim.