özgürlük yanılsaması

boğaziçi üniversitesi felsefe hocalarından yıldız silier'in kitabıdır. kitapta marx ve rousseau bağlamında özgürlük sorunu inceleniyor. aslında rousseau ve özellikle marx'ın fikirleri öne çıkarılarak burjuva özgürlük anlayışına eleştiri getiriliyor. bu özgürlük anlayışının bir yanılsama olduğu ifade ediliyor. rousseau "insan özgür doğar ama her yerde zincire vurulmuştur" demişti. rousseau doğa durumundaki insanın kendine yeterli, mutlu ve özgür olduğunu iddia ediyordu. uygarlık ise insanı bozmuştur. uygarlık ile birlikte doğa durumundaki insan zorunlu ihtiyaçlarının ötesine geçip açgözlü olmuştur. diğer insanlarla sürekli bir rekabet hâline giren insan özgürlüğünü ve mutluluğunu kaybetmiştir. rousseau doğal duruma dönmenin imkansız olduğunu bilmektedir, o bunun yerine ideal bir toplum tasavvur etmiştir. tamamen ütopik ve günümüzde pek çok bakımdan saçma sapan gelecek uygulamalara sahip bir toplumdur bu. özellikle eğitim anlayışı ilkeldir. çocuğu toplumdan ve uygarlıktan uzakta eğitmeyi amaçlayan fantastik bir fikir. marx'a daha yakın duruyor yıldız silier. rousseau uygarlığı, gelişme ve ilerlemeyi insan doğasını yozlaştırıcı buluyordu. oysa marx böyle düşünmez. ilerleme ve gelişmenin insanlığın geleceği için zorunlu olduğunu ifade eder. insanın özgürleşebilmesi için de uygarlığın nimetlerini olmazsa olmaz görür. marx'ın karşı olduğu şey kapitalist özgürlük anlayışıdır. dış müdahalelerin olmayışı yönündeki bir negatif özgürlük anlayışına karşı çıkar. ona göre pozitif özgürlük yani kişinin kendini gerçekleştirebilmesidir önemli olan. yoksa ekonomik veya başka bağlamlarda dış müdahaleden âzâde olmak değildir özgürlük. kapitalist toplumda işçiler kaçınılmaz olarak yabancılaşırlar. kendi emeklerine, ürünlerine, doğaya ve diğer insanlara yabancılaşırlar. bu durumda hakiki bir özgürlükten söz etmek mümkün değildir. kendisinin efendisi olamayan insan özgür de olamaz. liberal anlayışın yasalar önünde eşitlik anlayışı da yeterli değildir. özgürlük olmadan eşitlik de olamaz. bunlar birbirine bağlıdır. marx'a göre kapitalist sistem sadece işçilerin kol emeklerini değil aynı zamanda aydınların zihin emeklerini de sömürür. genel olarak insanların kafalarını da sömürür. bu çeşitli bağımlılık ilişkileri yani zincirler yoluyla olur. bu durumda da özgürlük bir yanılsamadan öteye gidemez.