persona

kolektif bilinçaltında yer alan eski deneyimlerimiz, tekrar eden temalar veya kalıplar aracılığıyla ortaya çıkar. carl gustav jung buna arketip adını verir. arketipler, sonraki nesillerde de tekrarlanarak kişiliğimize [jung kişiliğie psyche der] damgalanır. 4 arketip vardır, bunlar; persona, anima, animus ve shadow'dur.

persona, kendimizi ifade etme ve dünyaya sunma biçimimizdir. kendimizi başkalarına tanıtmak için giydiğimiz halka açık bir maskedir. bu arketip, insanların toplumdaki rol oynama ihtiyaçları nedeniyle gelişir.
çeşitli gruplar ve durumlar arasında taktığımız tüm farklı sosyal maskeler personadır. egoyu olumsuz imajlardan korumak için hareket eder. çünkü, toplumun beklentilerine ve normlarına uymak için belirli şekillerde davranmamız gerektiğini öğreniriz.

örnek:
- aile/arkadaş/iş ortamlarında farklı tutum/davranış sergilememiz
- başkaları tarafından ''centilmen'' olarak nitelendirilen kişinin evde eşine şiddet uygulaması.

persona aşırı kullanılırsa kendine yabancılaşma sendromu [self alienation syndrome] ortaya çıkar. bu kişiler asla doğru benliklerini diğerlerine gösteremez.

jung'un persona'sı dışında, edebiyatta ise yazar tarafından belirli bir amaç için seçilen sestir. yazarın sesidir ama yazardan farklıdır. persona, eserdeki bir karakter veya isimsiz bir anlatıcı olabilir.

maske.

olaya, zamana, mekana ve kişiye göre değişkenlik gösterebilen kimlikler bütünü.

iyi giyisilerin biçimsiz vücutları şekillendirmesi şeklinde açıklanabilecek olan bu kavram en gözde eşyaların sergilendiği bir vitrin olarak açıklanabilir.

maske, anlamlarına gelen psikolojide jung' un kişilik üzerine terimidir.
bergman'ın persona adlı bir filmi de vardır.

en basit tanımını şu şekilde yapabilirim, "bir insanın diğer insanlara yansıttığı kişilik, karakter".

böyle söyleyince çok havada kaldı gibi. halbuki persona felsefik bir kelime. diğer insanların dikkatini çeken, sizi "şöyle şöyle bir insan" diye kategorilemelerine neden olan davranışlarınızdır persona. konuşma şekliniz, davranışlarınız falan gibi mesela.

cambridge sözlük der ki konuyla ilgili olarak: "the particular type of character that a person seems to have and that is often different from their real or private character" yani bir kişinin sahip olduğu belirli bir karateristik özelliktir persona, ki bu öyle bir özelliktir ki kişinin gerçek karakterinden farklıdır.

amiyane tabirle "rol kesmek"tir, yapmacıklıktır persona. zaten sinemada persona, bir aktörün canlandırdığı karakterdir, aktörün sesiyle konuşan karakterdir. misal beren saat'in kendi karakteri farklıdır, fakat canlandırdığı bihter bambaşka biridir. bu "maske", bu rol yapmacılıktır aslında persona. kurgu bir karakterin gerçek bir insanda hayat bulmasıdır, gerçek bir insanın hiç olmadığı birisi gibi davranmasıdır.

persona, latincede zaten "maske" demektir bu arada *

ayrıca (bkz: persona non grata) gitmişken bir nickaltı yazın, güzel yazarlardan birisi *

persona günlük hayattaki iliskilerimiz için dışarıya gösterdiğimiz yüzümüz, maskemizdir. jung şöyle der: persona bir taraftan başkaları üzerinde izlenim bırakmak ve diger yandan kişinin gerçek doğasını gizlemek için tasarlanmıştır. tehlikeli tarafı ise insanın personasıyla özdeşleşmesidir. profesörün kitabıyla, sanatçının sesiyle. sonuç, insanların ne düşündüğüne aşırı derecede önem veren tamamen persona olan sığ, kırılgan, aşırı uyumlu kişilik türü olabilir.

anladığım kadarıyla dışarıya karşı çoğumuzun istemsizce aldığı hal, büründüğü kılık. tüm bunlar kontrolümüz dışında gelişmekte. kontrol etmek zor anlaşılan.
bazen farkına varır ve kendimizi rahatsız hissederiz, yüklü hissederiz. bende istemsizce kasılma olarak tezahür ediyor. kasıntılık değil kasılma, katılaşma, insanlarla aşırı mesafeli olma, fazla ciddi görünme gibi... ısıya maruz kalması gereken donmuş bir ruhum var herhalde.
hele yabancı bir ortama girdiğimde belli bir süre kendimi gergin, sıkıntılı hissederim. bu durumda yansıttığım şey aslında yansıtmak istemediğim şey olur... belki de haplanmamız gerekiyor.

carl gustav jung tarafından ortaya atılmış kavram. maske anlamında kullanılır.

takındığımız tavır, taktığımız maskedir.