tarihin sonu ve son insan

japon asıllı abd'li siyaset bilimci francis fukuyama tarafından, 1992'de kaleme aldığı "tarihin sonu ve son insan" adlı kitabi ile teorileştirilen, köklerinin ise hegel ve alexander kojève gibi filozofların düşüncelerinde bulunduğu siyaset bilimi kuramı. fukuyama esas itibarıyla, soğuk savaş sonrası batı bloğunun zaferiyle beraber batı liberal düşüncesinin insanlığın ulaşabileceği en son aşama olarak tescillendiğini iddia eder. artık ideolojilerin sonu gelmiştir ve batı liberal düşüncesi üzerinde devletler mutabık kalmıştır, zira liberal düşünce hariç diğer sistemlerin sürdürülebilir bir alternatif sağlamadığı soğuk savaşla beraber ortaya çıkmıştır.

fukuyama ayrıca son insan kavramıyla beraber, özellikle transhumanizmin ve biyoteknolojilerin insanlığı tehdit edecek olgular olduğunu iddia eder ve bunlara karşı temkinli yaklaşılması gerektiğine inanır.

fukuyama haklı mıdır bilinmez, lakin 30 senelik süreç göstermektedir ki, dünya tek ideolojinin sınırlı değişik versiyonları özelinde hareket eden bir yapıya dönüşmüştür. getirilen her alternatif yine bu düşünce sistemi içerisinde dile getirilmektedir.

son bir anekdot olarak, eğer insanlığın en muazzam düşünsel, siyasal, ekonomik ve sosyal yapısı batı liberal düşüncesi ise, realizmin çıkış noktası olan insan doğasının kötücül özelliği doğrulanmış olur. bu idealizmin kesin mağlubiyetidir. yine de unutulmamalıdır ki her son bir başlangıçtır.

samuel huntington'ın medeniyetler çatışması ve dünya düzeninin yeniden kurulması buna karşılık anti-tez görüş olarak ortaya atılmıştır. fakat zaman huntingtonı haklı çıkardı. bunun dışında dünya ekonomik forumunun kurucusu klaus schwab'ında danışmanlığını yapan yuval noah harari'nin yazdığı geleceğe yönelik tezler fukuyama'nın görüşlerini rafa kaldırmıştır. yine de haklılık payı var. onun için göz gezdirmek te fayda var.