yeniden doğuş biçimleri

ruh göçü

bu görüşe göre, yaşam çeşitli bedenlerde devam eder ya da yaşam süreci çeşitli reenkarnasyonlarla kesintiye uğrar. bu öğretinin büyük önem taşıdığı budizmde bile kişiliğin sürekliliğini sağlanıp sağlanmadığı bilinmemektedir, başka bir deyişle, yalnızca karma sürekliliğini koruyor olabilir. buddha henüz hayattayken öğrencileri ona ruh göçünde kişiliğin devam edip etmediğini sormuş, ama o asla net bir yanıt vermemiştir.

reenkarnasyon

yeniden doğuşun ikinci biçimi, kişiliğin kendiliğinden sürdüğü reenkarnasyondur. reenkarnasyonda insanın kişiliği ve anıları korunur, dolayısıyla, insan vücut bulduğunda ya da doğduğunda, daha önceki yaşamlarını, bunların kendi yaşamları olduğunu, yani eski yaşamlardaki ben bilincinin mevcut yaşamındakiyle aynı olduğunu anımsamak potansiyeline sahiptir. genellikle reenkarnasyonun anlamı, insan bedenlerine yeniden doğuştur.

diriliş resurrectio

yeniden doğuşun üçüncü biçimi diriliştir. bunun anlamı, insan varoluşunun ölümden sonra yeniden ortaya çıkmasıdır. buna bir unsur daha eklenir: dönüşüm, transmutasyon ya da varlık değişimi. dönüşüm köklü olabilir, yani dirilen varlık farklı bir varlıktır; ya da dönüşüm köklü değildir ve yalnızca genel varoluş koşulları öncekinden farklıdır: insan başka bir yerde ya da farklı yapıdaki başka bir bedendedir. hristiyanlıktaki varsayıma göre, dirilen beden, etten kemikten bir beden olabilir. daha üst düzeyde bu süreç artık kaba maddeci anlamda kavranmaz, ölüler dirildiğinde (yüceltilmiş beden) çürümemiş olduğu varsayılır.

yeniden doğuş renovatio

dördüncü biçim, yeniden doğuştur; yani bireysel yaşam süreci içinde yeniden doğmaktır. özel bir nüansı olan bu sözcük, renovatio, yenilenme, hatta büyü etkisiyle düzelme fikrini de içerir. yenilenen kişiliğin özü değişmemiş, yalnızca işlevleri, bazı kısımları iyileşmiş, güçlenmiş ve düzelmişse, yeniden doğuş, varlığın değişmediği bir yenilenme de olabilir. nitekim, bedensel hastalıklar yeniden doğuş ritürlleriyle iyileştirir.
yeniden doğuşun bir başka biçimi ise gerçek dönüşümdür, yani bireyin tümüyle yeniden doğuşudur. buradaki yenilenme, transmutasyon diye nitelendirebileceğimiz bir varlık değişimidir, ölümlü varlığın ölümsüz varlığa, bedensel varlığın ruhsal varlığa, insanın tanrısal varlığa dönüşmesi söz konusudur. bu dönüşümün en bilinen örneği isa'nın transfigürasyonu ve yücelmesi ya da tanrı anası'nın ölümünden sonra bedeniyle birlikte göğe yükselişidir. benzer tasarımlar faust' ta da vardır; ikinci bölüm'de faust önce oğlan çocuğuna, sonra da doktor marianus'a dönüşür.

dönüşüm sürecine katılım

yeniden doğuşun beşinci biçimi, dolaylı yeniden doğuştur. burada dönüşüm insanın bizzat ölümden ya da yeniden doğuştan geçmesiyle değil, onun dışında gerçekleşen bir dönüşüm sürecine dolaylı katılımıyla ya da tanık olmasıyla gerçekleşir. başka deyişle, kişi bir dönüşüm ritine katılır ya da tanık olur. bu rit, tözün değişime uğradığı bir ayin, örneğin aşai rabbani olabilir. birey rite katılarak tanrı'nın inayetinden payını alır. pagan ayinlerindeki tanrı dönüşümleri de buna benzerdir, eleusis gizlemleri' nden de bildiğimiz gibi, bu ritlerdeki kutsallıktan sâlik de nasibini alır. eleusis gizlemleri'ne katılan bir sâlik'in, ölümsüzlüğün kesinliği biçimindeki inayetle ilgili övgü dolu sözlerini burada anımsamak isterim.

dünya sakini insanlardan ne mutlu bunları görene!
oysa kutsal fiilere katılmayanın,
ölümün sisli karanlığında da kötü olacak yazgısı!

bir eleusis mezar yazıtında şöyle denir:

ne de güzel bir sır ifşa eder kutsal tanrılar!
ölümlüler için lanet değil, kutsamadır ölüm!

carl gustav jung
dört arketip