biden’ın türkiye’ye sattırmadığı helikopter: ch-53
türkiye-abd ilişkilerinin bir nevi testini f-16 alımında yaşıyoruz. türkiye s-400’le birlikte çıkartıldığı f-35 programından kalan parayı kurtarmanın derdinde. ek f-16 block 70 alımı için önümüzdeki günlerde kongre dönemi başlayacak. gözler, amerikan başkanı joe biden’da…
şimdi sizi 22 yıl önceye götürüyoruz. türkiye, ağır nakliye helikopter alımında sikorsky imalatı ch-53’ü seçmişti. 2000 yılında demokrat parti’nin senatörü olan joe biden’in girişimi ile bu satış sekteye uğratılmıştı. f-16’da da tarih tekerrür mü edecek. veya bu krizi aşılacak mı?
tolga özbek biden’ın engellemesini anlatıyor…
1990’lı yıllar, türkiye’nin terör yıllarıydı. türk silahlı kuvvetleri bölücü terör örgütü pkk’ya karşı yeni bir organizasyon yapısına geçiyordu. bu yapının önemli bir aşamasını helikopterler oluşturuyordu. ah-1w super cobra taarruz helikopterleri operasyonlara yeni bir denge getirmişti. sikorsky s-70 blackhawk helikopterleri, güçlü yapısıyla genel maksat görevlerindeki eksikliği gideriyordu. ama güneydoğu’da silahlı kuvvetleri’nin ağır nakliye helikopterlerine ihtiyaç vardı. türkiye’nin tüm taleplerine kongre’den izin alınmakta güçlük çekiliyordu.
kara havacılık birlikleri, 55 asker veya 14 ton kargo taşıyan ch-53 helikopterlerini gözüne kestirmişti. bu dev helikopter karakollara, asker ve malzeme taşıyabilir, ulaşım zorlukları aşılabilirdi. imalatçı sikorsky’de bu satışı gerçekleştirmek istiyordu. amerikan deniz piyadeleri için 1960’larda geliştirilen ch-53 serisi, kendisi ispat etmiş bir tasarıma sahipti. o yıllarda üretimdeki e serisinin sonuna yaklaşılıyordu. sikorsky türkiye’den gelecek sipariş ile hattı bir süre daha açık tutabilecekti.
hem s-70 hem de ch-53e alımı
1998’de 50 adet blackhawk helikopter alımı ile birlikte 8 adet ch-53e’nin ihraç modeli s-80 için de imzalar atıldı. artık nihai izin için top kongre’deydi. görüşmeler planlandığı gibi gidiyordu.
dönemin başbakanı ecevit’in washington ziyaretinde aynı zamanda kongre’de dışilişkiler komisyonu olan joe biden başbakan ecevit’e “kıbrıs sorunu ne zaman çözülecek sorusunu sordu” barış harekatı’nın mimari olan ecevit’in yanıtı gayet netti. “sorun 1974’te zaten çözüldü” dedi.
aynı zamanda rum lobilerinin büyük desteğini alan joe biden, bunun üzerine kasım 2000’de senatoda ihraç izninin iptali için başvurdu. türkiye ve abd ilişkilerinde çok ciddi bir sorun yaşanıyordu.
ecevit’in cevabı
o dönem en büyük milli savunma bakanlığı’ndan geldi. abd teklifine mecbur değiliz dendi. yeni bir ihale açılır, farklı bir model alınır açıklaması yapıldı. dönemin abd başkanı bill clinton araya girdi. biden’ın itirazı çekildi.
ama 2001 krizi başlamıştı. arkasından 11 eylül saldırıları derken işler farklı bir boyuta doğru gitti. ihale önce sürüncemede kaldı, sonrasında da iptal oldu. türkiye 2009’da yeni bir ihale açtığında artık sikorsky’nin ch-53 üretim hattı yoktu. kazanan boeing’in ch-47f chinook modeli oldu.
gelelim ch-53’lere… amerikan deniz piyadelerinin ağır nakliye helikopteri olan ch-53e üretimi 1974’te başladı. 1999’a kadar da sürdü. görev menzili 330 kilometre olan bu dev helikopter, 16 ton ağırlığı kaldırabiliyordu. havadan yakıt ikmali ile uzun saatler havada kalabiliyordu.
deniz piyadeleri, e serisinin yerine yeni bir helikopter almak üzere ihaleye çıktılar. sikorsky ile nisan 2006’da 18.8 milyar dolarlık anlaşma imzalandı. toplam 156 adet ch-53k alımı için sözleşme yapıldı.
adı her ne kadar ch-53 olsa da helikopter üzerinde bir çok değişiklik yapıldı. motorlar general electric imalatı t408 ile değiştirildi. motor gücü 4380’den 7500 beygire çıkartıldı. helikopter, saate 20 knot daha hızlı uçabilir hale geldi. dış taşıma kapasitesi 16 tona yükseltildi. tüm bu operasyonu ch-53 daha az yakıt tüketerek yapabilecek şekilde tasarlandı.
kokpit tamamen dijital hale getirildi. kablolu uçuş sistemi ile dev helikopterin havada kontrolü dahada kolaylaştırıldı.
helikopterin kabini, yaklaşık 30 santimetre genişletildi. toplam hacim ise yüzde 15 artırıldı. kullanılan kompozit malzeme ile helikopter hafifletildi.
ilk ch-53k, 2015’te gökyüzü ile tanıştı. uzun süren test ve sertifikasyon işlemlerinin ardından helikopter halen teslimat testlerine devam ediyor. toplam 18 adet imal edilen helikopterin 2023’te harbe hazır olması hedefleniyor.
ch-53k’nın ilk müşterisi ise israil olacak. geçtiğimiz günlerde israil, 12 adet ch-53k alımını onayladı. helikopterler için israil toplam 2 milyar dolar ödeyecek. ayrıca israil iki adet kc-46 pegasus tipi boeing 767’den geliştirilen tanker uçak alımı da gerçekleştirecek. helikopterler 2025’ten itibaren teslim edilecek.
tolgaozbek.com/savunma/bide...
devamını gör...
