ord. prof. sadri maksudi arsal, 5 ağustos 1879'da
rusya imparatorluğu'na bağlı özerk bir bölge olan
tataristan cumhuriyeti'nin başkenti kazan'nın taşsu köyü'nde doğmuştur. doğduğunda adı
sadretdin nizametdinovic maksudov'dur. ilkokulunu bulunduğu köyde tamamlayan arsal, abisi
ahmet hadi maksudi (pedagog ve dil bilimcidir.)'nin de öğretmenlik yaptığı
allâmiye medresesi'nde öğrenim hayatına devam etti. 1895 yılında bu medreseden mezun oldu. öğrenim hayatına devam ederken
osmanlı'dan gelen çocuk kitaplarından osmanlıca öğrendi. 1895'te ağabeyi bahçesaray'daki
zincirli medrese'de ders vermesi için davet edildi ve onunla birlikte bahçesaray'a gitti. aynı kurumda öğretmenlik yapan
ismail gaspıralı (kendisinden daha sonra "(i: manevi babam)" diye bahsetmiştir.)'yla tanıştı. 1896'da
rus-tatar öğretmen okuluna kaydoldu. ilk hikâye denemelerini ve “
maişet” adlı romanını kazan'da yayımladı. romanı yazmaktaki amacını, "
tatarca'nın bir millî edebiyat haline gelmesine katkı sağlamak" olarak açıklamıştır. 1901 yılında buradan da mezun olduktan sonra
lev tolstoy'la tanıştı. tolstoy kendisinden "
akıllı tatar çocuğu" diye bahsetmiştir. istanbul'a gideceği sıralar da tekrar ismail gaspıralı'nın yanına uğramıştır. ismail gaspıralı da kendisine istanbul'da kalmaması ve paris'e gitmesi gerektiğini söyleyecektir. aynı tavsiyeyi istanbul'da tanıştığı
ahmet hamdi bey'in de vermesi üzerine paris'e geçmiştir. bir yıl latince ve fransızca eğitimi aldıktan sonra 1902'de
sorbone üniversitesi hukuk fakültesi'ne kayıt yaptırmıştır. yine bu sıralarda
collège de france ve
école des hautes études sociales'da birçok dersi takip etti. burada
durkheim,
tardegibi önemli isimlerden ders aldı. paris'te
yusuf akçura ve
yahya kemal beyatlı ile tanıştı. 1906'da üniversiteden mezun olduktan sonra rusya'ya döndü. rusya'da
ıı. duma ve
ııı. duma'ya kazan'dan önce üye seçildi daha sonra divan başkanı oldu. 1909
ingiltere'yi ziyaret etti. 1911'de kamile rami ile evlendi. bu evlilikten de adile ve naile isminde iki kız çocuğu oldu. 1913 yılında avukatlığa başladı. 1917 devrimini fırsat gören maksudi, rusya müslümanları kurultayı'na “
milli-medeni muhtariyet” projesini kabul ettirdi. 1917'de ufa'da ilan edilen "
iç rusya ve sibirya milli-medeni türk-tatar muhtariyeti" adlı özerk devletin anayasasını hazırladı. kasım 1917'de oluşturulan "
millî meclis"'in ve devlet işlerini yürütmek üzere kurulan ve üç bakanlıktan oluşan "
millî irade"'nin başkanlığına seçildi. daha sonra millî meclis ve milli idare ruslar tarafından feshedildi. rusya'dan kaçan maksudi, önce
finlandiya'ya sonra berlin'e daha sonra da paris'e gitmiştir. burada sorbone üniversitesi'nde akademik çalışmalarına devam etmiştir. 1924 yılında türk ocakları'nın da davetiyle türkiye'de konferans verdi. burada mustafa kemal atatürk'le tanıştı. kendisinin daveti üzerine türkiye'de kaldı atatürk'ün davetine cevaben "
emredersiniz paşam" dediği ifade edilir.
ankara hukuk mektebi'nin kurucu hocaları arasında yer aldı. türkiye'de
türk dil ve türk tarih kurumu'nun da kurucuları arasında yer aldı. 1931-1935 yılları arasında giresun'dan milletvekili seçilmiştir. bir süre siyasete ara vererek akademik çalışmalarda bulunarak
istanbul üniversitesi hukuk fakültesi'nde dersler vermiştir. daha sonra 1950'de bu sefer
demokrat parti'den olmak üzere yeniden milletvekili seçilmiştir. 20 şubat 1957'de istanbul'da da hayatını kaybetmiştir.
eserleri;
maişet, kazan. 1898, ikinci baskı:1914.
ingiltere’ye seyahat, kazan, 1921.
hukuk tarihi dersleri, ankara, 1927.
türk hukuk tarihi, ankara, 1928.
türk dili için, ankara, 1930.
iskitler-sakalar, ankara, 1933.
orta asya türk devletler, ankara, 1934.
hukukun umumi esasları, ankara, 1937.
teokratik devlet ve laik devlet, istanbul, 1940.
ingiliz amme hukukunun inkişafı safhaları, istanbul, 1940.
umumi hukuk tarihi, ankara, 1941.
hukuk felsefesi, istanbul, 1946.
farabi’nin hukuk felsefesi, istanbul, 1945.
türk tarihi ve hukuk, istanbul, 1947.
kutadgu-bilig, istanbul, 1947.
milliyet duygusunun sosyolojik esasları, istanbul, 1955.
kaynak bağlantılar;
www.biyografi.info/kisi/sad...
www.turkyurdu.com.tr/yazar-...
ataturkansiklopedisi.gov.tr...
devamını gör...