sadri maksudi arsal

ord. prof. sadri maksudi arsal, 5 ağustos 1879'da rusya imparatorluğu'na bağlı özerk bir bölge olan tataristan cumhuriyeti'nin başkenti kazan'nın taşsu köyü'nde doğmuştur. doğduğunda adı sadretdin nizametdinovic maksudov'dur. ilkokulunu bulunduğu köyde tamamlayan arsal, abisi ahmet hadi maksudi (pedagog ve dil bilimcidir.)'nin de öğretmenlik yaptığı allâmiye medresesi'nde öğrenim hayatına devam etti. 1895 yılında bu medreseden mezun oldu. öğrenim hayatına devam ederken osmanlı'dan gelen çocuk kitaplarından osmanlıca öğrendi. 1895'te ağabeyi bahçesaray'daki zincirli medrese'de ders vermesi için davet edildi ve onunla birlikte bahçesaray'a gitti. aynı kurumda öğretmenlik yapan ismail gaspıralı (kendisinden daha sonra "(i: manevi babam)" diye bahsetmiştir.)'yla tanıştı. 1896'da rus-tatar öğretmen okuluna kaydoldu. ilk hikâye denemelerini ve “maişet” adlı romanını kazan'da yayımladı. romanı yazmaktaki amacını, "tatarca'nın bir millî edebiyat haline gelmesine katkı sağlamak" olarak açıklamıştır. 1901 yılında buradan da mezun olduktan sonra lev tolstoy'la tanıştı. tolstoy kendisinden "akıllı tatar çocuğu" diye bahsetmiştir. istanbul'a gideceği sıralar da tekrar ismail gaspıralı'nın yanına uğramıştır. ismail gaspıralı da kendisine istanbul'da kalmaması ve paris'e gitmesi gerektiğini söyleyecektir. aynı tavsiyeyi istanbul'da tanıştığı ahmet hamdi bey'in de vermesi üzerine paris'e geçmiştir. bir yıl latince ve fransızca eğitimi aldıktan sonra 1902'de sorbone üniversitesi hukuk fakültesi'ne kayıt yaptırmıştır. yine bu sıralarda collège de france ve école des hautes études sociales'da birçok dersi takip etti. burada durkheim, tardegibi önemli isimlerden ders aldı. paris'te yusuf akçura ve yahya kemal beyatlı ile tanıştı. 1906'da üniversiteden mezun olduktan sonra rusya'ya döndü. rusya'da ıı. duma ve ııı. duma'ya kazan'dan önce üye seçildi daha sonra divan başkanı oldu. 1909 ingiltere'yi ziyaret etti. 1911'de kamile rami ile evlendi. bu evlilikten de adile ve naile isminde iki kız çocuğu oldu. 1913 yılında avukatlığa başladı. 1917 devrimini fırsat gören maksudi, rusya müslümanları kurultayı'na “milli-medeni muhtariyet” projesini kabul ettirdi. 1917'de ufa'da ilan edilen "iç rusya ve sibirya milli-medeni türk-tatar muhtariyeti" adlı özerk devletin anayasasını hazırladı. kasım 1917'de oluşturulan "millî meclis"'in ve devlet işlerini yürütmek üzere kurulan ve üç bakanlıktan oluşan "millî irade"'nin başkanlığına seçildi. daha sonra millî meclis ve milli idare ruslar tarafından feshedildi. rusya'dan kaçan maksudi, önce finlandiya'ya sonra berlin'e daha sonra da paris'e gitmiştir. burada sorbone üniversitesi'nde akademik çalışmalarına devam etmiştir. 1924 yılında türk ocakları'nın da davetiyle türkiye'de konferans verdi. burada mustafa kemal atatürk'le tanıştı. kendisinin daveti üzerine türkiye'de kaldı atatürk'ün davetine cevaben "emredersiniz paşam" dediği ifade edilir. ankara hukuk mektebi'nin kurucu hocaları arasında yer aldı. türkiye'de türk dil ve türk tarih kurumu'nun da kurucuları arasında yer aldı. 1931-1935 yılları arasında giresun'dan milletvekili seçilmiştir. bir süre siyasete ara vererek akademik çalışmalarda bulunarak istanbul üniversitesi hukuk fakültesi'nde dersler vermiştir. daha sonra 1950'de bu sefer demokrat parti'den olmak üzere yeniden milletvekili seçilmiştir. 20 şubat 1957'de istanbul'da da hayatını kaybetmiştir.

eserleri;
maişet, kazan. 1898, ikinci baskı:1914.
ingiltere’ye seyahat, kazan, 1921.
hukuk tarihi dersleri, ankara, 1927.
türk hukuk tarihi, ankara, 1928.
türk dili için, ankara, 1930.
iskitler-sakalar, ankara, 1933.
orta asya türk devletler, ankara, 1934.
hukukun umumi esasları, ankara, 1937.
teokratik devlet ve laik devlet, istanbul, 1940.
ingiliz amme hukukunun inkişafı safhaları, istanbul, 1940.
umumi hukuk tarihi, ankara, 1941.
hukuk felsefesi, istanbul, 1946.
farabi’nin hukuk felsefesi, istanbul, 1945.
türk tarihi ve hukuk, istanbul, 1947.
kutadgu-bilig, istanbul, 1947.
milliyet duygusunun sosyolojik esasları, istanbul, 1955.

kaynak bağlantılar;
www.biyografi.info/kisi/sad...
www.turkyurdu.com.tr/yazar-...
ataturkansiklopedisi.gov.tr...

idil ural devletinin ayaz ishaki ile birlikte kurucu lideri olan bir türk-tatar aydını. sadri maksudi arsal, 5 ağustos 1879'da rusya çarlığı'na bağlı özerk bir bölge olan tataristan cumhuriyeti'nin başkenti kazan'ın taşsu köyü'nde doğmuştur. ilkokulunu köyünde okuyan arsal, aslen bir medrese mezunudur. arsal, medresede ders verdiği bir sırada türkçülüğün önemli ideologlarından birisi olan ismail gaspıralıyla burada tanıştı. sadri arsal, daha sonraki hayatında gaspıralı ismail bey'den "manevi babam" diye bahsedecektir. tıpkı atatürk ve ziya gökalp arasındaki ilişki gibi. o dönemde osmanlı devletinin başkenti istanbul'da ahmet hamdi bey'in ders vermesi üzerine buradan paris'e geçmiştir. sadri maksudi bey, paris'te iken fransızca ve latince dersleri alır ve aynı yıllarda paris hukuk fakültesi'ne ders kaydını yaptırır. burada durkheim gibi ünlü fransız düşünürlerle tanıştı. yurda döndükten sonra 1917 bolşevik devrimi'ni fırsat bilen arsal, rusya müslümanları kongresi'nin genel başkanlığına seçildi ve idil-ural hareketi'nin önemli bir lideri oldu ama maalesefki bu milli hareket, kızıl komünistlerin elebaşı lenin tarafından çok kanlı ve hain bir şekilde bastırıldı. bolşevikler, o ihanetleriyle birlikte çarlığa karşı birlikte savaştıkları eski ortakları türkleri sırtından vurmuş ve gerçek pis yüzlerini göstermişlerdi. lenin, sanıldığı gibi özgürlükçü birisi değildi aksine türk düşmanı bir kızıl yobazın tekiydi. hani ulusların kendi kaderini tayin hakkı? demekki bu hak sadece ruslar içinmiş, türklere bir şey yok imiş.
büyük dava, gönül ve fikir adamı sadri maksudi arsal; aynı zamanda ankara hukuk fakültesi'nin, türk dil kurumu ve türk tarih kurumu gibi önemli kurumların kurucu kadrolarındandır. ziya gökalp ve yusuf akçura ile birlikte kemalist devrimin önemli mimarlarındandır. chp'de milletvekilliği yapmıştır. aynı zamanda iyi bir akademisyendir. sadri maksudi arsal'a tengri rahmet eylesin; sadri maksudi arsal'ın tini şad, mekanı uçmağ olsun.
idil ural devleti cumhurbaşkanı sadri maksudi arsal
sadri maksudi arsal'ın islamofaşist sentezcilere söylediği o ünlü sözü. an itibariyle sentezciler şok..