1.
çok yönlü bir kişilik. subay, bakan, mahkeme başkanı gibi görevlerde bulunmuş bir kurtuluş savaşı kahramanı. ayrıca "kel ali" olarak anılır.
1878'de afyon'da doğan ali çetinkaya 1898 harbiye mezunudur. o da birçok mektepli subay gibi, o dönemin en karışık bölgesi olan makedonya'ya (bugünkü (gbkz: kuzey makedonya) ülkesinin yanı sıra selanik'i de kapsayan bir bölge) gönderilir. burada enver ve niyazi beylerle tanışır, 1907'de ittihat ve terakki cemiyeti manastır şubesine dahil olur. ittihatçıların önde gelen asker kadrolarından biri olarak trablusgarp'ta çarpışır, teşkilat-ı mahsusa'da görev yapar, kutülamare muharebesinde bulunur, enver paşa'nın en güvendiği kadrolar arasına girer.
1919'da ayvalık'ta konuşlu 172. alay komutanıyken, izmir'den bir hafta sonra ayvalık'a çıkan yunan ordusuna ilk sistemli kurşunu atar. tamamen rum nüfusa sahip ayvalık'ta tutunamayacağını bildiğinden birliğini gömeç kuzeyindeki karaağaç beldesine çeker. edremit ve burhaniye'de oluşturduğu kuvayı milliye örgütü ve 172. alay, yunanlıları gömeç'te tam 14 ay oyalar. 1920 haziranındaki büyük yunan taarruzundaysa cephe düşecek, yunanlılar tüm balıkesir ve bursa'yı işgal edecektir. ancak ali bey bunları görmez. ekim 1919'da meclis-i mebusan seçimlerinde afyon'dan aday gösterilir ve kazanır. 16 mart 1920 meclis baskınında ingilizlerin gözaltına alıp malta'ya sürdüğü mebuslar arasındadır.
malta'dan salıverilip ülkeye dönüşünde tekrar meclise döner. 1925 şubatında hâlâ tartışılan bir cinayete imza atar, kurtuluş savaşı'nın bir diğer tanınmış subayı olan karsıalan halit paşa'yı meclis koridorunda vurur, ceza almaz. bunun nedeni hâlâ tartışılmaktadır. daha sonra ankara istiklal mahkemesi başkanlığına atanır. yardımcıları kılıç ali ve ali zırh'la beraber (savcılar (gbkz: reşit galip) ve necip ali küçüka) şapka devrimine karşı ayaklanma hareketleri, izmir suikastı, tkp ve birçok davaya bakarlar. sert mizacı ve sanıkları sık sık azarlaması sebebiyle dinciler "kel ali"yi öfkeyle anarlar, ayrıca her yayında şişirilen "şapkaya karşı çıktı diye asılan hocalar"ı astığı için nefret ederler. izmir suikast davasında da yargılanan sanıklara "özgeçmişinizi anlatın" diye sorunca "beraber çalıştığımızı biliyorsun" gibi cevaplar da almıştır.
istiklal mahkemeleri 1927'de kaldırılınca ali çetinkaya bayındırlık bakanlığına atanır. 1939'da da yeni kurulan ulaştırma bakanlığı'na getirilir. görev süresince büyük demiryolları atılımı yapılır, haydarpaşa - yahşihan hattı kayseri, sivas ve erzincan üzerinden erzurum'a varır. malatya-diyarbakır-islahiye hattı da kendisinin döneminde tamamlanır. orijinal güftede olmamasına rağmen atatürk'e 10. yıl marşına "demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan" cümlesini ekleten hizmetler yapmıştır yani.
1946'da seçim bölgesi afyon'da demokrat parti'nin kazanmasıyla meclis dışı kalan ali çetinkaya, 1949'da ölür. torunu osman alifeyyaz paksüt büyükelçilik ve anayasa mahkemesi üyeliği yapmıştır.
islamcıların alerjisine rağmen, kuvayı milliye'yi örgütlediği edremit körfezi'nde çok sevilen ali çetinkaya'nın adı ayvalık'taki cunda adasına ve adayı anakaraya bağlayan köprüye verilmiştir. ayrıca ilk kurşunu sıktığı tepede de bir anıt , cunda adasında bir büstü vardır. gömeç yakınlarındaki karaağaç beldesinde 7 şehitler anıtı çetinkaya'nın askerleri için yapılmıştır, hatta anıtın açılış töreninde bu sert adamın çok duygulanıp ağladığı söylenir (kaynak aziz nesin, hatta aziz nesin karaağaç beldesindeki karargahı ziyaret ettiğini, duvardaki mermi deliğinden oda kapılarındaki eski yazılara kadar korunan karargahı görünce hepten duygulandığını yazar, herhalde karargah bugüne kalmamıştır). edremit'te kışlaya, burhaniye'de de iskele mahallesindeki parka adı verilmiştir. memleketinde de tren garında adı yaşar.
bu girdide atatürk ansiklopedisi'nden faydalanılmıştır.
ek bilgi: zaferden sonra burhaniye'de kendisine bir köşk hediye edilmiş. ölümünden sonra çocukları köşkü belediyeye hibe etmiş ve daha sonra meydan düzenlemesi sebebiyle köşk yıkılmış. bugün burhaniye müzesinde köşkün bir maketi var.
1878'de afyon'da doğan ali çetinkaya 1898 harbiye mezunudur. o da birçok mektepli subay gibi, o dönemin en karışık bölgesi olan makedonya'ya (bugünkü (gbkz: kuzey makedonya) ülkesinin yanı sıra selanik'i de kapsayan bir bölge) gönderilir. burada enver ve niyazi beylerle tanışır, 1907'de ittihat ve terakki cemiyeti manastır şubesine dahil olur. ittihatçıların önde gelen asker kadrolarından biri olarak trablusgarp'ta çarpışır, teşkilat-ı mahsusa'da görev yapar, kutülamare muharebesinde bulunur, enver paşa'nın en güvendiği kadrolar arasına girer.
1919'da ayvalık'ta konuşlu 172. alay komutanıyken, izmir'den bir hafta sonra ayvalık'a çıkan yunan ordusuna ilk sistemli kurşunu atar. tamamen rum nüfusa sahip ayvalık'ta tutunamayacağını bildiğinden birliğini gömeç kuzeyindeki karaağaç beldesine çeker. edremit ve burhaniye'de oluşturduğu kuvayı milliye örgütü ve 172. alay, yunanlıları gömeç'te tam 14 ay oyalar. 1920 haziranındaki büyük yunan taarruzundaysa cephe düşecek, yunanlılar tüm balıkesir ve bursa'yı işgal edecektir. ancak ali bey bunları görmez. ekim 1919'da meclis-i mebusan seçimlerinde afyon'dan aday gösterilir ve kazanır. 16 mart 1920 meclis baskınında ingilizlerin gözaltına alıp malta'ya sürdüğü mebuslar arasındadır.
malta'dan salıverilip ülkeye dönüşünde tekrar meclise döner. 1925 şubatında hâlâ tartışılan bir cinayete imza atar, kurtuluş savaşı'nın bir diğer tanınmış subayı olan karsıalan halit paşa'yı meclis koridorunda vurur, ceza almaz. bunun nedeni hâlâ tartışılmaktadır. daha sonra ankara istiklal mahkemesi başkanlığına atanır. yardımcıları kılıç ali ve ali zırh'la beraber (savcılar (gbkz: reşit galip) ve necip ali küçüka) şapka devrimine karşı ayaklanma hareketleri, izmir suikastı, tkp ve birçok davaya bakarlar. sert mizacı ve sanıkları sık sık azarlaması sebebiyle dinciler "kel ali"yi öfkeyle anarlar, ayrıca her yayında şişirilen "şapkaya karşı çıktı diye asılan hocalar"ı astığı için nefret ederler. izmir suikast davasında da yargılanan sanıklara "özgeçmişinizi anlatın" diye sorunca "beraber çalıştığımızı biliyorsun" gibi cevaplar da almıştır.
istiklal mahkemeleri 1927'de kaldırılınca ali çetinkaya bayındırlık bakanlığına atanır. 1939'da da yeni kurulan ulaştırma bakanlığı'na getirilir. görev süresince büyük demiryolları atılımı yapılır, haydarpaşa - yahşihan hattı kayseri, sivas ve erzincan üzerinden erzurum'a varır. malatya-diyarbakır-islahiye hattı da kendisinin döneminde tamamlanır. orijinal güftede olmamasına rağmen atatürk'e 10. yıl marşına "demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan" cümlesini ekleten hizmetler yapmıştır yani.
1946'da seçim bölgesi afyon'da demokrat parti'nin kazanmasıyla meclis dışı kalan ali çetinkaya, 1949'da ölür. torunu osman alifeyyaz paksüt büyükelçilik ve anayasa mahkemesi üyeliği yapmıştır.
islamcıların alerjisine rağmen, kuvayı milliye'yi örgütlediği edremit körfezi'nde çok sevilen ali çetinkaya'nın adı ayvalık'taki cunda adasına ve adayı anakaraya bağlayan köprüye verilmiştir. ayrıca ilk kurşunu sıktığı tepede de bir anıt , cunda adasında bir büstü vardır. gömeç yakınlarındaki karaağaç beldesinde 7 şehitler anıtı çetinkaya'nın askerleri için yapılmıştır, hatta anıtın açılış töreninde bu sert adamın çok duygulanıp ağladığı söylenir (kaynak aziz nesin, hatta aziz nesin karaağaç beldesindeki karargahı ziyaret ettiğini, duvardaki mermi deliğinden oda kapılarındaki eski yazılara kadar korunan karargahı görünce hepten duygulandığını yazar, herhalde karargah bugüne kalmamıştır). edremit'te kışlaya, burhaniye'de de iskele mahallesindeki parka adı verilmiştir. memleketinde de tren garında adı yaşar.
bu girdide atatürk ansiklopedisi'nden faydalanılmıştır.
ek bilgi: zaferden sonra burhaniye'de kendisine bir köşk hediye edilmiş. ölümünden sonra çocukları köşkü belediyeye hibe etmiş ve daha sonra meydan düzenlemesi sebebiyle köşk yıkılmış. bugün burhaniye müzesinde köşkün bir maketi var.
devamını gör...
2.
dönemin ulaştırma bakanı.
devamını gör...