arketip

ilkörnek, ilkimge. bir varlıkla yeniden oluşmayan, var olan.
carl gustav jung arketip kavramı ile ilgili "arketipin kendisi boş, salt biçimsel bir unsurdur, kendi tasvirinin a priori bir olasılığından, facultas praeformandi'den (tasarlanan yeti) başka bir şey değildir." demiştir. arketipler çeşitlidir.

günümüzde içgüdü adını verdiğimiz ve pek de açıklayamadığımız kavramın jung tarafından ele alınıp incelenmesi sonucunda ortaya çıkmış bir terim de denebilir arketip için. terim karşılığı yukarıda verildiği için tekrar yazmayacağım. jung'a göre bunlar kolektif bilinçdışının ürünleri olmakla birlikte her insanda görülen evrensel oluşumlardır. örneğin bir çocuk dünyanın neresinde doğarsa doğsun anne arketipi ile birlikte dünyaya gelir ya da mitler/masallar incelendiğinde görülür ki yeniden doğuşun yaşandığı yerler daima kuyu, mağara, uçsuz bucaksız bir ormandır. arketipler ve yansıma şekillerine dair örnekler elbette çoğaltılabilir. fakat jung'un özellikle üzerinde durduğu ve kişiliğin oluşumunda önemli bir rol oynadıklarını düşündüğü temel arketipler; persona, anima, animus ve gölge arketipleridir.
persona; kişinin sosyal görünümünü temsil eder. başkalarına karşı taktığımız maske de denilebilir. tabii maske deyince mutsuzken mutluymuş gibi rol kesmek değil burada kast edilen şey. daha çok üstlendiğimiz roller olarak düşünebiliriz.
anima, erkeklerin bilinçaltındaki dişil tarafı temsil ederken; animus ise kadınların bilinçaltındaki eril yanı temsil eden arketiplerdir. bu iki arketip büyük oranda aşk hayatımızdan sorumludur diyebiliriz.
gölge; insanın karanlık tarafını yansıtan arketiptir. muhtemel kötülüklerimiz bu arketipin içinde barınmaktadır. masal metinlerindeki antikahramanlar bu arketipin bir yansımasıdır.

clarissa p.estes'in bolca kullandığı bir kavramdır.
o da jung gibi,farklı kültürlere sahip olsak bile arketiplerin evrensel olduğuna inanarak muazzam bir kitap yazmıştır.
okuyun,okutun sevgili sözlükçüler.
(bkz: kurtlarla koşan kadınlar-vahşi kadın arketipine dair mit ve öyküler)
(bkz: sözlükte anket arası kitap okuma teknikleri)

bir anlatımdaki kalıptır. her insanın karşılaşabileceği betimleyebileceği ögelerdendir. stereotip ile karıştırılabilir stereotip ön yargılar ile yaklaşılan kişiyi tanımlar. örneğin cihangir solcusu sterotipleştirmedir. komşu kızı, (girl next door) boy next door, femme fatale ise arketiptir.

ilk örnek" demektir. bilim, din, edebiyat, felsefe, mitoloji, politika ve sanat'taki betim, tanım ya da unsurlar arasında ilk rastlanılandır.

buna dilciler arkaik özellik de derler.

jung bu işin üstadıdır. insanları tanımlarken kullandığı arketiplerden biri mutlak sizi tanımlar.
mesela fahişe arketipini okuyun. aklınıza hemen cinsellik gelmesin

fransızca olup archétype sözcüğünden geçmiştir.

ilk örnek ve numune gibi anlamlara gelir.