1.
"başlarında saç örtüsü olmayanlar
papa, kardinal gibi din adamıydılar,
cimrinin dik âlâsıydılar."
dedim ki: "usta öyleyse,
bu iki günahı işleyenler içinde tanıdığım kişiler olmalı."
dedi ki: "umutlanma boş yere,
sürdükleri kirli yaşam öyle kararttı ki yüzlerini,
tanınmaz hale geldi bu soysuzlar."
yazıma bu dizeler ile başlama sebebim aslında çok açık; bazı insanlar, kendilerine zarar vermiş olanlara doğrudan zarar vermek yerine, onları kalemleriyle, fırçalarıyla yok eder. bu yaptıkları, zarar vermek istediklerini bir kez değil, adeta asırlarca öldürür.
dante, kendisini sürgüne gönderen, onu floransa hasreti ile yanıp tutuşturan kim varsa cehennem ile cezalandırmış ve cezalandırdığı kişileri, bugün bile cezalandırdığı şekilde hayal etmemizi sağlamış.
ama bu durum, sadece dante için söz konusu değil.
peki ya sizlere barok dönemin italya'sında, sanat okulunda eğitim alamamış ama caravaggio etkisine kapılıp, dante gibi ona kötülük eden kim varsa tablolarında cezalandırmış bir kadın olduğunu söylesem?
zaman makineme atlayın! barok dönemi italya'sına gidiyoruz!
"güneş batmış, gecenin karanlığı kırmızı roma kiremitlerinin üzerini kaplarken, gündüz kurulan pazardan arda kalan çürük sebze kokuları arasından siyah pelerinli, sakallı bir adam fırladı. bu adam arkasına bakmadan kaçıyordu. kaçtığı yönün aksinde ise yerde uzanmış ölü bir adam vardı."
bu kaçan adamın kim olduğunu tahmin ettiniz, değil mi? evet! bu, kendi döneminin sefil bir katili, bizim dönemimizde ise ışığın ustası olarak anılan barok ressam caravaggio.
caravaggio, kendi dönemi ve sonrasında bir çok ressamı etkilemiş bir yetenekti.
kendi sarsıntılı yaşamı ve ölümü bir kenara dursun, ışık oyunları ve tablolarında kullandığı konular ile, başlarda maniyerist resimlerle uğraşan ama bugün insanların caravaggio hastalığı diye adlandırdığı caravaggio'nun fırçasından çıkan eserlerin izinden giden bir ressam vardı.
orazio gentileschi…
toskana doğumlu olan orazio, bir dönem sonrası roma'ya taşınmış ve maniyerist resimler ile uğraşmaya başlamıştı. 1600'ler sonrası ise caravaggio'nun etkisinden çıkamayacak hale gelmiş ve caravaggio'vari çalışmalar yapmaya başlamıştı.
1593 yılının temmuz ayında dünyaya gelen bir kızı vardı orazio'nun. ismini hem yunan avcılık ve doğa tanrıçası artemis, hem de tarihte bilinen ilk kadın amiral olan artemisia'dan alan bu kadın, babasının sanatını icra ettiği atölyesine sık sık uğrar ve babasını izlemeye koyulurdu.
"bir ressamın küçük düşleri…"
bir gün artemisia, babasına sanat okuluna gitmek istediğini söylemişti. ama ne yazık ki, bu dönemde italya'da sanat okuluna kadınlar giremiyor, eğitim alamıyorlardı.
ama babası, artemisia'nın ilk eğitimcisi oldu. ve ona kendi bildiklerini öğretmeye başladı.
o zamanlar, kadınların nü çalışması yasaktı. kadınlar sadece natürmort çalışabilirlerdi, yani hareketsiz varlıkları resmedebilirlerdi. ama artemisia, daha buradan başlayan bir protest yaklaşım içerisine girmişti. o, natürmort yerine dinsel ve mitolojik eserleri resmetmeye başlamıştı.
babası orazio, kadınları daha güçlü, erkekleri ise kadınlardan biraz daha ayrıntısız ele alan bu protest kadının çok önemli bir eksikliği olduğunu fark etti.
perspektif konusunda büyük sıkıntılar yaşayan artemisia'yı, floransalı bir manzara ustası olan agostino tassi'nin yanına çırak olarak vermeyi düşündü.
on dokuzunda olan artemisia'nın bu teklife cevabı ise babasına sarılıp, ağlayarak teşekkürler savurmaktı elbette.
"güzel günlerin fırçalı başlangıcı"
güzel günlerin başlayacağını düşünen artemisia, agostino'nun yanına gider gitmez, hemen işe koyulup kendini geliştirmeye başlamıştı.
sıradan bir insanın ötesinde gelişme yeteneğine sahip artemisia, her farklı çalışmasında, mitolojiden ve dinsel konulardan çalışıyor ve bu çalışmalarında bol bol caravaggio etkisini etkin biçimde gösteriyordu.
ama ne yazık ki, artemisia'nın güzel giden günleri, bir gün korkunç bir şey ile baltalandı.
"protest yaşantının yerini korkunç öfke alıyor."
bir gece, orazio'nun kapısı çalınıyor. orazio, kapısını açar açmaz karşısında artemisia'yı görüyor ve neler olduğunu soruyor.
ağlamaktan konuşamayacak halde olan artemisia'nın ne yazık ki başına gelen şeyi, ancak ikinci cümlesinden sonra anlıyor babası.
"babacığım…" diyor, artemisia. "tecavüz etti." diyor ağlayarak. avuçlarının içi ile siliyor gözyaşlarını.
babası ise, sabah olur olmaz mahkemede alıyor soluğu. agostino tassi'yi mahkemeye veriyor. olayların kendileri için olumlu olacağını düşünen artemisia ve orazio'ya ise, sert bir darbe de mahkemeden geliyor.
agostino suçsuz bulunuyor. ve olay orada kapatılıyor…
"onu fırçasıyla yok edecek, kendisi ölümsüz olacak; kurbanı defalarca ölecek."
artemisia'nın protest yaşantısının yanında, artık korkunç olan öfkesi ve bitmek bilmeyen bir kini de gün ışığına çıkıyor.
artemisia, sanat çalışmalarına babasının atölyesinde devam etmeye başlıyor. aklına bir anda dante'vari bir şey geliyor; kendi hayatını mahvedeni resimlerinde öldürmek.
ve bu sırada, aklına caravaggio geliyor. bu da, bambaşka bir şey getiriyor aklına. eski ahit'in en sansasyonel olaylarından biri ile başlıyor.
judith ve holofernes'in hikayesi ile…
israiloğullarının, asurlular tarafından istila edildiği bir dönemde, israiloğullarına çok çektirmiş ünlü bir asur generali vardır; holofernes.
judith isminde bir kadın, kendi halkını asur istilasından kurtarmak için, holofernes ile ilgilenir ve ona bilgi sızdırır gibi yaparak holofernes'e yanaşmaya koyulur.
asurluların hain olduğuna inandığı bu kadının generalin çadırına girmesi ve onunla zaman geçirmesinde bir sakınca görmeyen askerler, judith ile holofernes'i yalnız bırakırlar. günler boyunca böyle sürer, ve holofernes, judith'e aşık olur.
bir gün, judith, kampa tekrar gelir, bu kez yanında sadık hizmetçisi abra da vardır. bir eğlence sonrası sarhoş olan holofernes'in çadırına girip bilgi vereceğini söylediği zaman, geçen günlerde olduğu gibi hiçbir asur askeri bir sakınca görmez ve onları yalnız bırakırlar.
o sırada, abra, sandığın içerisinden bir kılıç çıkartır ve judith'e verir. judith ise tek bir hamlede holofernes'in başını keser. sonrasında ise, elinde holofernes'in başı ile çadırdan çıkarak tüm asur askerlerine korku salan bu kadın, tüm asurlu askerlerin kaçmasını sağlar ve halkını kurtarmış olur.
aklıma jeanne d'arc'ı getiren bu hikayeyi resmeden artemisia ise, bu tabloyu öyle güzel bir intikam aracına çevirmiştir ki, görenlerin ağzı bir karış açık kalacak biçimdedir.
holofernes, agostino rolünde iken, judith ise kendisidir.
artemisia, daha sonrasındaki çalışmalarında erkekleri kişilikten uzak, cansız ve fazlası ile soğuk betimlerken; kadınları oldukça asil, canlı ve güçlü resmetmeye devam etmiştir.
aynı zamanda, diğer bir çalışması ise, kendi çalışması olan bir resim alegorisi olarak kendi portresi'dir.
bu portreyi, sanat tarihinde diğerlerinden ayıran ufak bir şey mevcut. bu portre çalışmasında, çapraz ayna tekniği kullanan artemisia, çağdaşlarından ve öncelerinden farklı olarak, kendi resmini çizerken yaşadığı duyguları, saçlarının dağınıklığı ve dahası kendini güzelleştirme çabasına girmeden resmetmiştir.
bugün bilinen otuz dört adet tablosu bulunan artemisia, ne yazık ki popüler kültürün kurbanı olmaktan kaçamamıştır. bunun en büyük örneği, 1977 yapımı agnes mertlet'in artemisia filmidir. bu filmin sanat tarihçileri tarafından yanlış bulunmasının nedeni ise,
artemisia'nın, agostino ile yaşadıklarının, sessiz bir kadının çığlığı olarak anlatılmasından çok, ne yazık ki romantik bir aşk eseri gibi gösterilmesidir.
popüler kültürün onu nasıl anlattığı bir kenara dursun, biz onu, haklı öfkesini fırçası ile göstermiş, kendi hayatını mahveden insanı yüzyıllardır resimleri ile öldüren, erk egemenliğine başkaldıran, caravaggio etkisinde kalan harika bir kadın ressam olarak bilelim.
ve o şekilde anlatalım….
papa, kardinal gibi din adamıydılar,
cimrinin dik âlâsıydılar."
dedim ki: "usta öyleyse,
bu iki günahı işleyenler içinde tanıdığım kişiler olmalı."
dedi ki: "umutlanma boş yere,
sürdükleri kirli yaşam öyle kararttı ki yüzlerini,
tanınmaz hale geldi bu soysuzlar."
yazıma bu dizeler ile başlama sebebim aslında çok açık; bazı insanlar, kendilerine zarar vermiş olanlara doğrudan zarar vermek yerine, onları kalemleriyle, fırçalarıyla yok eder. bu yaptıkları, zarar vermek istediklerini bir kez değil, adeta asırlarca öldürür.
dante, kendisini sürgüne gönderen, onu floransa hasreti ile yanıp tutuşturan kim varsa cehennem ile cezalandırmış ve cezalandırdığı kişileri, bugün bile cezalandırdığı şekilde hayal etmemizi sağlamış.
ama bu durum, sadece dante için söz konusu değil.
peki ya sizlere barok dönemin italya'sında, sanat okulunda eğitim alamamış ama caravaggio etkisine kapılıp, dante gibi ona kötülük eden kim varsa tablolarında cezalandırmış bir kadın olduğunu söylesem?
zaman makineme atlayın! barok dönemi italya'sına gidiyoruz!
"güneş batmış, gecenin karanlığı kırmızı roma kiremitlerinin üzerini kaplarken, gündüz kurulan pazardan arda kalan çürük sebze kokuları arasından siyah pelerinli, sakallı bir adam fırladı. bu adam arkasına bakmadan kaçıyordu. kaçtığı yönün aksinde ise yerde uzanmış ölü bir adam vardı."
bu kaçan adamın kim olduğunu tahmin ettiniz, değil mi? evet! bu, kendi döneminin sefil bir katili, bizim dönemimizde ise ışığın ustası olarak anılan barok ressam caravaggio.
caravaggio, kendi dönemi ve sonrasında bir çok ressamı etkilemiş bir yetenekti.
kendi sarsıntılı yaşamı ve ölümü bir kenara dursun, ışık oyunları ve tablolarında kullandığı konular ile, başlarda maniyerist resimlerle uğraşan ama bugün insanların caravaggio hastalığı diye adlandırdığı caravaggio'nun fırçasından çıkan eserlerin izinden giden bir ressam vardı.
orazio gentileschi…
toskana doğumlu olan orazio, bir dönem sonrası roma'ya taşınmış ve maniyerist resimler ile uğraşmaya başlamıştı. 1600'ler sonrası ise caravaggio'nun etkisinden çıkamayacak hale gelmiş ve caravaggio'vari çalışmalar yapmaya başlamıştı.
1593 yılının temmuz ayında dünyaya gelen bir kızı vardı orazio'nun. ismini hem yunan avcılık ve doğa tanrıçası artemis, hem de tarihte bilinen ilk kadın amiral olan artemisia'dan alan bu kadın, babasının sanatını icra ettiği atölyesine sık sık uğrar ve babasını izlemeye koyulurdu.
"bir ressamın küçük düşleri…"
bir gün artemisia, babasına sanat okuluna gitmek istediğini söylemişti. ama ne yazık ki, bu dönemde italya'da sanat okuluna kadınlar giremiyor, eğitim alamıyorlardı.
ama babası, artemisia'nın ilk eğitimcisi oldu. ve ona kendi bildiklerini öğretmeye başladı.
o zamanlar, kadınların nü çalışması yasaktı. kadınlar sadece natürmort çalışabilirlerdi, yani hareketsiz varlıkları resmedebilirlerdi. ama artemisia, daha buradan başlayan bir protest yaklaşım içerisine girmişti. o, natürmort yerine dinsel ve mitolojik eserleri resmetmeye başlamıştı.
babası orazio, kadınları daha güçlü, erkekleri ise kadınlardan biraz daha ayrıntısız ele alan bu protest kadının çok önemli bir eksikliği olduğunu fark etti.
perspektif konusunda büyük sıkıntılar yaşayan artemisia'yı, floransalı bir manzara ustası olan agostino tassi'nin yanına çırak olarak vermeyi düşündü.
on dokuzunda olan artemisia'nın bu teklife cevabı ise babasına sarılıp, ağlayarak teşekkürler savurmaktı elbette.
"güzel günlerin fırçalı başlangıcı"
güzel günlerin başlayacağını düşünen artemisia, agostino'nun yanına gider gitmez, hemen işe koyulup kendini geliştirmeye başlamıştı.
sıradan bir insanın ötesinde gelişme yeteneğine sahip artemisia, her farklı çalışmasında, mitolojiden ve dinsel konulardan çalışıyor ve bu çalışmalarında bol bol caravaggio etkisini etkin biçimde gösteriyordu.
ama ne yazık ki, artemisia'nın güzel giden günleri, bir gün korkunç bir şey ile baltalandı.
"protest yaşantının yerini korkunç öfke alıyor."
bir gece, orazio'nun kapısı çalınıyor. orazio, kapısını açar açmaz karşısında artemisia'yı görüyor ve neler olduğunu soruyor.
ağlamaktan konuşamayacak halde olan artemisia'nın ne yazık ki başına gelen şeyi, ancak ikinci cümlesinden sonra anlıyor babası.
"babacığım…" diyor, artemisia. "tecavüz etti." diyor ağlayarak. avuçlarının içi ile siliyor gözyaşlarını.
babası ise, sabah olur olmaz mahkemede alıyor soluğu. agostino tassi'yi mahkemeye veriyor. olayların kendileri için olumlu olacağını düşünen artemisia ve orazio'ya ise, sert bir darbe de mahkemeden geliyor.
agostino suçsuz bulunuyor. ve olay orada kapatılıyor…
"onu fırçasıyla yok edecek, kendisi ölümsüz olacak; kurbanı defalarca ölecek."
artemisia'nın protest yaşantısının yanında, artık korkunç olan öfkesi ve bitmek bilmeyen bir kini de gün ışığına çıkıyor.
artemisia, sanat çalışmalarına babasının atölyesinde devam etmeye başlıyor. aklına bir anda dante'vari bir şey geliyor; kendi hayatını mahvedeni resimlerinde öldürmek.
ve bu sırada, aklına caravaggio geliyor. bu da, bambaşka bir şey getiriyor aklına. eski ahit'in en sansasyonel olaylarından biri ile başlıyor.
judith ve holofernes'in hikayesi ile…
israiloğullarının, asurlular tarafından istila edildiği bir dönemde, israiloğullarına çok çektirmiş ünlü bir asur generali vardır; holofernes.
judith isminde bir kadın, kendi halkını asur istilasından kurtarmak için, holofernes ile ilgilenir ve ona bilgi sızdırır gibi yaparak holofernes'e yanaşmaya koyulur.
asurluların hain olduğuna inandığı bu kadının generalin çadırına girmesi ve onunla zaman geçirmesinde bir sakınca görmeyen askerler, judith ile holofernes'i yalnız bırakırlar. günler boyunca böyle sürer, ve holofernes, judith'e aşık olur.
bir gün, judith, kampa tekrar gelir, bu kez yanında sadık hizmetçisi abra da vardır. bir eğlence sonrası sarhoş olan holofernes'in çadırına girip bilgi vereceğini söylediği zaman, geçen günlerde olduğu gibi hiçbir asur askeri bir sakınca görmez ve onları yalnız bırakırlar.
o sırada, abra, sandığın içerisinden bir kılıç çıkartır ve judith'e verir. judith ise tek bir hamlede holofernes'in başını keser. sonrasında ise, elinde holofernes'in başı ile çadırdan çıkarak tüm asur askerlerine korku salan bu kadın, tüm asurlu askerlerin kaçmasını sağlar ve halkını kurtarmış olur.
aklıma jeanne d'arc'ı getiren bu hikayeyi resmeden artemisia ise, bu tabloyu öyle güzel bir intikam aracına çevirmiştir ki, görenlerin ağzı bir karış açık kalacak biçimdedir.
holofernes, agostino rolünde iken, judith ise kendisidir.
artemisia, daha sonrasındaki çalışmalarında erkekleri kişilikten uzak, cansız ve fazlası ile soğuk betimlerken; kadınları oldukça asil, canlı ve güçlü resmetmeye devam etmiştir.
aynı zamanda, diğer bir çalışması ise, kendi çalışması olan bir resim alegorisi olarak kendi portresi'dir.
bu portreyi, sanat tarihinde diğerlerinden ayıran ufak bir şey mevcut. bu portre çalışmasında, çapraz ayna tekniği kullanan artemisia, çağdaşlarından ve öncelerinden farklı olarak, kendi resmini çizerken yaşadığı duyguları, saçlarının dağınıklığı ve dahası kendini güzelleştirme çabasına girmeden resmetmiştir.
bugün bilinen otuz dört adet tablosu bulunan artemisia, ne yazık ki popüler kültürün kurbanı olmaktan kaçamamıştır. bunun en büyük örneği, 1977 yapımı agnes mertlet'in artemisia filmidir. bu filmin sanat tarihçileri tarafından yanlış bulunmasının nedeni ise,
artemisia'nın, agostino ile yaşadıklarının, sessiz bir kadının çığlığı olarak anlatılmasından çok, ne yazık ki romantik bir aşk eseri gibi gösterilmesidir.
popüler kültürün onu nasıl anlattığı bir kenara dursun, biz onu, haklı öfkesini fırçası ile göstermiş, kendi hayatını mahveden insanı yüzyıllardır resimleri ile öldüren, erk egemenliğine başkaldıran, caravaggio etkisinde kalan harika bir kadın ressam olarak bilelim.
ve o şekilde anlatalım….
devamını gör...
2.
barok dönem kadın ressamı. babası da ressam olan artemisia onun gibi ressam olmak ister ancak o dönemde kadınların bu konuda eğitim alması görülmüş şey değildir. yine de yeteneğini gören babası onu bir ustanın yanına verir ancak ustası ve onun bir arkadaşı artemisia'ya tecavüz ederler. üstelik artemisia "orada ne işi varmış" denilerek haksız bulunur. bunun üzerine erkekleri öldüren kadınları çizmeye başlar, bunların en ünlüsü de (bkz: giuditta che decapita oloferne) dir. incilde geçen bir sahne olan bu sahne birçok ressam tarafından resmedilmiştir hatta aralarında caravaggio bile vardır ancak kanımca hiçbiri judithin gözlerindeki öfke ve tiksintiyle karışık mağrurluğu verememiştir. judithin yüzünde kendi yüzü, öldürdüğü holofernesin yüzünde ise tecavüzcüsünün yüzü vardır. bir kadın olarak önemsiz görüldüğü bu meslekte ayakta kalmış ve haklı nefretini tablolarına yansıtmıştır.
devamını gör...
3.
“judith beheadingand holofernes” isimli resminde, kendisine tecavüz eden, agostino tassi'yi cezalandırmaktadır.
mahkemede kendisine bekaret kontrolü yapılmış ve iffetsizlikle suçlanmıştır.
yaşadığı adaletsizlik duygusunu, ''kanlı'' bir biçimde çizer.
''
''
mahkemede kendisine bekaret kontrolü yapılmış ve iffetsizlikle suçlanmıştır.
yaşadığı adaletsizlik duygusunu, ''kanlı'' bir biçimde çizer.
''
''
devamını gör...
4.
italyan ressam olup barok dönemi sanatçılarındandır; döneminin en başarılı ressamlarından biri kabul edilirken kendisinden sonra gelen ressamları da etkilemiştir.
1593/ 1656 yılları arasında
görsel kaynak/ buradan
1593/ 1656 yılları arasında
görsel kaynak/ buradan
devamını gör...