1.
4 mart 1919 - 30 eylül 1919 ve 5 nisan 1920 - 17 ekim 1920 tarihleri arasında sadrazamlık yapan, milli mücadele karşıtı, osmanlı devlet adamı.
--- alıntı ---
istanbul’da doğdu. asıl adı mehmed ferid olup babası devlet şûrası üyelerinden seyyid hasan izzet efendi’dir. ailesinin aslen karadağ’ın poşasi köyünden olduğu söylenir.
tahsilini tamamladıktan sonra hariciye teşkilatında görev aldı. paris, berlin, petersburg ve londra elçilikleri kâtipliklerinde bulundu. 1885'te sultan abdülmecid’in kızı ve vahdettin'in ana bir kız kardeşi mediha sultan'la evlendirildi. üç yıl sonra vezir rütbesine yükseltilerek "paşa" unvanını aldı. londra büyükelçiliği’ne atanma isteği ıı. abdülhamid tarafından reddedilince kamu görevlerinden uzaklaşıp eşinin baltalimanı'ndaki konağında özel yaşamına çekildi.
meşrutiyet'in ilanından sonra ayan meclisi'ne atandı. ittihat ve terakkî cemiyeti’ne karşı muhalefetin yükseldiği 1911-12 döneminde hürriyet ve itilâf fırkası'nın kurucuları arasında bulundu. fırka, içte liberalizm fikrini ve osmanlı toplumunu oluşturan unsurlar arasında uyum ve beraberliği, dışta ise ingiltere yanlısı bir politikayı savunuyordu. 21 kasım 1911 günü kurulan fırka'nın ilk başkanlık görevini 24 kasım 1911'den, haziran 1912'ye kadar ferit paşa üstlendi.
1912'de balkan savaşı'nı sona erdirmek üzere londra'da toplanan barış konferansına damat ferit paşa'nın gönderilmesi önerildi ise de sadrazam kâmil paşa, "bu adam delidir" diyerek karşı çıktı.
ferit paşa'nın siyâsî kariyeri, kayınbiraderi olan vı. mehmet vahideddin'in saltanatında parladı.
ittihat ve terakkî iktidarının devrilmesinden sonra vahdeddin, 24 ekim 1918'de mondros'ta yapılacak mütareke görüşmelerine ferit paşa'nın murahhas olarak gönderilmesini önerdi. ancak bu öneri izzet paşa kabinesince reddedildi. rauf orbay'a göre padişahın bu teklifinin nedeni, mütareke anlaşmasının bulgaristan, avusturya ve almanya'da olduğu gibi bir saltanat değişikliğiyle sonuçlanmasından çekinmesi ve ferit paşa'nın kendisine sadık olacağına inanmasıydı.
ferit paşa, tevfik paşa kabinesinin 3 mart 1919’da istifası üzerine ilk defa sadarete getirildi. ihtiyar tevfik paşa'nın savaş sonrasında kurulan kabinesi galip devletlerin çeşitli baskıları karşısında etkisiz kalmış ve yalpalamıştı. kabine değişimine yol açan kriz, savaş suçluları ve "tehcir ve katliam" sorumlularının yargılanması için kurulacak olan âliye divan-ı harb-i örfî'nin itilaf devletleri'nin ısrarına rağmen kurulamayışı idi. fransız generali franchet d'esperey'in yaşlı sadrazama yönelik sert çıkışı, hükûmet değişikliğinin dolaysız nedeni oldu.
ferit paşa hükûmeti, izmir'in yunanlarca işgali üzerine 15 mayıs'ta istifa etti. ancak aynı gün ferit paşa tekrar kabineyi kurmakla görevlendirildi. paris barış konferansı'nda türk delegasyonunun uğradığı şiddetli muamele üzerine 20 temmuz'da tekrar istifa eden paşa, ertesi gün üçüncü kez başbakanlığa getirildi. nihayet sivas kongresi'nde müdafaa-yı hukuk hareketinin anadolu'da yönetimi ele geçirmesi üzerine 30 eylül'de ferit paşa kabinesi üçüncü kez istifa etti. ertesi gün işbaşına gelen ali rıza paşa hükûmeti, sivas kongresi'nin isteği doğrultusunda genel seçimlerin yapılmasına karar verdi.
ferit paşa, yaklaşık yedi ay süren ilk üç hükûmeti döneminde bir yandan istanbul'u işgal altında tutan itilaf devletleri'ni memnun edip yatıştırmaya, diğer yandan içte ittihat ve terakkî rejiminin kalıntılarını temizlemeye yönelik bir politika izledi. iktidara gelir gelmez eski ittihat ve terakkî liderlerinin birçoğu tutuklandı. hemen ardından savaş suçları mahkemesi kurularak ermeni tehcirindeki görevinden ötürü yargılanan boğazlıyan kaymakamı kemal bey'in idamına karar verdi. izmir'in işgaline karşı oluşan geniş ulusal tepki karşısında hükûmet mesafeli durmayı tercih etti. sivas kongresi'nde başlayan ulusal isyana karşı ahmet anzavur adlı bir çerkez çetecisinin yönetiminde kuvâ-yi inzibâtiye adıyla derme çatma bir zabıta gücü oluşturulması, özellikle sırf ingiltere'ye yaranmak için tastamam 90.000 sandık cephaneyi denize döktürmesi toplumun hemen her kesimince tepki gördü.
16 mart 1920'de meclis-i mebûsan'ın işgal kuvvetlerince basılması ve iki gün sonra tatil edilmesiyle başlayan krizde damat ferit paşa bir kez daha sadrazamlığa getirildi. 5 nisan 1920’de kurulan ve 17 ekim 1920’de sona eren bu son hükûmet döneminde ferit paşa, fiilen tükenmiş bir yönetime başkanlık etti. osmanlı hükûmetinin bu dönemde gücü, sadece itilaf devletleri işgalinde bulunan istanbul ve çevresiyle sınırlıydı. mart ayında yapılan san remo konferansı'ndan sonra paris'teki barış görüşmelerinde de osmanlı delegasyonunun söz hakkı kalmamıştı. 11 nisan 1920'de mustafa kemal ve arkadaşları aleyhine çıkarılan idam fetvası ve 10 ağustos 1920'de sevr antlaşması'nın imzalanması, damat ferit paşa'nın altı buçuk ay süren son sadrazamlık döneminin belli başlı olaylarıdır.
ingilizlerin baskısı ile şeyhülislam'dan kuvâ-yi milliye hareketine katılanların eşkıya olduğu ve öldürülmelerinin meşru ve farz olduğuna dair fetva çıkarmasını sağladı. dışişleri bakanı olduğu dönemde ingiliz baskısı altında bu talebi kabul ve taahhüt ettiğini açıklamış ve sadrazam olunca da taahhütünü yerine getirmişti. fetva dürrizade abdullah beyefendi tarafından 11 nisan 1920 tarihinde yayınlandı.
millî mücadele liderleriyle anlaşmaktan başka çare kalmadığını düşünen itilaf devletleri temsilcilerinin saraya giderek ferit paşa'nın çekilmesini istemeleri üzerine ferit paşa kabinesi 17 ekim 1920'de istifa etti.
ferit paşa, millî mücadele'nin zafere ulaşması üzerine 21 eylül 1922'de avrupa’ya kaçtı. 6 ekim 1923’te fransa’nın nice şehrinde öldü.
kaynak
--- alıntı ---
--- alıntı ---
istanbul’da doğdu. asıl adı mehmed ferid olup babası devlet şûrası üyelerinden seyyid hasan izzet efendi’dir. ailesinin aslen karadağ’ın poşasi köyünden olduğu söylenir.
tahsilini tamamladıktan sonra hariciye teşkilatında görev aldı. paris, berlin, petersburg ve londra elçilikleri kâtipliklerinde bulundu. 1885'te sultan abdülmecid’in kızı ve vahdettin'in ana bir kız kardeşi mediha sultan'la evlendirildi. üç yıl sonra vezir rütbesine yükseltilerek "paşa" unvanını aldı. londra büyükelçiliği’ne atanma isteği ıı. abdülhamid tarafından reddedilince kamu görevlerinden uzaklaşıp eşinin baltalimanı'ndaki konağında özel yaşamına çekildi.
meşrutiyet'in ilanından sonra ayan meclisi'ne atandı. ittihat ve terakkî cemiyeti’ne karşı muhalefetin yükseldiği 1911-12 döneminde hürriyet ve itilâf fırkası'nın kurucuları arasında bulundu. fırka, içte liberalizm fikrini ve osmanlı toplumunu oluşturan unsurlar arasında uyum ve beraberliği, dışta ise ingiltere yanlısı bir politikayı savunuyordu. 21 kasım 1911 günü kurulan fırka'nın ilk başkanlık görevini 24 kasım 1911'den, haziran 1912'ye kadar ferit paşa üstlendi.
1912'de balkan savaşı'nı sona erdirmek üzere londra'da toplanan barış konferansına damat ferit paşa'nın gönderilmesi önerildi ise de sadrazam kâmil paşa, "bu adam delidir" diyerek karşı çıktı.
ferit paşa'nın siyâsî kariyeri, kayınbiraderi olan vı. mehmet vahideddin'in saltanatında parladı.
ittihat ve terakkî iktidarının devrilmesinden sonra vahdeddin, 24 ekim 1918'de mondros'ta yapılacak mütareke görüşmelerine ferit paşa'nın murahhas olarak gönderilmesini önerdi. ancak bu öneri izzet paşa kabinesince reddedildi. rauf orbay'a göre padişahın bu teklifinin nedeni, mütareke anlaşmasının bulgaristan, avusturya ve almanya'da olduğu gibi bir saltanat değişikliğiyle sonuçlanmasından çekinmesi ve ferit paşa'nın kendisine sadık olacağına inanmasıydı.
ferit paşa, tevfik paşa kabinesinin 3 mart 1919’da istifası üzerine ilk defa sadarete getirildi. ihtiyar tevfik paşa'nın savaş sonrasında kurulan kabinesi galip devletlerin çeşitli baskıları karşısında etkisiz kalmış ve yalpalamıştı. kabine değişimine yol açan kriz, savaş suçluları ve "tehcir ve katliam" sorumlularının yargılanması için kurulacak olan âliye divan-ı harb-i örfî'nin itilaf devletleri'nin ısrarına rağmen kurulamayışı idi. fransız generali franchet d'esperey'in yaşlı sadrazama yönelik sert çıkışı, hükûmet değişikliğinin dolaysız nedeni oldu.
ferit paşa hükûmeti, izmir'in yunanlarca işgali üzerine 15 mayıs'ta istifa etti. ancak aynı gün ferit paşa tekrar kabineyi kurmakla görevlendirildi. paris barış konferansı'nda türk delegasyonunun uğradığı şiddetli muamele üzerine 20 temmuz'da tekrar istifa eden paşa, ertesi gün üçüncü kez başbakanlığa getirildi. nihayet sivas kongresi'nde müdafaa-yı hukuk hareketinin anadolu'da yönetimi ele geçirmesi üzerine 30 eylül'de ferit paşa kabinesi üçüncü kez istifa etti. ertesi gün işbaşına gelen ali rıza paşa hükûmeti, sivas kongresi'nin isteği doğrultusunda genel seçimlerin yapılmasına karar verdi.
ferit paşa, yaklaşık yedi ay süren ilk üç hükûmeti döneminde bir yandan istanbul'u işgal altında tutan itilaf devletleri'ni memnun edip yatıştırmaya, diğer yandan içte ittihat ve terakkî rejiminin kalıntılarını temizlemeye yönelik bir politika izledi. iktidara gelir gelmez eski ittihat ve terakkî liderlerinin birçoğu tutuklandı. hemen ardından savaş suçları mahkemesi kurularak ermeni tehcirindeki görevinden ötürü yargılanan boğazlıyan kaymakamı kemal bey'in idamına karar verdi. izmir'in işgaline karşı oluşan geniş ulusal tepki karşısında hükûmet mesafeli durmayı tercih etti. sivas kongresi'nde başlayan ulusal isyana karşı ahmet anzavur adlı bir çerkez çetecisinin yönetiminde kuvâ-yi inzibâtiye adıyla derme çatma bir zabıta gücü oluşturulması, özellikle sırf ingiltere'ye yaranmak için tastamam 90.000 sandık cephaneyi denize döktürmesi toplumun hemen her kesimince tepki gördü.
16 mart 1920'de meclis-i mebûsan'ın işgal kuvvetlerince basılması ve iki gün sonra tatil edilmesiyle başlayan krizde damat ferit paşa bir kez daha sadrazamlığa getirildi. 5 nisan 1920’de kurulan ve 17 ekim 1920’de sona eren bu son hükûmet döneminde ferit paşa, fiilen tükenmiş bir yönetime başkanlık etti. osmanlı hükûmetinin bu dönemde gücü, sadece itilaf devletleri işgalinde bulunan istanbul ve çevresiyle sınırlıydı. mart ayında yapılan san remo konferansı'ndan sonra paris'teki barış görüşmelerinde de osmanlı delegasyonunun söz hakkı kalmamıştı. 11 nisan 1920'de mustafa kemal ve arkadaşları aleyhine çıkarılan idam fetvası ve 10 ağustos 1920'de sevr antlaşması'nın imzalanması, damat ferit paşa'nın altı buçuk ay süren son sadrazamlık döneminin belli başlı olaylarıdır.
ingilizlerin baskısı ile şeyhülislam'dan kuvâ-yi milliye hareketine katılanların eşkıya olduğu ve öldürülmelerinin meşru ve farz olduğuna dair fetva çıkarmasını sağladı. dışişleri bakanı olduğu dönemde ingiliz baskısı altında bu talebi kabul ve taahhüt ettiğini açıklamış ve sadrazam olunca da taahhütünü yerine getirmişti. fetva dürrizade abdullah beyefendi tarafından 11 nisan 1920 tarihinde yayınlandı.
millî mücadele liderleriyle anlaşmaktan başka çare kalmadığını düşünen itilaf devletleri temsilcilerinin saraya giderek ferit paşa'nın çekilmesini istemeleri üzerine ferit paşa kabinesi 17 ekim 1920'de istifa etti.
ferit paşa, millî mücadele'nin zafere ulaşması üzerine 21 eylül 1922'de avrupa’ya kaçtı. 6 ekim 1923’te fransa’nın nice şehrinde öldü.
kaynak
--- alıntı ---
devamını gör...