eleni karaindrou

sonsuzluğun sesi: eleni karaindrou
eleni karaindrou ile tanışıklığımız çok eskidir. bir dönem beyoğlu caddesine egemen oluşunu bizim nesil hatırlar. ama bireysel hafızamız yıllar ve yıllar öncesine uzanır. nice yolculukta dağlar tepeler aşarken arkadaşlık yapmışızdır. atina plakçılarında yunan baskısı albümlerinin peşinde koşmuş, akusta’ya gelen ecm baskılarını ilk alanlar arasında olmuşuzdur. hüznümüze hüzün, keyfimize keyif katmıştır. varsın elini tutmamış, yanağından bir öpücük almamış olalım. dostluğumuz bir ömre yayılır.

karaindrou, theo angelopulos filmlerinin müzikleriyle tanınır öncelikle. ama popüler şarkıları, tiyatro müzikleri de oldukça geniş bir yer tutar diskografisinde. müziğinde yunan dağ köylerinin sessizliği yankılanır.
doğanın kulağımıza fısıldadığı bir sessizliktir bu. homeros’tan euripides’e klasik yunan edebiyatının birikimini taşır. özgürlük savaşının sert iklimini, yenilgilerin hüznünü, geleceğe inancın coşkusunu aktarır. dünya müzik mirasının zeytinyağı küplerinde damıtılmasından elde edilmiş pek nadide bir mücevherdir. karaindrou tanıyan bir daha elini bırakamaz. sonsuzluğun sesidir.

eleni karaindrou albümleri arasında en sevdiğim 1988 yılında çıkmış olan “herod attics odeon, september 6, 1988” adlı albümdür. atina’da yapılmış bir konserin kayıtlarından oluşan bu albüm, karaindrou’nun canlı performansının ne denli güçlü olduğunu kanıtlar. orkestra eşliğinde film ve oyun şarkılarının seslendirildiği bu konserde jan garbarek de baş solistlerden biridir. yunan ovalarından norveç steplerine giden yolun aslında aynı rotadan geçtiğini anlamamızı sağlar. eleni karaidrou daha sonra ecm’den bir konser kaydı albümü daha çıkardı. kayıtlar bu kez 27 mart 2005 tarihinde atina’da megaron konser salonunda yapılmıştı.

“elegy of the uprooting” adlı bu iki cd’lik albüm, ağlayan çayır’dan taşınan bir dua ile başlıyor. ardından karaindrou’nun piyanoda tek başına çaldığı göçmen temasıyla leyleğin geciken adımı filmi geliyor 12 kişilik bir orkestra ile yeniden ağlayan çayır’a dönülüyor. burada, akordiyon (ingilizce baskısında “accordion bayan” diye özellikle belirtilmiş), obua ve istanbul liri eşliğinde ulis’in bakışı’nın dans sahnesi yorumlanıyor.
sırada euripides’in troyalı kadınlar oyunu için yapmış olduğu oyun müzikleri var. antonis antypas’ın yönettiği bu oyunun müzikleri ecm tarafından yayınlanmış ve karaindrou’nun insan sesini de ne denli usta kullanabildiğini göstermişti. bu konser albümünde bir de sürprizi var karaindrou’nun. albümde sıkça yer alan bu oyunun müziklerinde, koro başı olarak maria farantouri yer alıyor. özgürlük şarkılarından hafızamıza kazınmış olan bu ünlü ses, aslında iyonya tarihinden el aldığını bize hemen kanıtlıyor. uzun süredir sesi soluğu pek çıkmayan farantouri, böylece yeniden gün ışığına çıkmış oluyor.
albüm birden sonsuzluk ve bir gün üzerinden deniz kıyısına iniyor. ardından farantouri’nin sesi karaindrou’nun en eski film müziklerinden birine yaşam veriyor. bestecinin1982 yılında christophoros christophis’in rosa adlı filmi için yazdığı müzikler, ancak 1996 yılında albüm olarak basılabilmişti. rosa’nın aryasının hemen ardından 110 kişilik orkestra, ağlayan çayırlar’a serilmiş hatıraların arasına geri dönüyor. ve burada yeniden troyalı kadınlar sahne alıyor. birinci cd’nin sonuna doğru karaindrou ile angelopoulos’un birlikte ilk çalıştıkları film olan, kitera’ya yolculuk çıkıyor karşımıza. yolların sonsuzluğu hep karşımıza çıkacak bir temadır angelopoulos’ta. duyduğumuz bu inanılmaz uğultu ise karaindrou’nun becerisi.
albümün ikinci bölümü, karaindrou’nun, lefteris xanthopoulos’un 1985 tarihli “happy homecoming, comrade” filmi için yaptığı müziklerle açılıyor. daha önce özel olarak yayınlanmış soundtracki olmadığı için, bu filmin müzikleri sadece derleme albümlerde dinleyebiliyoruz. eleni bütün albümde olduğu gibi piyanosunun başında vakur oturuyor belli ki. sırada yine troyalı kadınlar var. ama şarkılara geleneksel çalgılar topluluğu eşlik ediyor bu kez. toplulukta arp, istanbul liri, ut, ney, kanun, santur ve bendir yer alıyor. eleni karaindrou geleneksel sazları hiç bir zaman etnik bir tad için kullanmıyor. onlar da senfonik çalışmasının bir parçası. yaptığı konuşmalarda, bu seçiminin altını özellikle çiziyor.

leyleğin geciken adımı’ndan göçmen temasını dinledikten sonra, yine bir oyun müziğine konuk oluyoruz. bu jules dassin'in prodüktörlüğünde gerçekleşen bir çehov oyunu: martı. puslu manzaralar filminden babanın teması troyalı kadınlar’ın yakarışlarına bağlanıyor. karaindrou’nun tonia marketaki'nin aşkın bedeli filmi için yazdığı müziği, arıcı, ağlayan çayırlar ve troyalı kadınlar takip ediyor.

eleni karaindrou’nun “elegy of the uprooting” adlı bu konser albümü, onlarca film ve tiyatro müziğini biraraya getirmesine karşın, inanılmaz biçiimde bütünselliğini koruyor. bu aslında karaindrou’nun müziğinin temel özelliği. onun için müzik bir iç ses. dağlardan tepelere uzanan, balkanlardan anadoluya seyahat eden, cazdan türkülere kadar tüm notaları içeren bir birikim. karaindrou’nun film müziklerini nasıl yaptığını hatırlarsak, bu ortak paydanın sırrını bir ölçüde çözebiliriz. karaindrou filmleri seyretmeden yapar müziklerini. filmi yönetmenin anlatmasını ister ve bu esinle oturur piyanosunun başına. filmin müziği filmden önce hazırdır. hem de olağanüstü bir mükemmellikte...

eleni karaindrou’yu yıllar önce istanbul’da lütfi kırdar salonunda piyanosu başında, beraberinde getirdiği geleneksel sazlardan oluşan küçük orkestrası ve hacettepe üniversitesi senfoni orkestrası eşliğinde dinlemiştik. bu yaşam boyu pek de kolay rastlanmayacak bir olaydı. değerini bildik, hatıralarımıza sarıp sarmaladık. sonsuzluğun sesi damarlarımızda atmaya başlıyor hatırladıkça, inanın...