geriye dönük nedensellik

nedensellik ilkesinin "nedenler sonuçlardan önce gelir" kuralının aksine, sonuçların önce gerçekleşebileceğini, yani geleceğin geçmişi etkileyebileceğini ifade eden terim. her ne kadar klasik fizikte de belirli formüller üzerinde matematiksel olarak olası görünse de klasik fizikten ziyade daha çok kuantum mekaniğinde geçerlidir.

bu fikrin çıkış noktası, bazı fizik yasalarını ifade eden formüllerin simetrik olması diyebiliriz. yani zamanda ileriye doğru gerçekleşen bir olaya ait matematik, tersine de işleyebilir. kuantum dolanıklık da buna destek olduğu düşünülen başka bir fenomen. bir parçacık üzerinde yapılan ölçümün diğer parçacığın durumunu anında öğrenmemizi sağlaması olarak özetleyebileceğimiz bu durum, gecikmiş seçim deneyi ve kuantum silgisi gibi deneylerde biraz kafa karıştırdı diyebiliriz ancak bu deneyin sonucunun doğru yorumlanması durumunda aslında olayın geriye dönük nedensellikle ilgisinin olmayabileceğini görüyoruz.

deneysel olarak net bir sonuç yok elimizde ama kozmik mikrodalga arka plan ışınımının (cmbr) bu konuyla ilgisi olup olmadığı tartışmalı. gelecekte gerçekleşecek büyük kozmik olayların, geçmişte gözlemlenmiş cmbr üzerinde iz bırakıp bırakmayacağı sorusunun henüz bir cevabı yok.

tartışmalı olan başka bir konu da geriye dönük nedenselliğin var olması durumunda zaman yolculuğunun mümkün olup olmayacağı konusu. böyle bir şey olursa, zaman yolculuğu da büyük ihtimalle makro değil mikro boyutlar için geçerli olacaktır.