herkesin hisleri aynı mıdır sorunsalı

galiba daha once de bahsetmistim bu konudan ama yine acayim.

diyelim ki ben bir uzuntu duyuyorum. baska biri de uzuntu duyuyor. ayni konuda uzuntu duyuyoruz. stres hormonlarimizin seviyesi olculuyor. ayni cikiyor.

peki ben o uzuntuyu duyarken diyelim ki elma tadi aliyorsam digeri de armut tadi aliyorsa?? bunu bilebilir miyiz? belki ikimiz de gorunurde ayni aciyi cekiyoruz ama gercekte bambaska seyler hissediyoruz. hislerin tadindan bahsediyorum.

herkes 'aynı'ysa hisleri de aynıdır.! herkes aynı olar mı hiç diyorsanız, dönüp dönüp başlığı okuyacaksınız. ta ki bir karara varana dek.

hislerin tadı, yaşamdan alınan tecrübelere göre şekillenir. aynı olaya farklı tepkiler verilebilir, senin acı diye ortalığı inlettiğin bir şeye bir başkası gayet kayıtsız kalabilir. psikolojik sağlamlık, bakış açısı, sağduyu, farkındalık, soğukkanlılık... duygu durumunu büyük ölçüde etkiler. hissetmekte öyle, olaya bakış açın algılayış biçimini belirler. yaşanılan olayın sen de ne ifade ettiği önemli bir konu bence, niye bu kadar üzüldün? olayların temas ettiği noktaların tetiklediği bu duygu durumunun altında farklı sebeplerde yatıyor olabilir. bir olaya iki kişi aynı tepkiyi verse de bir diğeri belki kendisi için üzülüyordur, bildiğimiz şeylere tepki veriyoruz bilmediğimiz çoğu şeye kayıtsız kalabiliyoruz. empati yeteneğimiz yaş aldıkça köreliyor, buna kimileri olgunluktan şaşırmamak diyor ama bence bu ölümlerin en beteri. *

genetik, yetiştirilme tarzı, kültür ya da kişisel deneyim gibi unsurlar başlı başına olaylara nasıl tepki vereceğimizi, neyi nasıl hissedeceğimizi belirleyen unsurlardır. haliyle kişiden kişiye farklılık gösterir. üstüne bir de oldukça uzun süren beyinsel gelişimimiz de sürece dahil olunca iş bir hayli karmaşıklaşabiliyor.

-örneğin prefrontal korteksimizin gelişimini tamamlaması yirmili yaşları bulmakta. yani genel anlamda karakterimiz ve toplum içerisinde oynayacağımız rolün belirlendiği kısmı yöneten yer diyebiliriz, dedim bile. bizzat süperego hatta. al, hala diyorum. var mı itirazın?-

öte yandan beynimizin kimyasal yapısı türlü minör değişkenler dışında hemen hemen aynı olduğundan, kompleks olmayan sistemlerde tamamen eşit olmasa da eşdeğer düşünürüz. bunu basitçe ifade etmek gerekirse duyguları fiziksel aktivitelere benzetebiliriz.

hepimiz yürüyoruz ama yürüyüş biçimlerimiz kendimize has. adım aralıklarımızdan vücudumuzun geri kalanının nasıl senkronize olduğu, adım atarken öncelikle ayağımızın neresiyle yere bastığımız, sergilediğimiz açılar vesaire binbir türlü değişkenlik yaratıyor. ama dışarıdan bakıldığında, basitçe "yürüyor işte" demek de mümkün.

aynısı duygular için de geçerli. tetiklenişi, işleyişi bambaşka süreçler olsa da benzer çıktılar ortaya çıkarmakta. bakınca "kızgın işte" demek, tıpkı yürüme örneğindeki gibi. evet mümkün.

yani bu sorunun cevabı, bilhassa duyguların tadı kısmı, sinesteziden bahsetmediğimiz sürece negatif gibi.

öte yandan, her noksanlık aynı mıdır sorusuyla anlatım bambaşka bir yere çekilebilir. bu da başka bir başlığın konusu olsun madem. çağrı'ya selamlar.*

(bkz: her havuzun dibi aynıdır)

sadece sürü psikolojine dahil olmayan insanların duyguları özeldir.

bu tip sorular gerçeklik nedir diye sorgulamaya götürür. bizim gerçeklik algımızı oluşturan her şey beynimize iletilen elektrik sinyallerinden ibaretken, dış dünya dediğimiz şeyle tüm etkileşimimizi sağlayan unsur buyken, kapalı bir kutu içinde aldığımız sinyallerle gerçek dünyayı algıladığımızı zannederken ve de dış dünyaya dair algılarımız son derece kısıtlıyken herhangi bir şeyin gerçekliğinden emin olamayız. dolayısıyla "he herkesin hisleri duyguları da aynı işte la" desek de öyle değildir. kurban olduğum ya resulallahtan gelebilir amma lakin ki öyle değildir.