1.
incunabulum veya incunable, 1500 yılına kadar avrupa'da basılmış kitap veya broşürlere verilen isimdir. latincesi ''beşik'' anlamına gelen incunabulum kelimesinin ifade ettiği eserleri, el yazması - manuscript- eserler ile karıştırmamak gerekir. gutenberg'in matbaayı 1450 (kaynaklarda farklılık gösteren bir sayı) yılında icaat ettiğini düşünürsek, bu terim matbaanın icadı sonrası ilk 50 yılda basılmış eserleri tanımlamaktadır. farklı kaynaklarca farklı baskı türleri de terime dahil edilse de genel geçer kabul bu yöndedir.
o zamanlardan günümüze yaklaşık 50.000 baskı incunabulumun kaldığı düşünülmektedir. bu baskıların 500.000'e yakın kopyası bulunmuştur. kundak, beşik gibi anlamlara gelen kelime ''herhangi bir şeyin gelişimindeki ilk aşamalar, basamaklar'' anlamlarını simgeler.
hadrianus junius, 1511–1575 yılları arasında yaşamış hollandalı bir yazar, şair, tarihçi, doktor ve bilgindi. 1588 yılında basılan batavia adlı eserinde incunabulum teriminin ilk kez kullanıldığı görülmüştür. ''inter prima artis [typographicae] incunabula'' alıntısında ''baskı sanatının bebeklik çağında'' gibi bir anlatım kullanmıştır. 19. yüzyılın ortalarına kadar ingilizce'de bulunmayan bu kelimenin başlangıcı için bir diğer kaynakta da 1591-1664 yılları arasında yaşamış bernard von mallinckrodt işaret edilir. 1639 tarihli de ortu ac progressu artis typographicae, dissertatio historica eserinde yine benzer anlamlı ''prima typographicae incunabula'' ifadesini kullanmıştır. yine bu ikinci görüşe paralel olarak baskı teknolojisinin ikinci yüzyılının kutlandığı 1640'lı tarihlerde 'incunabulum' teriminin kullanılmaya başlandığı söylenir.
başlangıcı gibi sınırının da nasıl çizildiği konusunda değişik okumalar yapmak mümkündür. hakim olan görüş ise keyfi olduğudur. neden 1500 sorusunun bir cevabı yoktur. çünkü baskı sanatında özel bir gelişme ile bağdaştırılmamaktadır. veya post-incunable, incunable sonrası, olarak isimlendirilecek kitaplar ile aralarında teknik olarak bir fark olmadığı gibi, görsel bir farklılık -ayırt edilebilirlik- da yüzlerce yıl boyunca olmayacaktır. bu farklılığın daha sonraları oluştuğu söylenir. 1500 yılı, keyfi olmakla beraber, kim tarafından konduğu konusunda da değişik fikirler mevcuttur. bu bitiş tarihini hadrianus junius'un koyduğunu düşünenler vardır. fakat 1643 yılında johann saubert'ın historia bibliothecae noribergensis kitabı ile birlikte bu sınırın koyulduğunu düşünenler de bulunur.
incunable sonrası dönem ise kitapların standart bir formata sahip olması ile belirlenir. 1540'lı yıllardan sonra eserlere yazar, başlık sayfası, tarih, satıcı ve basım yeri gibi detayların eklenmesi ile tanımlamalar kolaylaşmıştır. bundan önceki incunabulum döneminde, el yazmasından matbaacılığa geçişin ilk dönemlerinde, eserlerin el yazmaları ile aynı tarzda basıldıkları görülmektedir. el yazmasındaki özellikler; türe ve bölgeye göre değişen yazı karakterleri, kısaltma kullanımları, kenar notları basılı eserlerde de korunmuştur. 1480'lere kadar günümüzdeki başlık sayfası formatı yerine, başlıktan hemen sonra yazının başladığı görülür.matbaa ismi, yeri, yılı gibi ayrıntıları ise dönem kitaplarında bulmak zordur.
kaynakça ve daha fazlası: ndl.go.jp, wga.hu, wikipedia - incunable, vikipedi - inculabulum, britannica.com, wikipedia - batavia
o zamanlardan günümüze yaklaşık 50.000 baskı incunabulumun kaldığı düşünülmektedir. bu baskıların 500.000'e yakın kopyası bulunmuştur. kundak, beşik gibi anlamlara gelen kelime ''herhangi bir şeyin gelişimindeki ilk aşamalar, basamaklar'' anlamlarını simgeler.
hadrianus junius, 1511–1575 yılları arasında yaşamış hollandalı bir yazar, şair, tarihçi, doktor ve bilgindi. 1588 yılında basılan batavia adlı eserinde incunabulum teriminin ilk kez kullanıldığı görülmüştür. ''inter prima artis [typographicae] incunabula'' alıntısında ''baskı sanatının bebeklik çağında'' gibi bir anlatım kullanmıştır. 19. yüzyılın ortalarına kadar ingilizce'de bulunmayan bu kelimenin başlangıcı için bir diğer kaynakta da 1591-1664 yılları arasında yaşamış bernard von mallinckrodt işaret edilir. 1639 tarihli de ortu ac progressu artis typographicae, dissertatio historica eserinde yine benzer anlamlı ''prima typographicae incunabula'' ifadesini kullanmıştır. yine bu ikinci görüşe paralel olarak baskı teknolojisinin ikinci yüzyılının kutlandığı 1640'lı tarihlerde 'incunabulum' teriminin kullanılmaya başlandığı söylenir.
başlangıcı gibi sınırının da nasıl çizildiği konusunda değişik okumalar yapmak mümkündür. hakim olan görüş ise keyfi olduğudur. neden 1500 sorusunun bir cevabı yoktur. çünkü baskı sanatında özel bir gelişme ile bağdaştırılmamaktadır. veya post-incunable, incunable sonrası, olarak isimlendirilecek kitaplar ile aralarında teknik olarak bir fark olmadığı gibi, görsel bir farklılık -ayırt edilebilirlik- da yüzlerce yıl boyunca olmayacaktır. bu farklılığın daha sonraları oluştuğu söylenir. 1500 yılı, keyfi olmakla beraber, kim tarafından konduğu konusunda da değişik fikirler mevcuttur. bu bitiş tarihini hadrianus junius'un koyduğunu düşünenler vardır. fakat 1643 yılında johann saubert'ın historia bibliothecae noribergensis kitabı ile birlikte bu sınırın koyulduğunu düşünenler de bulunur.
incunable sonrası dönem ise kitapların standart bir formata sahip olması ile belirlenir. 1540'lı yıllardan sonra eserlere yazar, başlık sayfası, tarih, satıcı ve basım yeri gibi detayların eklenmesi ile tanımlamalar kolaylaşmıştır. bundan önceki incunabulum döneminde, el yazmasından matbaacılığa geçişin ilk dönemlerinde, eserlerin el yazmaları ile aynı tarzda basıldıkları görülmektedir. el yazmasındaki özellikler; türe ve bölgeye göre değişen yazı karakterleri, kısaltma kullanımları, kenar notları basılı eserlerde de korunmuştur. 1480'lere kadar günümüzdeki başlık sayfası formatı yerine, başlıktan hemen sonra yazının başladığı görülür.matbaa ismi, yeri, yılı gibi ayrıntıları ise dönem kitaplarında bulmak zordur.
kaynakça ve daha fazlası: ndl.go.jp, wga.hu, wikipedia - incunable, vikipedi - inculabulum, britannica.com, wikipedia - batavia
devamını gör...