karboğazı baskını

#482318

kurtuluş savaşı tarihinin saklıda kalmış kahramanlık örneklerinden biridir. çukurova’lı 44 kişiden oluşan yiğit yörük müfrezesinin 750 kişilik fransız taburuna karşı zaferle sonuçlanan destansı mücadelesinin adıdır.

mondros mütarekesi’nin osmanlı imparatorluğu’nu silah bırakmaya zorlamasıyla fransızlar, adana ve mersin’i ve nihayetinde 27 aralık 1918’de pozantı’yı işgal etmişlerdir. her ne kadar pozantı’nın işgali mütarekenin çizdiği sınırlara aykırı da olsa fransızlar, verdun muharebesi'nin kahramanı olarak da tanınan binbaşı pierre mesnil ve onun alman cephesindeki ünlü 412. piyade alayının 2. taburunu burada görevlendirmiştir. ayrıca, birinci dünya savaşı’nda ön saflarda yer alan binbaşı mesnil’in hemşire olan eşi edrige aubry mesnil'de, pozantı’nın işgali döneminde eşinden ayrılmamış belemedik’te almanların inşa ettiği bir binada fransız yaralıların tedavisinde görev almıştır.

bu sırada sivas kongresi’nde alınan kararlar sonrası adana ve çevresinin kuva-yi milliye örgütlenmesinin başına kod adı tekelioğlu sinan olan jandarma yüzbaşı ali ratip getirilmiştir. 1 nisan 1920’den itibaren kuva-yi milliye milislerinin yoğun saldırıları ile pozantı kuşatması başlamış aynı zamanda binbaşı mesnil’in eşi de esir edilmiştir. kuşatma esnasında tekelioğlu sinan tarafından binbaşı mesnil’e teslim olması için çağrılar gönderilmesine rağmen binbaşı mesnil teslim olmayı reddetmiştir. pozantı’da sıkışıp kalan binbaşı mesnil’in yardım talepleri ise antep direnişinde sıkıntılar yaşayan fransız komutanlar tarafından gerçekleştirilememiştir.

fransız işgal kuvvetleri komutanı general dufiex tarafından pozantı’daki binbaşı mesnil’e uçaktan atılan şişe içindeki bir mesaj ile ;

“yardım kuvvetlerimiz düşman müdafaalarını yaramadılar. bunu tekrarlayacağımıza imkân olup olmadığını bilemiyoruz. yiyecek ve mermileriniz sizi bir karar almaya mecbur ediyorsa taşınacak her şeyi imha ile bir yarma harekatı yapınız. edindiğimiz bilgiye göre kemalist kuvvetlerin çoğunluğu çamalan ve tarsus arasındadır. bu sebeple batıdan karacailyas - mersin’e doğru gitmeye çalışın, bütün düşüncelerimiz sizinledir.” talimatı verilmiştir.

25 mayıs 1920 günü binbaşı mesnil ve taburu pozantı’yı terkederek mersin’e doğru harekete geçer. yoğun çatışmalar sonrası gerçekleşen bu yarma harekatınden dolayı mesnil ve taburu yolu karıştırır ve panzinçukuru köyü mevkiinde hatice isimli bir kadın ve kumcu veli namında bir erkeği yanlarına kılavuz alırlar. daha sonra milli mücadele kahramanı olarak anılacak olan kılavuz hatice ''gülekli hatice hatun'', kumcu veli’yi fransızların yanında bırakıp fırsat kollayarak gruptan ayrılır. fransızlardan kurtulan kılavuz hatice durumu kuva-yi milliye birliklerine bildirir ve kumcu veli’nin fransızları karboğazı’na götüreceğini söyler.

haberin ulaşması üzerine tekelioğlu sinan, üsteğmen hasan akıncı’ya bir an önce müdahalede bulunması emrini verir. üsteğmen hasan akıncı ve idaresindeki yörüklerden oluşan 40 kişilik karabomba müfrezesi karboğazı mezarlık mevkiinde pusu atar. mesnil taburunun görünmesiyle birlikte karabomba müfrezesi sürekli yer değiştirerek üç cepheden fransız taburunu yoğun ateş altına alır. ağır kayıplar veren binbaşı mesnil bir tümen tarafından kıstırıldığını sanarak teslim olmaya karar verir.

binbaşı mesnil iyi derecede fransızca bilen teğmen besim tarafından karşılanır ve panzinçukuru köyü’ndeki jandarma üsteğmen hasan akıncı’ya götürülür. buradaki müzakereler neticesinde 29 mayıs 1920’de teslim protokolü imzalanır. binbaşı mesnil’i en çok hayal kırıklığına uğratan ise teslim alındığında karşısında bir tümen beklerken 44 kişilik bir müfreze bulmasıdır.

karboğazı savaşı’nda 1 binbaşı (mesnil), 3 yüzbaşı, 1 tabip yüzbaşı, 5 teğmen, 522 er ve 150 yaralı ile 3 top, 28 makineli tüfek, çok sayıda tüfek ele geçirilir.

bu büyük zafer sonrası mustafa kemal paşa’dan kuva-yi milliye birliklerine ;

"devamlı başarılarınızı tebrik eder, size ve kahraman kuvayı milliyemize selam ve teşekkür ederim." telgrafı gelir.

fransızlardan ele geçirilen tabur bayrağı ise 1930 yılında ahmet remzi bey’de bulunacak, yeni adana ve türk sözü gazetelerinin çekişmesine ve davalık olmasına sebep olacak, uzun süre ülke gündemini meşgul edecektir.

tarihçiler tarafından fransızlarla imzalanan ankara antlaşması’na giden süreçte karboğazı baskını’nın etkin rol oynadığı kabul edilir. bu antlaşma ile esir binbaşı mesnil ve hemşire eşi fransa’ya iade edilir. fransız kaynakları bu 750 kişilik taburdan fransa’ya sadece 60 kişinin dönebildiğini yazmaktadır.

binbaşı mesnil