1.
karsakpay yazıtı, kazakistan’da bulunan ve timur’un (emir timur/tamerlane) emriyle 1391 yılında yazdırılmış olan bir türkçe yazıttır.
"bu yazıt, türk dili tarihi ve timur dönemi hakkında önemli bilgiler içerir.
nerede bulunmuştur?
kazakistan’ın karsakpay bölgesinde, betpak-dala (bozkır) adı verilen çöle yakın bir yerde, bir kaya bloğu üzerine kazınmıştır.
1935 yılında sovyet araştırmacılar tarafından bulunmuştur.
tarihsel bağlamı:
timur, 1391 yılında altın orda hükümdarı toktamış han’a karşı sefere çıkmıştır.
bu sefer sırasında ordusuyla karsakpay bölgesinden geçerken, seferin anısı olarak bu yazıtı kazıttırmıştır.
yazıtın özellikleri:
türkçedir ve bir kısmı da arapça(uygur alfabesiyle) yazılmıştır.
yazıtta timur’un unvanları, seferin amacı ve hangi tarihte oradan geçildiği gibi bilgiler yer alır.
yazı, tarihî bir belge niteliği taşır ve timur’un kendi döneminde nasıl anıldığını göstermesi açısından önemlidir.
yazıtın içeriğinden örnek:
yazıtta şu ifadeler geçer (özetlenmiş haliyle):
“sultan, gazi, emirü’l-kebir timur gurgan 1391 senesinde toktamış üzerine yürürken buradan geçti.”
önemi:
türk dili tarihi açısından değerlidir; çağatay türkçesi'nin gelişimine ışık tutar.
timur’un orta asya’daki etkisini belgeleyen somut yazıtlardan biridir.
nadiren bulunan, kendi dönemiyle ilgili türkçe yazılmış taş belgelerden biri olmasıyla dikkat çeker.
yazıt, 28 nisan 1391 tarihinde kazakistan'ın karsakpay bölgesinde bir kaya üzerine kazınmıştır. iki bölümden oluşur:
arapça bölüm: 3 satır, eski uygur alfabesiyle yazılmıştır.
çağatayca bölüm: 8 satır, yine eski uygur alfabesiyle yazılmıştır.
arapça bölüm
transliterasyon:
bismillāhi’r-rahmāni’r-rahīm
māliku’l-mulki’l-kuddūsu’l-hakku’l-mu’minu’l-muhayminu’l-cabbāru
el-kādiru’l-hakīmu’l-mumītu’l-hayy
türkçe çeviri:
rahman ve rahim olan allah’ın adıyla
mülkün sahibi, kutsal, hak olan, güven veren, koruyucu, zorlayıcı
gücü yeten, hikmet sahibi, öldüren ve dirilten
çağatayca bölüm
transliterasyon:
tarıh yetti yüz yıl toqsan üçintä qoy yaznıŋ ara ay
turannıŋ sultānı timurbäg üç yüz miŋ çärig bilä
ıslām üçün toqtamışqan bulğar qanıqa yurıdı
bu yergä yetip bälgü bolzun tep bu obanı qopardı
täŋri nısbat bergäy inşalla
täŋri ul kişikä rahmat qılğay
bizni duā bıla yād qılğay
türkiye türkçesine çeviri:
793 koyun yılında, yaz mevsiminin ortasında
turan’ın sultanı timur bey, üç yüz bin askerle
islam uğruna toktamış han, bulgar hanı üzerine yürüdü
bu yere ulaşıp, hatıra olsun diye bu tümseği yaptırdı
tanrı adalet versin, inşallah
tanrı bu büyük kişiye rahmet eylesin
bizi dua ile yâd etsinler
tarihî değer: timur’un seferlerini ve dönemin siyasi olaylarını belgeleyen nadir taş yazıtlardan biridir.
dil ve yazı: çağatayca'nın ve eski uygur alfabesinin kullanımı, türk dili tarihi açısından önemlidir.
kültürel miras: timur’un islam dünyasındaki rolünü ve seferlerinin dini motivasyonunu yansıtır.
yazıt, 1935 yılında keşfedilmiş ve 1936'da leningrad'daki (şimdiki st. petersburg) hermitage müzesi'ne taşınmıştır. günümüzde hâlâ bu müzede sergilenmektedir."
chatgpt
"bu yazıt, türk dili tarihi ve timur dönemi hakkında önemli bilgiler içerir.
nerede bulunmuştur?
kazakistan’ın karsakpay bölgesinde, betpak-dala (bozkır) adı verilen çöle yakın bir yerde, bir kaya bloğu üzerine kazınmıştır.
1935 yılında sovyet araştırmacılar tarafından bulunmuştur.
tarihsel bağlamı:
timur, 1391 yılında altın orda hükümdarı toktamış han’a karşı sefere çıkmıştır.
bu sefer sırasında ordusuyla karsakpay bölgesinden geçerken, seferin anısı olarak bu yazıtı kazıttırmıştır.
yazıtın özellikleri:
türkçedir ve bir kısmı da arapça(uygur alfabesiyle) yazılmıştır.
yazıtta timur’un unvanları, seferin amacı ve hangi tarihte oradan geçildiği gibi bilgiler yer alır.
yazı, tarihî bir belge niteliği taşır ve timur’un kendi döneminde nasıl anıldığını göstermesi açısından önemlidir.
yazıtın içeriğinden örnek:
yazıtta şu ifadeler geçer (özetlenmiş haliyle):
“sultan, gazi, emirü’l-kebir timur gurgan 1391 senesinde toktamış üzerine yürürken buradan geçti.”
önemi:
türk dili tarihi açısından değerlidir; çağatay türkçesi'nin gelişimine ışık tutar.
timur’un orta asya’daki etkisini belgeleyen somut yazıtlardan biridir.
nadiren bulunan, kendi dönemiyle ilgili türkçe yazılmış taş belgelerden biri olmasıyla dikkat çeker.
yazıt, 28 nisan 1391 tarihinde kazakistan'ın karsakpay bölgesinde bir kaya üzerine kazınmıştır. iki bölümden oluşur:
arapça bölüm: 3 satır, eski uygur alfabesiyle yazılmıştır.
çağatayca bölüm: 8 satır, yine eski uygur alfabesiyle yazılmıştır.
arapça bölüm
transliterasyon:
bismillāhi’r-rahmāni’r-rahīm
māliku’l-mulki’l-kuddūsu’l-hakku’l-mu’minu’l-muhayminu’l-cabbāru
el-kādiru’l-hakīmu’l-mumītu’l-hayy
türkçe çeviri:
rahman ve rahim olan allah’ın adıyla
mülkün sahibi, kutsal, hak olan, güven veren, koruyucu, zorlayıcı
gücü yeten, hikmet sahibi, öldüren ve dirilten
çağatayca bölüm
transliterasyon:
tarıh yetti yüz yıl toqsan üçintä qoy yaznıŋ ara ay
turannıŋ sultānı timurbäg üç yüz miŋ çärig bilä
ıslām üçün toqtamışqan bulğar qanıqa yurıdı
bu yergä yetip bälgü bolzun tep bu obanı qopardı
täŋri nısbat bergäy inşalla
täŋri ul kişikä rahmat qılğay
bizni duā bıla yād qılğay
türkiye türkçesine çeviri:
793 koyun yılında, yaz mevsiminin ortasında
turan’ın sultanı timur bey, üç yüz bin askerle
islam uğruna toktamış han, bulgar hanı üzerine yürüdü
bu yere ulaşıp, hatıra olsun diye bu tümseği yaptırdı
tanrı adalet versin, inşallah
tanrı bu büyük kişiye rahmet eylesin
bizi dua ile yâd etsinler
tarihî değer: timur’un seferlerini ve dönemin siyasi olaylarını belgeleyen nadir taş yazıtlardan biridir.
dil ve yazı: çağatayca'nın ve eski uygur alfabesinin kullanımı, türk dili tarihi açısından önemlidir.
kültürel miras: timur’un islam dünyasındaki rolünü ve seferlerinin dini motivasyonunu yansıtır.
yazıt, 1935 yılında keşfedilmiş ve 1936'da leningrad'daki (şimdiki st. petersburg) hermitage müzesi'ne taşınmıştır. günümüzde hâlâ bu müzede sergilenmektedir."
chatgpt
devamını gör...