kartaca

fenikeli tüccarlar tarafından tunusda kurulmuş olan tarihi yerleşim birimidir. fenike dilinde "kart-haşadt" (yeni şehir) anlamına gelir. (bkz: kartacalı hannibal)'ın memleketidir.

günümüzde libya'da bulunan antik kent.

m.ö. 8. yüzyılda fenikelilerce koloni edilmiş. roma akdeniz'de yükselişe geçene kadar akdeniz ticaretini tekelinde bulunduran zengin bir devlettir. bulunduğu konum itibariyle deniz ticaretinde söz sahibi olmuştur. biri ticarî gemilere diğeri savaş gemilerine ait olmak üzere iki ayrı limana sahiplerdi. denizcilikte usta oldukları bilinmektedir. romalıların ilk gemilerini kartaca filosunu örnek alarak inşa ettiği söylenmektedir.

ordularında paralı asker ve filler kullandıkları bilinmekte. dünyanın hemen her yerinde olduğu gibi kartaca'nın da yönetici sınıfı asil ve zenginlerden oluşmaktaydı. yerli halktan aldıkları acımasız vergiler ve diğer halkları köleleştirmelerinden dolayı "insan avcıları" lakabına mazhar olmuşlardır.

m.ö. 3. yüzyıl ortalarında roma ile çıkarları çatışınca ikili mücadeleler başlamış. bu mücadeleler aralıklı olarak 100 yıl kadar sürmüştür. sonuçta roma bu savaşlardan galip ayrılmış, kartaca'nın görkemli günlerinden geriye yakılmış, yıkılmış evler kalmıştır.
roma m.ö. 146'da burayı eyalet hâline getirince toprakları kutsal ilan etmiş ve işlenmesini, konut yapılmasını yasaklamış, eskinin bu görkemli topraklarını yıllarca çöl gibi kurutarak cezalandırmıştır.

tüm zamanların askeri dehalarından birisi olan kartacalı hannibal'ın memleketi. ünlü fil ordusu ile alpleri geçerek roma'yı epey yıpratmıştır.
sudan filleri nasıl geçirdiği ise ilginçtir. salların üzerine filleri yerleştirip onları karşıya geçirmiştir. suya düşen filler, hortumlarını adeta bir şnorkel gibi kullanarak karşıya geçmişlerdir. fillerin akciğerlerde, boşluk çok azdır. dolayısıyla fillerin akciğerleri diğer memelilere göre basınca daha dayanıklıdır, sudan bu şekilde geçmelerine el verişlidir.
200 metrelik kaya duvarlara tırmanarak karşılaştığı 20 kilometrelik boğazı geçebilmiştir. fillerin olduğu bir orduyu idare etmek ve böyle bir araziden geçmek, hayal etmesi bile zor. buradan bile ne denli bir komutan olduğunu anlamak mümkündür

bugün, kartaca diye bir ülke ve kartacılılar diye bir millet yoksa, bu, vaktinde kartaca'ya hükümdar olmuşların ve ve de, halkının yüzündendir. gerçi halkı da kartacalı değil ki. ne bok oldukları belli değil, şeyini sallasan değişik değişik.

bu kartacalılar entersam. fenikeliler kuruyor bu doğru, birinci entraride belirtilmiş. ya kardeşim, kurdun kurdun, biraz az dur ya. salağa yat biraz unuttur kendini. daha yeni yeni kurulmuşsun batı akdeniz hakimiyeti için gidiyorsun etrüsklerle savaşıyorsun. gidiyorsun yunanlılarla savaşıyorsun. yetmiyor gidiyorsun roma'yla döğüşüyorsun.
döğüşme guzum döğüşme. seni ham yaparlar günün sonunda.

???

romalılar kartaca'yı ele geçirince sekiz yaşından büyük tüm erkekleri bir sıra halinde dizip diz çöktürmüş ve hepsinin enselerine kılış saplatarak öldürmüştür. kadınlar ve çocuklar köle olarak satılmıştır.
kartacalıların tanrıları baal'e çocuk kurban etmek gibi kötü bir adetleri vardı. bu adetten ilk defa bir fransız yazarı, yanılmıyorsam gustave flaubert, söz etmiş, tarihçiler "gustave kıtır atıyor, dumanı fazla kaçırmış" demişler ama sonradan bir ateş sunağında yüzlerce çocuğun kemiği bulununca "yaw adam haklıymış" demişlerdir.
not. gustave flaubert olmayabilir. okuyalı bir yüz elli yıl oldu.

pön'ler (fenikeli) tarafından kurulan ticaret kolonileri, zamanla imparatorluğa dönüşmüştür. pön dili de sesli harfleri olmayan 22 ünsüz harften oluşan bir alfabeyle sağdan sola doğru yazılıyordu. çoğunlukla yazıtlar aracılığıyla bilinmektedir. klasik antik çağda, pön dili kartaca'nın tüm topraklarında ve batı akdeniz'deki etki alanlarında, özellikle kuzeybatı afrika ve birkaç akdeniz adasında konuşuluyordu. kartacalılar, fenike kökleriyle bağlarını ve kültürel yakınlıklarını sürdürmüş olsalar da, pön lehçeleri giderek eski libyalılar tarafından kartaca'da ve çevresinde konuşulan çeşitli berberi dillerinden etkilenmeye başladı . kartaca'nın düşüşünün ardından, yazım kuralları ve çoğunlukla libya-berberi kökenli sami olmayan isimlerin kullanımı açısından pön dilinden ayrılan bir "neo-pön" lehçesi ortaya çıktı.

kartacalılar türk'tür..

kaynak; kamal.

iö 146 yılında romalılar tarafından kartaca yıkıldı, 2131 yıl sonra 1985 yılında iki tarafın neslinden gelenlerce tunus'ta barış imzalandı.