maniheizm

uygurların benimsediği dil.kutsal kitapları ise arzhagdır

ders kitapları haricinde bilgim olmayan dindir.
uygurların savaşçı yeteneğini köreltmiş olsa da medeniyete erişmelerini sağlamıştır.

üstte yazarın medeniyeti neye göre tanımladığımı meral ettirten başlıktır.medeniyet yerleşik hayat mıdır, et yememek midir, matbaa mıdır? türk medeniyet tarihini hepimiz biliyoruz.uygurlarda bunun bir parçasıdır.

neye göre bunu dediğini merak ediyorum

manişeizm, manicilik olarak da geçer, düalizmin hakim olduğu bir dindir. aynı zamanda karma bir inanç sistemi vardır, zerdüştlük, budizm ve hıristiyanlık izleri taşır.

pers topraklarında ortaya çıkmış, kısa zamanda geniş topraklara yayılmış bir inanıştır. uygurlar'ın devletin resmi dinini maniheizm olarak benimsemesi ile bu inanış en parlak dönemini yaşamıştır. kutsal kitabı arzhang'tır.

mani dininin öğretilerine göz atacak olursak, dünya görüşlerinde dünyada iki kutup bulunduğunu görürüz. bunlar tanrısal aydınlık ve köt karanlıktır. bu iki kutup iç içe şekildedir. tanrısal aydınlığın karanlıktaki tutsaklığının sona ermesi için "seçilmişler" denilen bir grubun yardımı gerekmektedir.

seçilmişler olarak bahsedilen grup, asla cinsel ilişkiye girmeyen ve herhangi bir kötülük yapmayan kimselerdir. geçim sıkıntısı içinde bulunan bu grup, onlara inananlar ve müritleri sayesinde geçimlerini sağlarlar.

maniheizm'e göre dünyanın sonunda karanlık ile aydınlık temelli olarak ayrılacaktır ve bu yolda seçilmişlerin yardımı büyük bir kurtarıcı olacaktır. bu nedenle seçilmişler bu dinde oldukça önemli bir yere sahiptir.

maniheizm dini, diğer dinler gibi kendinden önceki inanışlardan derin izler taşımaktadır. dinin kurucusu olan mani'nin mensup olduğu tarikatta, hristiyanlık'taki vaftiz ve islam'daki abdeste benzer ibadetler vardı. bununla birlikte, tarikat üyeleri asla et yemiyorlardı ve şarap da içmiyorlardı. her üyenin tarlasını sürmesi ve yerleşik yaşaması ise, yerleşik yaşam sürdüren yahudi tarikatı esseneler’i çağrıştırıyordu. yine bu tarikata benzer olarak inançlarına "yasa(nomos)" ismi verildiği görülmektedir. hristiyanlık ve müslümanlık ritüellerine benzer ibadetlerde bulunan bu tarikat, “sabbat” gününe olan riayetleri nedeniyle yahudilerle de oldukça fazla ortak özelliğe sahiptir.

oluşumu 3. yüzyıldaki pers imparatorluğuna denk gelmekle birlikte, resmi din olarak kabulü 8. yüzyılda ilk türk boylarından olan uygurlular zamanında gerçekleşmiştir. mani kelimesinin eski türkçe'de karşılığı tanrı manasına gelen mengü'dür.

meniheizmin temelinde savaş halinde olan 2 güç vardır. bunlardan biri tanrı, diğeri de şeytandır. ikisi de birbirine yakın güçtedirler. tanrıyı simgelen ışığın bir bölümü dünya üzerinde hapsolmuşltur. herhangi bir canlıya zarar verildiğinde, hırzılık yapıldığında, bir çiçek bile koparıldığında bu kutsal ışığın dünya üzerindeki tutsaklığı uzamakta ve şeytanla olan savaşında güçsüz konuma düşmektedir.

bu dine göre, insanlar seçkinler ve dinleyiciler olarak ikiye ayrılmaktadır. bunların içinden sadece seçkinlerin tamamen bir kurtuluşa erişebileceğine inanılır. dinleyiciler ise seçkinlerin maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdür. bu ihtiyaçlarını karşılamaları sayesinde seçkinler içlerindeki kutsal ışığı serbest bırakabileceklerdir. dinleyicilerin bundan kazancı ise, hizmet ettikten sonra tekrar dünyaya geldiklerinde kutsal ışık bahşedilmiş birer seçkin olarak doğma inancıdır. (bu yönüyle budizm etkisinden söz edilebilir)

konuyla ilgili ayrıntılı bilgi almak isteyenlere şu
kaynağı önerebilirim.

sayfadan ufak bir alıntı:

ötüken uygur kağanlığı tarafından kabul edilmekle birlikte mani dininin ı. köktürk döneminde kabul edildiğini çevrilen kitaplar ve yaptırılan manastır hasebiyle biliyoruz.

uygur döneminde kültür ve dil alanında bir gelişme sağlamakla birlikte uygurları kültürel ve edebi anlamda karakteristik bir ayrıma sokan budizm ve onun getirileridir ki kültürel atırım ötüken uygur kağanlı döneminde değil koço uygur kağanlığı yani budizm’in kabul edildiği dönemde olmuştur.

mani dinini kabul eden bögü kağan çin’i de yok olmaktan kurtartmıştır, buna bir tutam kalbim kırık...

edit: manastırı yaptıran taspar kağan’dır ama tabii ki köktürkler’de etkili bir din olmamıştır, çevrilen kitabı da hatırlamıyorum çünkü zihin kapat artık beni diye rest çekiyor.

kutsal kitapları yakılıp yok olunca ortadan kalkmış tarihten silinmiş gitmiş bir din.

mâni peygamberin türklerle bir ilgisinin olmadığının altını da çizmek isterim.
moğollar nere, toprağa basarken özür dileyen maniciler nere...

la yıllarca cengiz aytmatovu da türk diye bildim.
bize öyle öğrettiler ağam meğerse öyle değilmiş gerçekler.

siz atv de destan diriliş vs dizileri izleyerek bir yapay tarih yaratabilirsiniz ama bir de tahakküm dışında yazılan bir tarih vardır...

tekrar ederek;

mâni peygamberin türklerle alakası yoktur.

dipnot: amin maalouf ışık bahçeleri kitabını okuyabilirsiniz. güzeldir.

bu din türklerin savaşçı ruhunu köreltse de diğer yönlerden biraz ileri katetmesini sağladı. misal türk edebiyatındaki ilk ilkel tiyatro örneği olan maitrisimit'i uygurluların yazdığını bilmekte fayda var

|||. yüzyılda, son peygamber olduğuna inanılan mani tarafından kurulmuş antik iran dini.

önemli kutsal metinlerden biri ise arzhang'dır.


kaynak/ vikipedi.