müdafaa-i hukuk cemiyetleri

osmanlı itilaf devletlerine karşı başarısızlığı kabullenip teslim olunca farklı farklı illerde direniş için örgütlenen sivil topluluklara verilen ad.
bazı örnekleri:

yararlı cemiyetlerdir.

müdafaa-i hukuk cemiyetleri, milli mücadele yıllarında anadolu türk halkının emperyalist itilaf devletleri'nin işgaline karşı farklı illerde direniş için örgütleyen sivil toplum kuruluşlarıdır. arapça bir tamlama olan müdafaa-i hukuk'un günümüz türkçesindeki karşılığı hakları savunma cemiyetleri'dir. attila ilhan, şiirlerinde müdafaa-i hukuk'un çokça bahsederdi. müdafaa-i hukuk cemiyetleri, yararlı cemiyetlerdendi.

1918-1919 yılları arasında osmanlı imparatorluğu'nda kurulan ve müdafaa-i hukuk hareketine bağlı bölgesel direniş örgütleriydi. sivas kongresi'nde birleşerek anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyetini oluşturdular.

ilk dernek, şehrin yunanistan'a olası ilhakını protesto etmek için 1 aralık 1918'de izmir'de kuruldu. kuruluşu ittihat-terakki cemiyeti'nin yerel üyeleri ve bürokratlar ve bölgedeki ordu komutanları tarafından desteklendi. sonunda, yunan ordusu yine de 15 mayıs 1919'da izmir'i işgal etmek üzere görevlendirildi.

işgaller, özellikle izmir'in işgali, türkler arasında derin tepkilere yol açtı. sonuç olarak türkiye'nin farklı yerlerinde aynı anda birkaç cemiyet daha kuruldu. eski ittihatçılar ile türkçü askerler ve entelektüeller, bu cemiyetlerde aktifti ve protesto, miting ve bildiri yayınlama gibi barışçıl yöntemlerle seslerini duyurmak için mücadele ediyorlardı; bu yöntemler müttefiklerin politikasını değiştirmede etkili değildi.

eylül 1919'da yapılan sivas kongresi sırasında bu cemiyetler anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyeti adı altında birleştirildi. bu birleşik örgüt, türk kurtuluş savaşı'nın sonuna kadar türkiye'deki ana siyasi güç haline geldi . başkanı, daha sonra modern türkiye'nin kurucu babası olacak olan mustafa kemal'di (daha sonra soyadı atatürk olacaktır). kurtuluş savaşı ve lozan antlaşması'ndan sonra atatürk, izmir'in kurtuluşundan sadece bir yıl sonra, 9 eylül 1923'te örgütün adının halk fırkası olarak değiştirilmesini önerdi. cumhuriyet ilan edildikten sonra birleşik örgüt, türkiye'yi 1950'ye kadar yönetecek olan cumhuriyet halk fırkası/partisi (chf/chp) olarak yeniden adlandırıldı ve bugün bile türkiye'nin ana siyasi partilerinden biri olmaya devam ediyor.

*şarkî anadolu müdafaa-i hukuk cemiyeti (doğu anadolu)
*izmir müdafaa-i hukuku osmaniye cemiyeti
*istihlası vatan cemiyeti ( manisa )
*trakya-paşaeli müdafaa-i hukuk cemiyeti
*trabzon muhafaza-i hukuku milliye cemiyeti
*kilikyalılar cemiyeti ( adana-mersin ve çevresi)
*hareket-i milliye ve redd-i ilhak teşkilatları (izmir)
*adana vilayeti müdafaa-i hukuk cemiyeti
*kozan müdafaa-i hukuk cemiyeti (adana/kozan)
*anadolu kadınları müdafaa-i vatan cemiyeti (kadın teşkilatı)
*samsun müdafaa-i hukuk cemiyeti
*hareket-i milliye ve redd-i ilhak teşkilatları

ideolojik olarak türkçü ve neo-ittihatçı cemiyetlerdir.

buradan