meşru müdafaa

türk ceza kanunu'nun 25. maddesi gereğince kişi kendine yapılan haksız bir saldırı sonucunda direkt olarak savunmaya geçebilir.

korumakla yükümlü olunan bir hakka; halen tehdit devam ediyorsa, kişi tehdidi ortadan kaldırmak adına birtakım önlemler alabilir. bu önlemler sonucu gerçekleşen hiçbir durumdan mağdur sorumlu değildir. tehdidi ortadan kaldırmak ölümle dahi sonuçlansa birey "meşru savunma" yoluyla işin içinden çıkabilir.

karşı karşıya kalınılan bir saldırı karşısında kişinin kendisini korumak için başvurduğu yol.

tck madde 25'te belirtildiği üzere; gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.

burada önemli olan meşru savunmanın saldırı ile orantılı olması, saldırı ile savunmanın aynı zamanda olması ve saldırının haksız olmasıdır.

kişinin kendisine veya başkasının hakkına yönelmiş fiili engellemesine yönelik fiili savunması, hukuka uygundur. bu artık haklı savunma olarak kabul edilir. kişinin fiili hukukun amacıyla uyuşmaktadır. saldırıya uğrayan hak üstün haktır.

5237 sayılı tck.nın 25/1. maddesinde anlatılan hukuka uygunluk nedenidir. bunun için ''ya kişinin kendisine karşı ya da başkasının bir hakkına yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrar etmesi kesin olan haksız bir saldırıyı o an için hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile...'' fiilin işlenmesi gerekir. aslında fâilin eylemi, burada hukuka aykırıdır; fakat madde metninde belirtilen şartlar çerçevesinde fâilin eylemi ortaya çıkmışsa, bu hukuka aykırı eylemden dolayı fâile ceza verilmez. çünkü, eylemde hukuka uygunluk sebebi gerçekleşmiştir.

meşru savunmadan söz edebilmek için bir ''tehlike''nin değil, ''gerçek bir haksız saldırı'' nın mevcut olması gerekir. eğer, bir tehlikenin varlığı gerekçe gösteriliyorsa o zaman, ortada ''meşrû savunma'' değil, ''zorunluluk hâli'' vardır ve bunun şartları ise tck.nın 25/2. maddesinde düzenlenir.

eğer meşrû savunma, haksız saldırıya nispetle orantılı ve ölçülü değilse fâil cezalandırılır. fakat, tck.nın 27/2. maddesine göre; ''meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise fâile ceza verilmez.''

pekiyi, karşı tarafın haksız saldırısına, kişinin kendisi neden olduysa yine de meşrû savunmadan yararlanabilecek midir? evet, yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, haksız saldırının nitelik ve mâhiyeti ile meşrû savunmanın oran ve ölçüsü dikkate alınacak, meşrû savunmanın zorunlu olduğu kanaatine varılırsa kişi hakkında tck.nın 25/1. maddesi tatbik edilebilecektir.

saldırıyı gerçekleştiren yasama dokunulmazlığına, diplomatik dokunulmazlığa sahip ise bu kişiye karşı da meşrû savunma yapılabilir mi? yine doktrin ve yargıtay'ın kabulüne göre, bu kişilere karşı meşrû savunma, hâl ve şartlara göre zorunluluk gerektiriyorsa dikkate alınır.

kişi, haksız saldırıdan kaçıp kurtulacakken kaçmayıp, haksız saldırıyı bertaraf etmek için saldırgana karşı koyuyor; bu durumda bir zorunluluktan bahsedilebilir mi? kişi, meşrû savunmadan yararlanabilir mi? evet, yine yargıtay görüşlerine göre, kişi kaçmasa bile eylemi haksız saldırıya nispetle oranlı ve ölçülü ise meşrû savunma şemsiyesi altına girebilir. ama, kendisine veya bir başkasına yönelen, bir haksız saldırı değil de bir tehlike ise o zaman, kişi tehlikeden kaçmadığı takdirde tck.nın 25/2. maddesinde belirtilen ''zorunluluk hâli'' nden yararlanamaz.

kişiye karşı haksız saldırıda bulunan fiil ehliyetine sahip değilse, örneğin akıl hastası ise ya da bir çocuk ise yine de meşrû savunmada bulunabilir mi? burada doktrinde bir ihtilâf vardır. bazı görüşlere göre, yine meşrû savunmadan söz edilebilir. bazı görüşlere göre ise burada meşrû savunma hükmü değil, ama ''zorunluluk hâli'' ni anlatan tck.nın 25/2. maddesi uygulanmalıdır.

son olarak meşrû savunmaya karşı kişi, meşrû savunmada bulunduğunu ileri süremez. bir de meşrû savunma ile haksız saldırı birbiriyle eş zamanlı ortaya çıkmalıdır. haksız saldırı sona erdikten sonra tekrar etmemişse, haksız saldırı fâiline karşı işlenen hukuka aykırı eylemlerde ''haksız tahrik'' hükümlerinin, somut olayın özelliğine göre uygulanması durumu ortaya çıkabilir.

düşünün; 100-150 kişi ellerinde sopalar, bıçaklar, palalarla üzerinize geliyor, işte o andan sonra yaptıklarınız...dur dur bir iki şey daha ekleyeyim.
olay planlı değil, taammüden değil yani
öldürme kastı yok, bıçak bacağa gelmiş, kasıt bel üstünde aranır.