nef'i

divan edebiyatında kasideleriyle ünlü hiciv ustası şair. asıl adı ömer'dir.

yazdığı hicivler ile büyük tepki toplamış divan şairidir. onun için hicvin en büyük şairi de diyebiliriz.
ı. ahmet döneminde devlet hizmetine girmiş olan nef'i, genç osman ve ıv. murat dönemlerinde sarayla oldukça yakın ilişkiler kurmuştur. hatta ıv. murat kendisini uzunca bir süre korumuştur ve kendisinden bir daha hiciv yazmamasını istemiştir. nef'i padişaha söz vermiş olsa da sözü bozup vezir bayram paşa hakkında bir hiciv yazmıştır. bu hicvinden dolayı 1635 yılında kementle boğularak öldürülmüştür. cesedi de istanbul boğazı'na atılmıştır.

geride bizlere türkçe divanı'nda 59 kaside, 119 kaside; farsça 171 rubai bırakmıştır.

"tahir efendi bana kelp demiş
iltifatı bu sözde zahirdir,
maliki mezhebim benim zira,
itikadımca kelp tahirdir."

("tahir bey bana 'köpek' demiş, iltifat etmiş çünkü ben maliki mezhebindenim, bizde köpek temizdir" demiş. "itikatımca kelp tahirdir" derken ise kendisine ''köpek'' diyen tahir bey'e de "köpek sensin" diyerek lafı sahibine iade etmiş bir şair.)

hicivleri nedeniyle idamına karar verilmiştir ve idamıyla ilgili, çok bilinen bir efsane vardır; efsaneye göre, aslında nef’i’nin idamı son anda iptal edilip nef’i affedilmiştir. zenci olan infaz memurunun idamla ilgili kağıdı yazarken kağıda siyah mürekkep damlatması üzerine nef’i, kendini tutamamış ve “kağıda terinizi damlattınız” demiştir. artık bu olaydan sonra affedilme şansını kaybeden nef’i’nin idamı kaçınılmaz olmuştur.

gökten nazire indi sihamı kazasına
nefi diliyle uğradı hakkın belasına

ölümü üzerine yazılmış ve ebced hesabıyla ölüm tarihini gösteren beyit

tahir efendiye yüzyılın ayarını vermiş bir üstadımız.



edit: olayın belli bir zümreye hitabını önlemek ve anlaşılması açısından bir açıklama yapmayı lüzum gördüm.
tahir efendi bir gün (sebebini ben de bilmiyorum) nef'i'ye kelp yani arapça köpek der. bunu duyan nef'i de tevriye sanatını ustalıkla kullanarak bu dörtlüğü kaleme alır.

"...maliki mezhebim benim zira, itikadımca kelp tahirdir (temizdir)." diyerek inceden bir hakaret etmiştir.

o günden sonra tahir efendi'den haber alınamamıştır... şaka şaka ama herhalde birkaç yıl evden çıkamamıştır.

yaşamak mı yoksa kara mizah mı? sorusuna kara mizah diyerek cevaplayan şair.
vezir bayram paşaya bir hiciv yazar. sonra atarlar kapalı bir hücreye.
gelirler yanına derler "gel vazgeç, bir özür yazısı yaz yoksa sonun idam"
tamam der.
bir zenci katip gelir. nef yazdırır özrünü.
zenci yazarken mürekkep damlar biraz kağıda.
nef der ki "terlemişsin"
zenci sinirlenir vermez özür yazısını.
ertesi gün nef'i boğdurtulup istanbul boğazına atılır.

tabi bu hikaye resmi bir kayıt değildir. halk arasında anlatılır.

darri, zarri gibi mahlaslar da kullanmış divan şairi. nef'i mahlası kendisine şair - tarihçi müverrih ali tarafından verilmiştir.

17. yüzyılın en önemli şairlerinden olan hiciv üstadı.

kendisine kelp (köpek) diyen tahir efendi'ye cevabı:
"tahir efendi bana kelp demiş
iltifatı bu sözde zahirdir,
maliki mezhebim benim zira,
itikadımca kelp tahirdir"

günümüz türkçesi ile tercümesi:
"tahir efendi bana köpek demiş
iltifatı bu sözde görünmektedir
zira benim mezhebim maliki mezhebidir
inanışımıza göre köpek tahirdir (temizdir)"

kendisine kâfir diyen şeyhülislam yahya efendi'ye cevabı:
"bize kâfir demiş müfti efendi
tutalım ben ana diyem müselman
varılınca yarın ruz-i cezaya
ikimiz de çıkarız anda yalan"

günümüz türkçesi ile tercümesi:
"müftü efendi bana kâfir demiş
diyelim ki ben ona müslüman dedim
yarın ilahi adaletin huzuruna çıkınca
anında ikimizin de yalan söylediği ortaya çıkacak"

"bize kâfir demiş müfti efendi
tutalım ben diyem ana müselmân
varıldıkta yarın rûz-ı cezâya
ıkimiz de çıkarız anda yalân"
(nef'i, 17.yy)

korkusuzluğuyla, yapacağı eleştiriyi yahut vereceği cevabı dallayıp budaklayıp en süslü haliyle vermesiyle takdire şayan bir şairdir.

bilindiği kadarıyla idam edilmiş ve naaşı toprak yüzü görmesin diye denize atılmıştır.
düşünce özgürlüğü kavramını twitter üzerinden önüne gelene küfretmek şeklinde mabadından anlayanlara ders diye okutulması gerekir. bu uğurda canını vermiş bir kimsedir bir bakımdan.