normatif etki

insan tutumlarının, bağlı olduğu toplumun tutumlarına göre değişmesi durumudur. bu etkinin altında yatan en büyük neden 'dışlanma korkusu' ve 'beğenilme arzusu'dur.

normatif etki ile ilgili bilinen en popüler deney asch deneyidir. bu deneyde 2 kart vardır. kartlardan birinde tek çubuk, diğerinde ise 3 çubuk vardır. 3 çubuklu kartın 2. çubuğu, tek çubuklu kartla aynı boydadır. deneye katılan kişiye şu soru sorulur: 3 çubuklu karttaki çubuklardan hangisi tek çubuklu karttaki çubuk ile aynı boydadır? cevap oldukça basittir: 2. çubuk. ancak deney ortamında denek ve deneyi bilen birden fazla kişi vardır. diğer anlaşmalı kişiler, daha kısa olan birinci çubuğu işaret eder. bu durumda deneklerin üçte biri, onlara uyum sağlayarak birinci çubuğu işaret eder. yani doğru apaçık olduğu halde gruba uyar.

bu etkiye yaşamdan yakın örnekler verelim: ergenler arasında bazı yanlış davranışlar pekiştirilmektedir. örneğin, normalde sigara içmeyen bir ergen, sırf arkadaşları sigara içiyor diye sigaraya başlayabilir. bunun yanlış olduğunu bilen ergen, sırf dışlanmamak ve gruba uyum sağlamak amacıyla davranışı tekrar eder.

bir başka örnek verelim: bir dönem x tarikatından olanların bulduğu partiye girenler, o gruba uyum sağlamak amacıyla lidere övgüler yağdırmıştır. daha sonra grup fikrini değiştirdiğinde o kişi de bunun yanlış olduğunu bildiği halde x tarikatının liderine hakaretler eder. yani fikrini değiştirir. burada tek amaç, bağlı olduğu gruptan onay toplamaktır.