1.
ruhbani kaynak (p) (veya ruhbani metin, priestly source), belgesel hipotez'e göre tora'yı oluşturan dört kaynaktan biri olup wellhausen formülasyonuna göre kaynakların sonuncusudur. harun rahiplerinin bir ürünü olup rahiplerin karakteristik özellikleri, nüfus ve soyağaçlarıyla ilgili bilgiler sunar. babil sürgünü süresince ve sonrasındaki (m.ö. 550-400) durumları anlattığından tora'nın m.ö. 400 civarından derlendiği düşünülmektedir.
je (yhvh-elohim) ruhbani kaynak, je hikâyelerini takip etmektedir fakat gözle görülür bir şekilde kısadırlar. fakat, je kaynağındaki yehuda krallığı veya kahramanlarıyla direkt bağı olmayan hikâyelerin çoğu kesintiye uğramıştır. sodom ve gomora dışındaki düzlüklerde geçen ve lut ile ilgili hikâyeler, esav ve edom hikâyeleri, israil krallığı kahramanları ve yusuf ile ilgili hikâyeler yer almamaktadır.
tanrı'yla direkt temasa geçilen ve harun ruhban sınıfının aracılığı eklenmeyen hikâyeler de, bu zaman diliminde harun olmadığı için, konu dışı bırakılmıştır. bu sebeple, eden, habil ve kabil, nefilim, babil, yakup'un tanrı ile güreşi, ishak'ın neredeyse kurban edilişi, balaam ve onun konuşan eşeği hikâyeleri bu kaynakta yer almamaktadır. kudüs'le ilgili olmayan dini hikâyeler de kesintiye uğramıştır; örneğin, nehuştan, beerşeba ve galead bu kaynakta mevcut değildir. ruhbani kaynaktaki hikâyelerle çelişen levililerin kanunlarına da yer verilmemiştir, bu sebeple dina tecavüzü hikâyesinde bir yahudi'nin yahudi olmayanla evlenmesi için tek gerekli şartın sünnet edilmiş olması hikâyesi konu dışı bırakılmıştır.
p, harun yanlısı bir kaynak olduğundan onları kötü gösteren altın buzağı ve karbeyaz meryem hikâyeleri bu kaynağa eklenmemiştir. hatta, harun'a bağlı olmayan ruhban sınıfları, liderleri olarak musa'yı gördükleri için, musa'nın tek başına bir ilahi gücü olduğuna dair öyküler yer almamaktadır. bu tavırdan yola çıkarak, sazlıklarda rol alması, sürgüne gitmesi, bir otorite işareti olan kensidine ilahi kudret bahşedilmesi, yanan çalı'da tanrı'yla konuşması gibi hikâyeler basitleştirilip sıradan biri olan musa'nın tanrı tarafından seçildiği ve onu işlerini harun'un yaptığı anlatılır. p'de çölde kayadan su çıkaran, kızıldeniz'i ikiye bölen, mısır'a on bela'yı getiren harun olarak gösterilmesine rağmen bu kişi je'de musa'dır.
ruhbani kaynakta hikâyeler kısa kesilmiş, yüklüce kanunlar sıralanmış, dini nesneler tanımlanmış, sayılar ve soyağaçları basite indirgenmiştir. görkemin kaybolması ve kolay okunabilmesinin sebebi, ruhban sınıfının edebi yetenekten yoksun olmasıdır; fakat, konu harun olunca onunla ilgili hikâyelerde sürpriz bir şekilde edebi şıklık söz konusudur.
bu kaynak, leviler ile ilgili birkaç bilgi sunup onların haklarını tanımlamıştır. levilerin görev atamaları harun ruhban sınıfının çıkarlarına uygun olarak belirlenip, kenan topraklarındaki dağılımda, yahvist ve elohist kaynaklarda yer almamasına rağmen, bazı şehirler sonsuza dek onlara verilmiştir. ruhbani kaynakta makpela mağarası ile ilgili hikâyenin politik sebebi tam olarak bilinmemektedir; kimine göre bu topraklarda kimin hak sahibi olduğunu anlatırken kimine göre ölü gömmenin en doğru şekli mağarada olmasını göstermesidir.
je (yhvh-elohim) ruhbani kaynak, je hikâyelerini takip etmektedir fakat gözle görülür bir şekilde kısadırlar. fakat, je kaynağındaki yehuda krallığı veya kahramanlarıyla direkt bağı olmayan hikâyelerin çoğu kesintiye uğramıştır. sodom ve gomora dışındaki düzlüklerde geçen ve lut ile ilgili hikâyeler, esav ve edom hikâyeleri, israil krallığı kahramanları ve yusuf ile ilgili hikâyeler yer almamaktadır.
tanrı'yla direkt temasa geçilen ve harun ruhban sınıfının aracılığı eklenmeyen hikâyeler de, bu zaman diliminde harun olmadığı için, konu dışı bırakılmıştır. bu sebeple, eden, habil ve kabil, nefilim, babil, yakup'un tanrı ile güreşi, ishak'ın neredeyse kurban edilişi, balaam ve onun konuşan eşeği hikâyeleri bu kaynakta yer almamaktadır. kudüs'le ilgili olmayan dini hikâyeler de kesintiye uğramıştır; örneğin, nehuştan, beerşeba ve galead bu kaynakta mevcut değildir. ruhbani kaynaktaki hikâyelerle çelişen levililerin kanunlarına da yer verilmemiştir, bu sebeple dina tecavüzü hikâyesinde bir yahudi'nin yahudi olmayanla evlenmesi için tek gerekli şartın sünnet edilmiş olması hikâyesi konu dışı bırakılmıştır.
p, harun yanlısı bir kaynak olduğundan onları kötü gösteren altın buzağı ve karbeyaz meryem hikâyeleri bu kaynağa eklenmemiştir. hatta, harun'a bağlı olmayan ruhban sınıfları, liderleri olarak musa'yı gördükleri için, musa'nın tek başına bir ilahi gücü olduğuna dair öyküler yer almamaktadır. bu tavırdan yola çıkarak, sazlıklarda rol alması, sürgüne gitmesi, bir otorite işareti olan kensidine ilahi kudret bahşedilmesi, yanan çalı'da tanrı'yla konuşması gibi hikâyeler basitleştirilip sıradan biri olan musa'nın tanrı tarafından seçildiği ve onu işlerini harun'un yaptığı anlatılır. p'de çölde kayadan su çıkaran, kızıldeniz'i ikiye bölen, mısır'a on bela'yı getiren harun olarak gösterilmesine rağmen bu kişi je'de musa'dır.
ruhbani kaynakta hikâyeler kısa kesilmiş, yüklüce kanunlar sıralanmış, dini nesneler tanımlanmış, sayılar ve soyağaçları basite indirgenmiştir. görkemin kaybolması ve kolay okunabilmesinin sebebi, ruhban sınıfının edebi yetenekten yoksun olmasıdır; fakat, konu harun olunca onunla ilgili hikâyelerde sürpriz bir şekilde edebi şıklık söz konusudur.
bu kaynak, leviler ile ilgili birkaç bilgi sunup onların haklarını tanımlamıştır. levilerin görev atamaları harun ruhban sınıfının çıkarlarına uygun olarak belirlenip, kenan topraklarındaki dağılımda, yahvist ve elohist kaynaklarda yer almamasına rağmen, bazı şehirler sonsuza dek onlara verilmiştir. ruhbani kaynakta makpela mağarası ile ilgili hikâyenin politik sebebi tam olarak bilinmemektedir; kimine göre bu topraklarda kimin hak sahibi olduğunu anlatırken kimine göre ölü gömmenin en doğru şekli mağarada olmasını göstermesidir.
devamını gör...