sabetay sevi

osmanlı topraklarında yaşamış yahudi din adamı ve tarikat lideridir. destekçilerine (bkz: sabetayist) denir.

zamanında birçok açıklanamayan keramet göstermesi nedeniyle ermişlik mertebesine ulaşmış veya öyle olduğu kabul edilmiş, bir sürü müridiyle balkanlar'dan istanbul'a yürüyüşe geçince derdest edilmiş dini lider. sabetayizmin kurucusu. yahudiler, sabetayistlere "dönme" der ve onları yahudi kabul etmez.

1600’lü yıllarda osmanlı topraklarında yaşamıştır.

mesih olduğu iddiası ve taraftar (mürit) sayısının artarması üzerine tutuklanıp padişah huzurunda mesihliğinin alameti olarak bir mucize göstermesi; mucize olarak da kendisinin vücuduna atılan okların isabet etmemesi istenilmiş.
bunun üzerine kendisinin mesihlik iddiası olmadığını akabinde huzurda tercüman olarak bulunan eski bir musevinin tavsiyesiyle de kelime-i şahadet getirerek islama geçiş yaptığı söylenir. dönme olayı da adını buradan alır.

cemil ipekçi bilmem kaçıncı kuşaktan torunudur.

izmirde agoranın orta yerinde evi olan sevi. kerameti adaptasyon yeteneğidir zannımca ve bu yeteneğin taban bulduğu bir zaman/mekanda yaşamıştır. ez cümle yaşamıştır bir zamanlar.

1600lü yıllarda mesih olduğunu iddia eden yahudi lider. osmanlı hükümetinin olaya el atmasıyla müslüman olmuştur. onun yolundan giden müritleri de müslüman olarak yeni bir inanış oluşturmuşlardır. yahudi değillerdir, müslüman da değillerdir. mezarının yeri bilinmemektedir. müritlerine sabetayist denmektedir. sevi, saklanmalarını öğütlediği için oldukça kapalı bir topluluktur, sayıları bilinmemektedir. din değiştirdikleri için dönmeler, mübadelede selanikten türkiyeye geldikleri için selanikliler olarak da adlandırılmaktadırlar.

"şöyle uçarım böyle kaçarım, kustalım ben" diye ortalıkta gezerken, sadrazam fazıl ahmet paşa, sabatay sevi'nin tutuklanıp istanbul'a getirilmesini istedi. sevi, takipçilerine "tanrı istanbul'u fethetme görevi verdi. bu sebeple gideceğim" dedi. takipçilerin gözünde daha da büyüdü. hâlbuki tutuklanmıştı. istanbul'a getirilip sorgulanır. şeyhülislam yahya efendi, padişahın imamı vani mehmet efendi de vardır. vani mehmed efendi açık bir türkçü'dür.
"seni duvara dikip ok atacağız. eğer mesihsen ok işlemez. biz de sultan da mesihliğini kabul edeceğiz" dediler sevi korkudan mesihliği inkar edip müslüman oldu. mehmet efendi ismini aldı. öyle de kutsaldı!!!!

o zamanki tarikatinin mensuplarının soyundan gelen insanlar arasında çok sayıda sanatçı, siyasetçi, diplomat vardır. pek çoğu da alanlarında uzman ve memleketimize büyük faydaları dokunmuş değerli insanlardır.

yalçın küçük hoca gibi sonradan delirenlerin, veya soner yalçın gibi baştan müptezellerin ırkçı saiklerine kulak asmamak gerekir.

museviler 17. yüzyılda doğu avrupa'da büyük baskı görmüşler ve sıkıntıya düşmüşlerdir. museviler, kendi mesihlerini beklemekteydiler. iyi bir hatip ve musevi teolojisine hakim biri olan sabetay sevi, bu durumu kendi lehine kullandı ve peygamberliğini ilan etti. onları sıkıntılarından kurtaracağına ilişkin sözler verdi. tutuklanıp istanbul'a getirildiğinde istanbul'a büyük bir yahudi göçü oldu. onu ziyaret etmek isteyen ardı ardına arttı.
rivayet odur ki şeyülislam yahya efendi'nin karşısına çıkarken koltuğunun altına bir güvercin sıkıştırmıştır. mesih olduğunu ispatlayamayınca korkudan "bu can kuşu bu kafeste durduğu sürece müslüman olacağım" demiş ve aziz mehmed ismini almıştır. şeyülislamın yanından ayrıldıktan sonra koltuğunun altındaki kuşu salıvermiştir. bunu gören sabetay sevi'nin taraftarları onu yalancılıkla suçlamışlardır. küçük bir zümre sabetay sevi'ye inanarak müslüman olmuştur. sabetay sevi'den nefret eden diğer yahudi hahamları bu durumu sevinçle karşılamışlardır. ne de olsa dinden çıkmıştır. sabetay sevi, kendisine inananan bu küçük zümreye de müslüman olduklarını öğütlemiştir. bu kesim de müslüman olmuştur. fakat gizli yaptıkları ayinlerde halen tevrat okunduğu ve musevi ibadet biçimlerinin gizliden gizliye yerine getirildiği bilinmektedir. bu yüzden bu küçük zümre zamanla bir cemaat yapısına kavuşmuş ve selanik'te örgütlenmiştir. kendilerine "dönme" denmiştir. dikkat edilmelidir ki bu dönme müslümanlıktan değil, bilakis yahudilikten dönmedir.
not: museviler, halen mesih beklemeye devam ederler. hz. isa ve hz. muhammed'i peygamber olarak kabul etmezler. sabetay sevinin ölümünden sonra cemaatin bir kısmı museviliğe geri dönmüştür.

eski başbakanlardan birinin karısının bu tarikatta olduğu söylenmekteydi. isim vermem. banane zaten.

bu konuda yazılmış en ayrıntılı gerçek roman afel dir. :) hala yayında olan bu eser ayrıca deli gibi siyasi baskı görmektedir.

yukarıda da belirtilmiş fakat bir kaç ekleme yapacağım. sevi edirne'de bir konseyin karşısına çıkmış, yan odada bekleyen sultan ıv. mehmet sevi'nin çırılçıplak soyunmasını, kendisine atılacak okun etini ve derisini parçalamazsa ancak mesih olarak kabul edilebileceğini beyan etmiştir. tabii ki o sürece kadar mesih sevi'nin gerçekten mesih olduğuna ve çeşitli mucizeler gösterdiğine inanan binlerce takipçisi olmuş her gittiği yerde de ciddi nümayişle karşılanmıştır. fakat bu ok atma meselesi sözkonusu olunca mesih sevi her şeyi inkar ederek, mesihlik yakıştırmasının ''yahudi icadı'' olduğunu, kendisinin basit bir hahamdan başka bir şey olmadığını söylemiştir. sultan ıv. mehmet de kendisine müslüman olmasını ve bu beladan kurtulmasını öğütlemiş ve islam dinine geçmesini sağlamıştır. karısı ''hafifmeşrep sara'' hanım ise fatma hanım ismini almış sevinin pek çok takipçisi gibi sözde islamiyeti benimsemiştir.
konuya dair daha geniş bilgi edinmek isteyen arkadaşlar abraham galente'nin sabetay sevi isimli kitabına göz atabilirler.

lisedeki hocam gulse birselin dedesinin üst düzey bir sabetayist oldugunu söylemişti. lise hocalari işte...

gizli yahudilerin azizi.