şahap kavcıoğlu

türkiye yıllardır enflasyon, faiz ve kurun birbirine olan etkisi yüzünden bir türlü ekonomide istediği sonuçları alamadı. özellikle doksanlı yıllarda üçünün de yüksek seyretmesi ülkemizde arka arkaya krizlerin gelmesine neden olmuştu. 2002 yılından sonra ise hem 2001 kriziyle başlayan uygulamalarla hem de 2003 yılından sonra oluşan siyasi istikrarla üçünün de düşüşe geçtiği bir dönemi yaşadık. ancak, bu süreç içerisinde bugün de hep konuştuğumuz düşük kurun yani tl’nin gereğinden fazla değerlenmesinin topuzunu kaçırdık.

süreç içerisinde yapısal reformların sadece bir kısmını gerçekleştirmiş olmamız nedeniyle, büyüyen ve güçlenen türkiye ekonomisinde de kırılganlıklar oluştu. özellikle ödemeler dengesindeki problemler ve cari açığın kapanması için yapılması gerekenler eksik yapılınca, türkiye ekonomisindeki döviz kuru, enflasyon ve faiz hastalığı tekrar nüksetti.

tcmb’nin enflasyonda bir gevşeme görülünceye kadar faizleri düşürmeyeceğini hatta artırabileceğini açıklaması, hisse ve swap girişlerinde yeni bir artış dalgası başlattı. yani sıcak para ve portföy yatırımların da artış gerçekleşti. bu da gösteriyor ki bunların derdi alabilecekleri en yüksek faizi alabilmek.

diğer taraftan atılan adımlarla kurun bir miktar dizginlendiğini görüyoruz. fakat kurda elde edilen bu kazanımların, ne kadarı faiz artırımı kaynaklıdır? parasal genişleme etkisiyle başlayan süreçte maliye politikasından ziyade faizin tercih edilmesinin bedeli ne? nereye kadar kullanılmalıydı? işte yine şok halinde atılacak faiz adımının fazlasının bizi nereye götüreceğini iyi tahlil etmek lazım.

artık tüm kesimlerinin alışılagelmiş politikalardan vazgeçerek, daha yapısal çözümler üzerinde uzlaşması gerekiyor. dünyada negatif faiz söz konusu iken bu ülkenin önemli ekonomi yazarlarının, bankacılarının, iş kuruluşu temsilcilerinin yüksek faizde istikrar aramaları gerçekten üzücü bir durum.

öne sürdükleri tezlere bakıyorsunuz hep aynı şeyler. örneğin; türkiye’nin hukuk ve adalette sorunu bulunduğu, itibar ve güven sorunu olduğu, şeffaflık sorunu olduğu, insan hakları, düşünce özgürlüğü, basın özgürlüğü gibi sorunlarının bulunduğu. bunun yanında uluslararası ilişkilerimizin sıkıntılı olduğunu, bütün komşularımızla, ab ve abd ile aramızda sorunlar yaşadığımızı hatta rusya ile özellikle suriye ve libya’dan dolayı sıkıntılarımızın bulunduğunu belirttiler.

ayrıca, bütçe açığı, dış borçların yüksekliği, enflasyon, cari açık, döviz ve altın rezervlerinin yetersizliği gibi sorunların varlığından bahsettiler.

bu sorunların giderilmeden ülkemize sıcak para veya doğrudan yatırım olarak para gelmesinin zor olacağını yazıp çizdiler. hatta bu sorunlar çözülmeden faiz artırılsa da kurun düşmeyeceğini iddia ettiler.

öncelikle, yukarıdaki sorunlar bugünkü dünyada çoğu ülkenin yaşadığı ve içinde bulundukları sorunlardır. ama bu ülkelerde yüksek faiz yok hatta negatif faiz var. ayrıca bu ülkelere sermaye akışında da sorun yok.

dolayısıyla, merkez bankası’nın yüksek faiz politikasında ısrar etmemesi gerekir. dünyada faizler sıfıra yakınken bizde faiz artışına gitmek ekonomik sorunları çözmeyecektir. aksine, ilerleyen dönemlerde sorunları daha da derinleştirecektir. çünkü, faiz artışları dolaylı olarak enflasyonun artmasına yol açacaktır.

dünyada likiditenin bol olduğu dönemlerde türkiye yıllarca yüksek faiz düşük kur politikası uyguladı. sıcak para yatırıma değil yüksek faize geldi. sıcak para ülkeden çıkarken de düşük kurdan tl’den dövize dönüp ülkeden çıktılar. yüksek faiz düşük kur politikasından kaybeden hep ülkemiz oldu.

türkiye tasarruf eksiği olan bir ülke konumunda ve ülkemizde milli geliri artırmak için yapacağınız yatırımlar için sermaye en önemli girdi. üreticinin yüksek faizle aldığı para üretim maliyetlerini artıracaktır. dolayısıyla faiz artışını değil üretimi artıracak, girdi maliyetlerini düşürecek kararları teşvik etmek gerekir.

yoksa maliyet enflasyonu ile başlayan süreç talep enflasyonuna o kanaldan da tekrar faizlere yansıyacak. bu arada enflasyonun kuru tetiklemesi, artan kurun da tekrar enflasyonu tetiklemesi şu anki kazanımları tersine çevirebilecektir. ayrıca, bir yerden sonra faizlerin de ne kadar artırılırsa artırılsın sonuçsuz kalmasını sağlayacak.

türkiye cumhuriyet merkez bankası (tcmb) başkanı şahap kavcıoğlu, tbmm plan ve bütçe komisyonunda milletvekillerinin sorularını yanıtladı. para politikasına yönelik sorulara da yanıt veren kavcıoğlu, faiz indirimi sonrasında kurda bir hareketliliğin olduğunu belirterek "burada küresel gelişmeleri değerlendirdiğimizde bunun bizim faiz indirimimizle de direkt bir ilişkisi olmadığını çok rahat görürüz" diye konuştu.

"pandemi şartlarına rağmen yılı 15-17 milyar dolar arasında bir cari açıkla kapatıp önümüzdeki yıllarda da cari açığı çözmüş, faizi ve kuru çok daha dengeli bir ülke haline geleceğimizden kimsenin şüphesi olmasın. önümüzdeki yıl da enflasyon onunla beraber inecektir emin olabilirsiniz." dedi.