töre

toplumların yazılı olmayan ama hemen herkes tarafından bilinen, gelenekselleşmiş kurallarıdır.

kasten öldürme suçunda, suçun işlenmesine sebep olarak gösterilip bu motivasyonla işlenmesi halinde cezanın artırılmasını gerektiren toplumsal/yöresel safsatalar.

töre , nomıs , in-tigam..

direk murat soner aklıma geliyor bu aralar

1. tengri (yaratan) tektir.
2. her kim ki, tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.
3. bir il(ülke), bir kağan, bir tengri..
4. bir kına iki kılıç girmez. bir hatun iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. töre tektir. töre kesin ve keskindir. kim ki, töreye uya kutlanır. kim ki, töreye kıya katlanır..
5. kimse töreden üstün değildir. dirlik ve birlik için töre budur.
6. bir çoban sürüsünden, bir er ailesinden, bir kağan budunundan sorulur.
7. her er eşine, atına, pusatına sahip çıkacak.
8. ana-babaya ve ataya tazim(saygı) duyulacak.
9. hısmına sarılacak, komşusunu gözetecek.
10. er kişi yalan söylemeyecek.
11. mal çalan, mülk çalan misliyle ödeyecek. hesabı ya malıyla ya canıyla sorulacak.
12. kim ki, bir ırza musallat olursa, canından olacak.
13. her kim olursa olsun haksız, aldatıcı iş tutarsa hesabı hemen sorulacak.
14. cenkten beri duran ya da kaçan tamuya(cehennem) uçacak.
15. aman dileyene kılıç üşürülmeyecek, sığınana arka dönülmeyecek.
16. baş kaldıranın başı alınacak, hak isteyenin hakkı verilecek.
17. kimse kimseye üstünlük taslamayacak. ne ak etin karadan, ne karanın kızıldan, ne kızılın sarıdan farkı olmayacak.
18. kin ve gururdan uzak olunacak.
19. mazluma merhamet, zalime azap duyulacak.
20. zayıfa, yaralıya, çocuğa ve kadına el kaldırılmayacak.
21. kızı isteyen kağan da olsa, bey de olsa, kız istediğine verilecek.
22. gereksiz yere ağaç kesmeyeceksin, suyu kirletmeyeceksin.
23. bilmeyip de bildim demeyeceksin, bilene danışacaksın.
24. bugünün işini yarına bırakmayacaksın.
25. kusur görmeyecek, kusur aramayacaksın.
26. güçlüyken affet, zayıfken sabret.
27. yazgına asi olma.
28. yaptığın iyiliği unut, yapılan iyiliği unutma.
29. herkes adaletle iş görecek.
30. her ne edersen et, yargılanacağını her daim akılda tut.
31. milletine yaban kalma. ipeğin iyisine, sözün güzeline kanma, onlara boyanma.
32. kağan o dur ki, adaleti üstün tutsun, töreyi yaşatsın. töre yok olursa, il yok olur. il olmazsa, budun kul olur.
33. ey türk oğuz beyleri, ey milletim işitin!
"üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe senin ilini ve töreni kim bozabilir?"

(bilge kağan yazıtı - 730
orhun ırmağı yakınları, ötügen-moğolistan)

genellikle cehaletin hüküm sürdüğü topraklarda yer alan sıkı kurallar bütünü.

bir toplumda ahlak, gelenek, görenek ve ortaklaşa alışkılarca belirlenmiş, benimsenmiş davranışların ve yaşama biçimlerinin, öteden beri uyulagelen toplumsal kuralların, şu ya da bu konuda tutulagelen yolların tümü.

adet-anenedir.

bilge kağan yasası:
en eski türk anayasası "töre"

1. tengri (yaratan) tektir.
2. her kim ki, tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.
3. bir il(ülke), bir kağan, bir tengri..
4. bir kına iki kılıç girmez. bir hatun iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. töre tektir. töre kesin ve keskindir. kim ki, töreye uya kutlanır. kim ki, töreye kıya katlanır..
5. kimse töreden üstün değildir. dirlik ve birlik için töre budur.
6. bir çoban sürüsünden, bir er ailesinden, bir kağan budunundan sorulur.
7. her er eşine, atına, pusatına sahip çıkacak.
8. ana-babaya ve ataya tazim(saygı) duyulacak.
9. hısmına sarılacak, komşusunu gözetecek.
10. er kişi yalan söylemeyecek.
11. mal çalan, mülk çalan misliyle ödeyecek. hesabı ya malıyla ya canıyla sorulacak.
12. kim ki, bir ırza musallat olursa, canından olacak.
13. her kim olursa olsun haksız, aldatıcı iş tutarsa hesabı hemen sorulacak.
14. cenkten beri duran ya da kaçan tamuya(cehennem) uçacak.
15. aman dileyene kılıç üşürülmeyecek, sığınana arka dönülmeyecek.
16. baş kaldıranın başı alınacak, hak isteyenin hakkı verilecek.
17. kimse kimseye üstünlük taslamayacak. ne ak etin karadan, ne karanın kızıldan, ne kızılın sarıdan farkı olmayacak.
18. kin ve gururdan uzak olunacak.
19. mazluma merhamet, zalime azap duyulacak.
20. zayıfa, yaralıya, çocuğa ve kadına el kaldırılmayacak.
21. kızı isteyen kağan da olsa, bey de olsa, kız istediğine verilecek.
22. gereksiz yere ağaç kesmeyeceksin, suyu kirletmeyeceksin.
23. bilmeyip de bildim demeyeceksin, bilene danışacaksın.
24. bugünün işini yarına bırakmayacaksın.
25. kusur görmeyecek, kusur aramayacaksın.
26. güçlüyken affet, zayıfken sabret.
27. yazgına asi olma.
28. yaptığın iyiliği unut, yapılan iyiliği unutma.
29. herkes adaletle iş görecek.
30. her ne edersen et, yargılanacağını her daim akılda tut.
31. milletine yaban kalma. ipeğin iyisine, sözün güzeline kanma, onlara boyanma.
32. kağan o dur ki, adaleti üstün tutsun, töreyi yaşatsın. töre yok olursa, il yok olur. il olmazsa, budun kul olur.
33. ey türk oğuz beyleri, ey milletim işitin!
"üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe senin ilini ve töreni kim bozabilir?"

(bilge kağan yazıtı - 730
orhun ırmağı yakınları, ötügen-moğolistan)