yaşam ve yazgı

ikinci dünya savaşı yıllarında en kanlı katliamların vuku bulduğu cephelerde savaş muhabirliği yapmış olan yazar vasili grossman'ın 21. yüzyılın savaş ve barış'ı olarak adlandırılan 3 ciltlik eseri. orijinal ismi zhizn' i sud'ba olan eser yazarının ölümünden yıllar sonra basılabilmiştir. can acıtacak, mide bulandıracak ve insanın karnına kramplar sokacak olan gerçekliği yumuşatma gibi bir huyu yok grossman'ın, bundan ötürü stalingrad'ın en kanlı yönlerine uzun bir yolculuk olarak ifade edilebilir eser. yazarın kendi iç sorgulamaları, pişmanlıkları ve anti-semitizm hakkındaki gözlemleri bir çok karaktere dağılıp bir bütünün parçalarına dönüşüyor. ki zaten aslında tek bir aile üzerinden şekillenen eserin her bölümünde öne çıkan esas karakterler de farklı bir sınıfın temsili. aynı olayları ve durumları bazen bir askerin, bir filozofun, bir tarihçinin bambaşka perspektiflerinden görebilmek oldukça keyifli bir detaydı. eserin başarısı bir noktada grossman'ın yaşam şartları ile ilişkili çünkü grossman eser boyunca eleştirdiği her şeyin bir noktaya kadar içindeydi de, bu yüzden eserlerinde bu kadar gerçek bir karakter profili yaratabildi ve bir savaş muhabiri olmasından ötürü de savaşı tüm canlılığı ile aktarabilecek bilgisi vardı. tüm bunlar eserin güçlü yanları olsa bile elbette yazarın tüm bunları gerçekçi bir biçimde tasvir edebilmiş ve kağıda aktarmış olması onun kaleminin gücünden geliyor. aslında eser bir romandan ziyade robert chandler'ın da ifade ettiği şekilde çehov-vari bir öykü olarak okunmalı çünkü birbirinden bağımsız görünen ama esasında karakterler ile bağlanan bölümler birden çok öykünün bir araya gelmesinden oluşuyor gibi bir izlenme sahip ki zaten grossman da eser içerisinde çehov'a saygı duruşunda bulunuyor. savaşın yıkıcılığı, komünizm ve faşizm'in altı dolu çıkarımlarla beraber karakterlerin ağzından haklı yorumlanışı, dönemin ve öncesinin yönetimi, katliamlar ve soykırımlar, çığırından çıkan totaliter rejim ve ikinci dünya savaşının en canlı portresi. savaşta tek bir taraf vardır, tek bir düşman; ölüm. düşman askeri ile senin savaştığın şey başka bir şey değildir, ikiniz de ölüme karşı savaşırsınız diye buyurur grossman ve yaşam ve ölüme dair pek çok güzel çıkarım da eserde yerini bulur.

ek olarak ilginç bir biçimde zamanında kgb tarafından bu eser tutuklanmıştır, yazarı değil yani gerçekten kgb tarafından bir eser alenen tutuklanmıştır ve bilinen bütün kopyalarına hatta daktilo fişlerine dahi el konulmuştur. grossman eserin basıldığını görecek kadar uzun süre yaşamamış olsa bile eser yurtdışına kaçırılıp grossman'ın ölümünden yıllar sonra basılmış ve tarihin en önemli eserleri arasında yerini almıştır.