1.
ingilizcesi operations research olan kavramın ilginç bir çeviri sonrası aldığı isim. amacı temelde bir işi nasıl daha iyi yapabilirizi bulmaktır. daha iyi derken olabilecek en iyisini kastediyorum. bu en iyi, yani optimal sonuca ulaşmak, yöneylem araştırmasının en temel amacıdır. doğrusal programlama, doğrusal olmayan programlama, dynamic programming (dinamik programlama) gibi yöntemleri vardır. bunların hepsi ve diğer niceleri, problemin doğasına göre kullanılabilir veya kullanılamaz.
yöneylem araştırmasının kullanıldığı en ünlü alanlardan birisi traveling salesman problem (gezgin satıcı problemi)'dır. bu problemde, bir satıcının birden çok şehre uğraması gerekmektedir. bir şehirden çıkınca o şehre dönmeyecek şekilde bu satıcı en kısa yolu nasıl kat etmelidir? bu soru, satıcının ziyaret etmesi gereken şehirler arttıkça içinden çıkılamaz bir hale dönüşebilir. yine de, milyonlarca şehir için bile olan versiyonları çözüme kavuşturulmuş veya optimuma yakın bir çözüme ulaştırılmıştır.
knapsack problem ise başka bir ünlü yöneylem araştırması konusudur. bir çantaya elimdeki mallardan hangisini dahil etmeliyim ki çantaya koyduğum malların değeri maksimum olsun? tabi burada, her malın bir ağırlığı (veya çantaya belli bir miktardan fazla konulmasını engelleyen limitleyici herhangi bir özelliği) ve değeri vardır. malları, değerlerinin toplamını maksimize edecek (ençoklayacak) bir şekilde ve çantanın kapasitesini aşmadan yerleştirmemiz lazım. işte, temelinde optimizasyon budur. olabilecek en iyi hale getirme, en iyi seçimleri yapma. tabi, gerçek hayatta işler karışınca çözümler de bu kadar kolay olmuyor. bu gibi durumlarda, (bkz: heuristik) çözümler düşünülebilir.
edit: yazım hataları, anlatım.
yöneylem araştırmasının kullanıldığı en ünlü alanlardan birisi traveling salesman problem (gezgin satıcı problemi)'dır. bu problemde, bir satıcının birden çok şehre uğraması gerekmektedir. bir şehirden çıkınca o şehre dönmeyecek şekilde bu satıcı en kısa yolu nasıl kat etmelidir? bu soru, satıcının ziyaret etmesi gereken şehirler arttıkça içinden çıkılamaz bir hale dönüşebilir. yine de, milyonlarca şehir için bile olan versiyonları çözüme kavuşturulmuş veya optimuma yakın bir çözüme ulaştırılmıştır.
knapsack problem ise başka bir ünlü yöneylem araştırması konusudur. bir çantaya elimdeki mallardan hangisini dahil etmeliyim ki çantaya koyduğum malların değeri maksimum olsun? tabi burada, her malın bir ağırlığı (veya çantaya belli bir miktardan fazla konulmasını engelleyen limitleyici herhangi bir özelliği) ve değeri vardır. malları, değerlerinin toplamını maksimize edecek (ençoklayacak) bir şekilde ve çantanın kapasitesini aşmadan yerleştirmemiz lazım. işte, temelinde optimizasyon budur. olabilecek en iyi hale getirme, en iyi seçimleri yapma. tabi, gerçek hayatta işler karışınca çözümler de bu kadar kolay olmuyor. bu gibi durumlarda, (bkz: heuristik) çözümler düşünülebilir.
edit: yazım hataları, anlatım.
devamını gör...
2.
her derse, amerika'nın doğusu batısı diye başlayan, zorla türkçe konuşan aksanıyla bize hiç bir şey anlatmamayı bir hocadan aldığımız ders.
bir dönem adamın amerika'sını dinledik.
allah'ın keli.
neyse üniversite öyle bir yer zaten, bazı hoca anlatır dolarsın bazı hocaya sen dolarsın.
amerika derken, dolar kelimesi gelmesi, ateistler bunu açıklasın pliz.*
aslında, belli imkanlarla,belli bir hedefe varmak için araştırılan en iyi yöntemi bulmaktır.
bir dönem adamın amerika'sını dinledik.
allah'ın keli.
neyse üniversite öyle bir yer zaten, bazı hoca anlatır dolarsın bazı hocaya sen dolarsın.
amerika derken, dolar kelimesi gelmesi, ateistler bunu açıklasın pliz.*
aslında, belli imkanlarla,belli bir hedefe varmak için araştırılan en iyi yöntemi bulmaktır.
devamını gör...
3.
öncelikle yöneylem araştırmasının farklı alan ve kaynaklardaki tanımlarını inceleyelim:
- bir sistemin ortaya çıkan problemlere sistemin denetlenebilir bileşenleri cinsinden bilimsel yöntem, teknik ve araçların uygulanması ile en iyi çözümün bulunmasıdır.
- sistemlerin karşılaştıkları problemlerde, disiplinler arası bir ekiple, bilimsel metotları kullanarak ve problemin kontrol edilebilir unsurları ile ilgili alternatifleri değerlendirmek suretiyle optimal çözümü bulmayı amaçlar.
- insan, makine, malzeme, para ve bilgi gibi bileşenleri olan endüstriyel, sosyal, ticari, resmi askeri sistemlerin yönetiminde karşılaşılan karmaşık problemlere sorunlara sistematik olarak çözümün arama, çözüm önerme, çözüm sonuçlarını öngörerek olası değişimleri sınama sürecidir.
- kısıtlı kaynaklarda en iyi çözümün elde edilmesine yarayan bilimsel bir yaklaşımdır.
yöneylem araştırması terimi ilk kez 1939 yılında kullanılsa da, ilk adımları ondokuzuncu yüzyılın başlarında atılmıştır. 1910' lardaki friedrich w. taylor'un ''zaman ve hareket'' çalışmasına dayanmaktadır. ayrıca principles of scientific management( bilimsel yöntemin ilkeleri) kitabında yer almaktadır.
başlangıcı ikinci dünya savaşındaki askeri hareketlere ve her bir hareket içindeki hizmetlere etkin biçimde dağıtılması aciliyeti bir zorunluluktur. bu yüzden ingiltere ve amerika birleşik devletleri'nin askeri yönetim, stratejik ve taktiksel problemlere bilimsel yaklaşımın uygulanması için çok sayıda bilimcileri çağırmışlardır. bilimcilerden istenen savaştaki askeri konularda araştırma yapmalarıdır. işte bu bilimciler takımı ilk yöneylem araştırması takımıdır.
yöneylem araştırmasının hızlı gelişiminde temel iki etmenin rol oynadığını söyleyebiliriz. birincisi, yöneylem araştırmasını geliştiren tekniklerde ki ilerlemenin beklenenden erken olmasıdır. savaş sonrası, yöneylem araştırması takımında ki bilimcilerin çoğu veya bu çalışmaya ilgi duyan iş hayatında da benzer araştırmalara motive olmuşlardır. ilk örnek 1947 yılında george dantzing, doğrusal programlama problemlerinin çözümü için simpleks yöntemini geliştirmiştir. doğrusal programlama, dinamik programlama, kuyruk teorisini veya bekleme hattı teorisi, envanter teorisi gibi yöneylem araştırmasının standart tekniklerinden çoğunun 1950'lerin sonlarına kadar geliştirildiğini görmekteyiz.
ülkemizde küçük işletmelerden dev milyar dolarlık şirketlere dönüşmesine örnek olarak koç, sabancı, eczacıbaşı, zorlu holdinglerini örnek verebiliriz.
ikinci etmen ise bilgisayar teknolojisinin hızlı devrimsel gelişiminin, yöneylem araştırmasının ilerlemesine büyük bir ivme kazandırmasıdır. büyük boyutlu problemlerin hesaplamalarını elle yapmak mümkün değildir. 1980' lerden sonra winqsb, lindo, lingo, gino, tora, math prog, matlab gibi paket programlara kullanılmaya başlanmıştır.
kaynaklar:
ders notlarım.
prof. dr. ahmet öztürk - yöneylem araştırması kitabı.
prof. dr. nuray girginer - yöneylem araştırması kitabı.
- bir sistemin ortaya çıkan problemlere sistemin denetlenebilir bileşenleri cinsinden bilimsel yöntem, teknik ve araçların uygulanması ile en iyi çözümün bulunmasıdır.
- sistemlerin karşılaştıkları problemlerde, disiplinler arası bir ekiple, bilimsel metotları kullanarak ve problemin kontrol edilebilir unsurları ile ilgili alternatifleri değerlendirmek suretiyle optimal çözümü bulmayı amaçlar.
- insan, makine, malzeme, para ve bilgi gibi bileşenleri olan endüstriyel, sosyal, ticari, resmi askeri sistemlerin yönetiminde karşılaşılan karmaşık problemlere sorunlara sistematik olarak çözümün arama, çözüm önerme, çözüm sonuçlarını öngörerek olası değişimleri sınama sürecidir.
- kısıtlı kaynaklarda en iyi çözümün elde edilmesine yarayan bilimsel bir yaklaşımdır.
yöneylem araştırması terimi ilk kez 1939 yılında kullanılsa da, ilk adımları ondokuzuncu yüzyılın başlarında atılmıştır. 1910' lardaki friedrich w. taylor'un ''zaman ve hareket'' çalışmasına dayanmaktadır. ayrıca principles of scientific management( bilimsel yöntemin ilkeleri) kitabında yer almaktadır.
başlangıcı ikinci dünya savaşındaki askeri hareketlere ve her bir hareket içindeki hizmetlere etkin biçimde dağıtılması aciliyeti bir zorunluluktur. bu yüzden ingiltere ve amerika birleşik devletleri'nin askeri yönetim, stratejik ve taktiksel problemlere bilimsel yaklaşımın uygulanması için çok sayıda bilimcileri çağırmışlardır. bilimcilerden istenen savaştaki askeri konularda araştırma yapmalarıdır. işte bu bilimciler takımı ilk yöneylem araştırması takımıdır.
yöneylem araştırmasının hızlı gelişiminde temel iki etmenin rol oynadığını söyleyebiliriz. birincisi, yöneylem araştırmasını geliştiren tekniklerde ki ilerlemenin beklenenden erken olmasıdır. savaş sonrası, yöneylem araştırması takımında ki bilimcilerin çoğu veya bu çalışmaya ilgi duyan iş hayatında da benzer araştırmalara motive olmuşlardır. ilk örnek 1947 yılında george dantzing, doğrusal programlama problemlerinin çözümü için simpleks yöntemini geliştirmiştir. doğrusal programlama, dinamik programlama, kuyruk teorisini veya bekleme hattı teorisi, envanter teorisi gibi yöneylem araştırmasının standart tekniklerinden çoğunun 1950'lerin sonlarına kadar geliştirildiğini görmekteyiz.
ülkemizde küçük işletmelerden dev milyar dolarlık şirketlere dönüşmesine örnek olarak koç, sabancı, eczacıbaşı, zorlu holdinglerini örnek verebiliriz.
ikinci etmen ise bilgisayar teknolojisinin hızlı devrimsel gelişiminin, yöneylem araştırmasının ilerlemesine büyük bir ivme kazandırmasıdır. büyük boyutlu problemlerin hesaplamalarını elle yapmak mümkün değildir. 1980' lerden sonra winqsb, lindo, lingo, gino, tora, math prog, matlab gibi paket programlara kullanılmaya başlanmıştır.
kaynaklar:
ders notlarım.
prof. dr. ahmet öztürk - yöneylem araştırması kitabı.
prof. dr. nuray girginer - yöneylem araştırması kitabı.
devamını gör...