aç kurtlar

haydar turan'ın romanından uyarlanan 1969 yapımı bir yılmaz güney filmidir. filmin başrol, senarist ve yönetmenliğini de yine güney üstlenir. filmde çeşitli köylere musallat olan eşkıya çetelerini ve para karşılığı ''eşkıya celladı'' olarak ortaya çıkan, kendisi de bir eşkıya olan serçe mehmet'in hikayesini görürüz.

film ilk olarak acımasız eşkıya gruplarının yağma ve katliamlarını gösterir. evleri ve hanları basan, kadınlara tecavüz eden, suçsuz insanları öldüren çetelere karşı köylüler herkesin uğradığı merkez bir eve ilan asmaya başlarlar. bu ilanlarda köylerine musallat olan eşkıyaların adları, gezdikleri alanlar ve verilecek para ödülleri yazılıdır. buna göre bir de bu eşkıyaları para karşılığı öldürüp ''iş'' alan eşkıya cellatları ortaya çıkmıştır. serçe mehmet bu eşkıya cellatlarının en ünlülerinden biri olarak filmin hemen başında bir otobüsü soyan çeteyi dağıtır. bir sonraki işin de ise mehmet'in peşine bir kadın takılır. bu kadın eşkıyalar tarafından alıkonulmuş ve kocası namusunu kirlettiğini düşündüğünden onu istememiştir. mehmet bu durumdan oldukça etkilenir. kadınla arasında bir münasebet olmasa da, bu durum ona geçmişini hatırlatmıştır.

mehmet'in asıl mesleği aslında öğretmenliktir. kimsenin uğramadığı bir köyde eşiyle birlikte yaşayıp, mesleğini icra ederken, köyü basan eşkıyalar onun karısını kaçırırlar. neredeyse dokuz ay sonra kadının cesedi köye yollanır. bu olaydan sonra mehmet dağa çıkar ve eşkıya olmaya karar verir. bir anlamda meslektaşı olan eşkıyalara karşı beslediği hıncın ve nefretin arka planı budur. ancak o bir robin hood veya red kit değildir. peşine takılan kadın ona kendisini öldürmesini söylediğinde ''para olmadan iş yapmam'' der. serçe mehmet bile düzene ayak uydurmuş ve karşılıksız iyilik yapmayı bırakmıştır. en sonunda serçe mehmet eşkıya işlerini aldığı evde askerler tarafından kuşatılır ve yakılarak öldürülür.

film de diyalog az ama özdür. genellikle bele kadar karla kaplı dağlarda geçer filmin sahneleri. büyük dağlar, kar yığınları, çeşitli eşkıya çeteleri ve onunla vuruşma sahnelerine şahit oluruz. bu açıdan aç kurtlar filmi bir anadolu western'i olarak karşımıza çıkar. bu yönüyle de hem filmin çekildiği tarihlerde, hem de sonrasında benzersiz bir örnek olarak yerini alır. özellikle türk sinemasında sonraki yıllarda çekilen doğrudan western (veya taklidi) filmler maalesef komedi filmi olarak çekilmese de, bir komedi filmi olmuşlardır. eşkıyalık temalı köy filmlerinde ise ana kurgu ve tema western benzeri kaç-kovala, uzun yolculuklar, tepeler ardındaki yalnızlık sahneleri gibi biçimsel özellikleri ve hikayeleri barındırmaz. nitekim aç kurtlar filminde merkez eve asılan eşkıya ilanları, amerikan westernlerinde haydut resimlerinin ve para ödülünün olduğu ilanların anadolu versiyonudur. film boyunca süren kovalamaca, mekan basma, vuruşma sahneleri, mehmet'in adaleti temsil etmesi, han ve ev manzaraları da yine western filmlerin bir anadolu uyarlaması gibi gözükür. işin ilginç tarafı türk sinemasındaki eşdeğerlerinin aksine gayet de olmuş bir western filmidir.

aç kurtlar filminin teknik ve kurgusal yapısı, düşük bütçesiyle de orantılı olarak düşüktür. film boyunca gerilim sahnelerinde ''bir avuç dolar için'' filminin müzikleri çalar. kimi silah ve çatışma sesleri de kötü montajlanmış gibidir. bazı sahnelerde çekim hataları ve dar açılar mevcuttur. bütün bu eksiklik ve hatalara rağmen sinemamızdaki örneksizliği bakımından film değerli bir filmdir.

bu filmin en ilginç yönü ise politik alt metninde yatar. film boyunca mehmet'in eşkıya ilanlarına baktığı evin duvarlarında çeşitli parti afişleri asılmıştır. kapıda o günün iktidarı adalet partisinin afişi vardır. afişte bir kıratın üzerinde '' hedef güçlü türkiye'' yazmaktadır. eşkıya ilanlarının yapıştırıldığı duvarda ise chp'nin '' bozuk düzene son, ortanın solunda, halkın yolunda'' temalı bir sloganı asılıdır. hemen onun yanında ve daha birkaç yerde ise güven partisinin afişi yer alır. afişin üzerinde ''komünizm ve yoksullukla imanlı mücadele'' diğer bir afişte ''reyine saygı, derdine ilgi'' yazılıdır. mehmet'in öldüğü anlarda duvarda asılı bir başka afişte ise ''karasinek'' yazmaktadır.

adalet partisi süleyman demirel liderliğinde o günün tek başına iktidarıdır. demokrat partinin ve merkez sağın en büyük partisidir. afişte ''hedef güçlü türkiye'' yazsa da, aslında ülkenin bir köyünde eşkıyalar cirit atmakta ve halk bir eşkıyadan kurtulmak için başka eşkıyalardan medet umar hale gelmiştir. güney bununla bir ironi ortaya koymak ister. ayrıca afişin hemen kapıda yer alması ile iktidarın özgürlüğü ve baskıyı elde tutması sembolize edilir. öte taraftan kapının ardında dönenler düşünüldüğünde bir zayıflık sözkonusudur. afişlerde adı geçen güven partisi ise dönemin chp'si ortanın solunu ideoloji olarak belirleyince kurulan, buradan ayrılanların kurduğu kemalist sağ bir partidir. ismi güvendir ve katı kemalisttir. buna rağmen afişte ''komünizm ve yoksullukla ile imanlı mücadele'' sloganı yazılmıştır. siyasi kazanç için bir parti kendi ideolojisine ters dini argümanlar ile oy peşinde koşmakta ve komünizmi yoksulluğun sebebi gibi göstermektedir. aslında güven partisinin kemalist yönü ve dini argümanları kullanması ve oya sahip çıkılmasını tavsiye eden afişleri ile bu sefer doğrudan mevcut statükoya bir eleştiri getirilmiştir. chp afişi ise ''bozuk düzene son, ortanın solunda, halkın yolunda'' sloganı ile doğrudan düzen hedefe konur. sol ise halkın ideoloji gibi gösterilir. ancak chp afişi film boyunca net görülmez. çünkü afişin üstüne eşkıyaların kellesine konan ödüllerin yazdığı kağıt asılmıştır ve afiş net okunmamaktadır. bununla solun gösterilmek istenmediği veya görülmek istenmediği düşünülebilir. afişin üstüne kağıdı köylüler astığına ve diğer parti afişleri boş olduğuna göre bununla anadolu insanının tercihi sembolize edilmiştir.

filmin sonunda askerler mehmet'in bulunduğu evin etrafını sararlar. uzun süren çatışmalardan sonra evi ateşe verirler. bu anda mehmet'in yanışını izleriz. o yanarken duvardaki karasinek afişi de yanar. sonrasında sırayla parti afişleri yanmaya başlarlar. merkez konumdaki bu ev türkiye'nin ta kendisidir. askerin önce eşkıyayı ortadan kaldırması ve sonra parti afişlerinin yanması ile aslında politik olarak gücün tamamen askerde olduğu, bütün düzeni onların yönettiği gösterilir. nitekim 12 eylül 1980'de darbe olacak ve tam da filmde sembolize edildiği gibi bütün partiler ortadan kaldırılacaktır.

bir yılmaz güney filmidir.

filmin senaryosunu da yine yönetmen yılmaz güney, haydar turan'ın kitabından uyarlayarak yazmıştır. filmin başrollerinde yılmaz güney, hayati hamzaoğlu, sevgi can, enver güney, türkan ağralı ve osman oymak oynamıştır. film üst düzey olmasa da oldukça başarılı bir filmdir bence.

eşkiyalar da ilgili filmler her zaman belli bir izlek çerçevesinde dönmeye yazgılı olduğu için belli bir zaman sonra tatsız gelmeye başlayabiliyor. ama yılmaz güney'in sinema dilinde bambaşka bir şey var. kötü filmleri bile insanın sıkılmadan izleyebileceği bir esere dönüşebiliyor.

bu filmde eskiden bir öğretmen olan serçe memed başına gelen bir hadiseden sonra bir eşkiya avcısına döner, bir anlamda o artık bir ödül, kelle avcısıdır.

filmin çekimleri siyah beyaz gerçekleştirilmiştir. kar içinde geçen sahneler oldukça etkileyicidir. müziklerle ilgili ciddi sorunlar olsa da bu filmi olumsuz etkilememiştir.

özellikle bu filminde de fark ettim ki yılmaz güney'in filmleri ile yaşar kemal'in romanları arasında anlatım tekniği açısından da oldukça yakın bir bağ var. ancak yılmaz güney filmleri bir anlamda anadolu western'i gibi bir özellik de taşıyor.