1.
emanullah han afganista'nın birleşik krallık'ın etkisinden kurtarılarak bağımsızlığa kavuşmasına önderlik eden ve 1919-1929 yılları arasında hükmetmiş afganistan emiri. ayrıca türkiye ile 1928 yılında anlatşma imzalayarak , iki ülke arasında "ebedi dostluk " kurulmasını sağlayan kişidir.
devamını gör...
2.
afganistan'ın demokratikleşmesi, medenileşmesi için çok çaba harcamış devrik lideri, kralı. türkiye'nin kurtuluş savaşı hikayesinden etkilenip kendi ülkesindeki ingiliz rejimini kovmuş ve kendini afganistan kralı ilan etmiştir.
başta bulunduğu süreçte sovyetler, türkiye, mısır, hindistan gibi ülkelerle yakınlık kurmuştur. kadınlara özgürlük, okuma yazma, kılık kıyafet reformu gibi yeniliklerle ülkesini geliştirmeye çalışmıştır. dost gördüğü ülkelerden askeri, tıbbi, eğitim gibi alanlarda yardım istemiş o ülkedeki aydın, yetişmiş kimseleri kendi ülkesinde çalışmaları için davet etmiştir, bu davetine türkiye bir zamana kadar olumlu cevap vermiştir.
emanullah han, atatürk'ün kazandığı savaştan, yaptıkları reformdan çok etkilenmişti onu adeta bir mentoru olarak görüyor desek yalan söylemiş olmayız. türkiye'yi ziyaretinde atatürk'ün ona "reformlarını aniden, hızlıca değil adım adım, planlayarak uygula. önce güçlü, düzenli askeri bir ordu kur senin ülkenin şartlarıyla bizimki aynı değil." gibisinden öğütler verdiği söylenir.
ne yazık ki emanullah sabırsız, tezcanlı biridir. reformları bir an önce uygulamak ve ülkesini hemencecik kalkındırmak istemiştir. onun bu ani "medenileşme" kararları afganistan'ın önde gelen mollaları tarafından hoş karşılanmamış, önceleri emanullah'a sıcak bakan halka fitne fesat sokmuşlardır. bunu gören ingilizler fırsat bu fırsat deyip mollaları el altından desteklemeye başlamıştır. mollalar güç kazanıp halkı kendine çektikçe emanullah itibar kaybetmiştir. bir yerden sonra halk ve tarikatlar emanullah'ın "dine karşı geldiğini, din düşmanı" olduğunu öne sürerek kralı devirmek için isyan başlatmıştır.
emanullah, isyanı bastırmak için uğraşsa da sıcak geçen yılların sonucunda tahtından düşürülmüş, ülkesinden sürülmüştür. emanullah güç bela ülkesinden kaçarak en sonunda vefat edeceği yere yani isviçre'ye gitmiştir. kaçış yolunda karşısına bir ingiliz subayının çıktığını ve kendisine "merhaba emanullah benim kim olduğumu hatırladın mı?" diye sorduğu emanullah'ın ise cevaben "evet hatırladım ülkemde şu an yaşanan iç karışıklığın sebebi sensin." dediği söylenir. bu ingiliz subayının 1. dünya savaşındaki arap coğrafyasında, osmanlılara karşı arapları kışkırtan ve türklerin de çok yakından tanıdığı "arabistanlı lawrence" olduğu rivayet edilir.
emanullah han 67 yaşında zürih'te hayata veda eder. daha sonra naaşı ülkesindeki doğduğu şehir olan celalabad'a getirilir ve burada gömülür.
başta bulunduğu süreçte sovyetler, türkiye, mısır, hindistan gibi ülkelerle yakınlık kurmuştur. kadınlara özgürlük, okuma yazma, kılık kıyafet reformu gibi yeniliklerle ülkesini geliştirmeye çalışmıştır. dost gördüğü ülkelerden askeri, tıbbi, eğitim gibi alanlarda yardım istemiş o ülkedeki aydın, yetişmiş kimseleri kendi ülkesinde çalışmaları için davet etmiştir, bu davetine türkiye bir zamana kadar olumlu cevap vermiştir.
emanullah han, atatürk'ün kazandığı savaştan, yaptıkları reformdan çok etkilenmişti onu adeta bir mentoru olarak görüyor desek yalan söylemiş olmayız. türkiye'yi ziyaretinde atatürk'ün ona "reformlarını aniden, hızlıca değil adım adım, planlayarak uygula. önce güçlü, düzenli askeri bir ordu kur senin ülkenin şartlarıyla bizimki aynı değil." gibisinden öğütler verdiği söylenir.
ne yazık ki emanullah sabırsız, tezcanlı biridir. reformları bir an önce uygulamak ve ülkesini hemencecik kalkındırmak istemiştir. onun bu ani "medenileşme" kararları afganistan'ın önde gelen mollaları tarafından hoş karşılanmamış, önceleri emanullah'a sıcak bakan halka fitne fesat sokmuşlardır. bunu gören ingilizler fırsat bu fırsat deyip mollaları el altından desteklemeye başlamıştır. mollalar güç kazanıp halkı kendine çektikçe emanullah itibar kaybetmiştir. bir yerden sonra halk ve tarikatlar emanullah'ın "dine karşı geldiğini, din düşmanı" olduğunu öne sürerek kralı devirmek için isyan başlatmıştır.
emanullah, isyanı bastırmak için uğraşsa da sıcak geçen yılların sonucunda tahtından düşürülmüş, ülkesinden sürülmüştür. emanullah güç bela ülkesinden kaçarak en sonunda vefat edeceği yere yani isviçre'ye gitmiştir. kaçış yolunda karşısına bir ingiliz subayının çıktığını ve kendisine "merhaba emanullah benim kim olduğumu hatırladın mı?" diye sorduğu emanullah'ın ise cevaben "evet hatırladım ülkemde şu an yaşanan iç karışıklığın sebebi sensin." dediği söylenir. bu ingiliz subayının 1. dünya savaşındaki arap coğrafyasında, osmanlılara karşı arapları kışkırtan ve türklerin de çok yakından tanıdığı "arabistanlı lawrence" olduğu rivayet edilir.
emanullah han 67 yaşında zürih'te hayata veda eder. daha sonra naaşı ülkesindeki doğduğu şehir olan celalabad'a getirilir ve burada gömülür.
devamını gör...