mete han

çin kaynaklarında xiongnu olarak geçen asya hun imparatorluğunun hükümdarı. teoman'ın oğlu. tahta geçtiği mö 209 tarihi aynı zamanda türk kara kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilir.

alpagutların lideri, savaşların ve orduların tekil neferidir. çin ordusuyla karşılaşınca "bu kadar çinliyi nereye gömeceğim" sözü ile sükse yapmış türk-hun soyunun atasıdır. adımı aldığım kişiliktir. neyse, adımla var olayım. soylanıp, boylanıp durayım bari. hah.

nam-ı diğer oğuz kağan. oğuz adı, babası teoman tarafından verilen addır. mete ise, çin kaynaklarında oğuz kağan'ı belirtmek için kullanılan addır.

tarihte devlet düzenine baş kaldırıp başarılı olmuş nadir türklerden biri. bunu da babasını öldürerek elde etti.

türk milleti ve bütün asya uluslarını tek birlik altında birleştiren, turan ülküsünü ilk defa gerçekleştiren, millet olma şuurunu gönüllerimize nakşeden türk milletinin yaratıcısı, tanrıkut'tur.

mustafa kemal atatürk gibi türk'ün başbuğlarından..

onluk sistemi bize kazandıran türk hükümdar.

çekil diyorum aradan, konuşacağım bırak anlatsın devleti. olmaz diyor. bıraksana dostum salsana bi bizi...

zamanında ulu bir hükümdarın ismiydi. şimdi ise gıcık, itici veletlere isim olarak veriliyor. üç-beş tane metehan isimli çocuk biliyorum ve hepsi de tam dayaklık.

çavuş oku olarakta bilinen ıslıklı okun mucidi olan, her biri on askerden oluşan "onluk sistemi" oluşturan türk hakanı.

yakışıklı, dünya tatlısı, ortancamın ismi olur.*

tumanın oğlu, ki-ok'un babası büyük hun imparatorluğuna en parlak dönemi yaşatan hükümdar.
- iktirdar değişikliğinden yararlanmak isteyen komşu devlet (tung-hu) hun devletine savaş açmak için bahane arar. motundan(mete han) atını ve karısını kendilerine verilmesi istenir. kurultayda uzun görüşmeler sonucu savaşa kendini hazır hissetmeyen motun, önce atını daha sonra hanımını verir. aldıklarından iyice cesaretlenen tung hu devleti, hun devleti ile arasında kalan çorak bir araziyi ister. kurultay atının ve hanımının verilmesinden sonra, arazininde verilmesinden yanadır. motun arazinin verilmesini isteyen herkesi öldürmüş ve tarihe geçen şu sözleri söylemiştir. "atın ve hanımının kendisine ait olduğunu, bu yüzden onlari verdiğini ancak toprak devlettindir. nasıl olurda onlara verirlir diyerek toprağın kendisinin değil halkın olduğunu ve toprağı vermeye yetkisinin olmadığını" açıkca söylemiştir.

türk tarihi’nin en büyük hanlarından birisi olan mete han, günümüze dahi miras bıraktıklarıyla damgasını vurmuştur. dahası unutulmaz bir yere sahip olmuştur. yaşamı mücadelelerle geçen mete kağan, devlet sistemi, ordu sistemi, istihbarat sistemi ve yeni silahlar alanında devrim niteliğinde birçok yeniliği bize hediye etmiştir.

mete han isminin kökeni

mete ile ilgili araştırmacılar çeşitli görüşler öne sürse dahi çoğunlukla birleştikleri nokta çin belgelerinde isminin mao-tu veya mao-tun ya da mo-tu veya mo-tun diye geçmesidir. bu ismin günümüzde bahadır olan ismin, o günkü ismiyle okunuşu olduğu söylenmektedir. ayrıca bagatur, batur, batır gibi isimlerin de bu isimden türetildiği ileri sürülmektedir.

mete han’ın tahta çıkması

tarihler m.ö. 234’ü gösterdiğinde teoman’ın(ti-men, tuman) ulu hatunundan büyük oğlu dünyaya geldi. ileride mete adını alacak bu genç her türk çocuğu gibi eğitimler alarak büyüdü.

yü-ecılar

mete, yü-ecılara giderken hiç sesini çıkarmadı fakat bir gece vakti yüe-cıların en iyi atlarını alarak oradan kaçtı ve ötüken’e geldi. teoman oğlunu karşısında görünce bir taraftan gururlansa da bir taraftan sözde başarısızlığını gördü. daha sonra mete’ye on bin kişilik bir çeriyi(askeri) teslim etti.mete artık bagatur şad olmuştu. ancak mete bir şeylerin farkına çoktan varmıştı ve farkında olduğu bir konu daha vardı. o da savaşmak… mete, kendisine verilen tümeni çok iyi yetiştirmeyi kafasına koymuştu. çünkü bir planı vardı. bir gün en sevdiği atını alarak tümenin karşısına getirdi. atını sevdikten sonra okların atına yöneltilmesini emretti. bütün çeriler oklarını ata yönelttiler fakat mete emir verdiğinde tümenin içinden atı vurmayanlar oldu.

mete, onlara sebebini sorunca “bu, sizin en sevdiğiniz atınız” cevabını aldı. mete oracıkta ok atmayanların kellesini vrdu ve tümenine dönerek, bir daha emir verdiğinde şüphe istemediğini söyledi. çünkü o, bir amaca yürüyordu ve yanında şüpheye yer yoktu. ilerleyen günlerde mete, ıslıklı oku icat etti ve o ıslıklı okunu nereye atarsa tümeni sesi takip ediyor, ok nereye düştüyse orayı ok yağmuruna tutuyordu. mete çelikten sert bir tümen yetiştirmişti. artık vakit gelmişti. devleti çin tesirinden kurtarma vakti…bir gün mete, babasının sürek avına çıkacağını haber aldı. tümenini topladı ve babasının mevkisine doğru hızla at sürdü. babası, onu görünce şüphelenmedi fakat havada bir ıslık sesi duyuldu. ardından da on bin ok… teoman atından düştü ve öldü. mete o dakikadan sonra mete han’dı.

zeka ve güç ve yükseliş

mete kağan, tahta geçtikten sonra çin yanlısı herkesi öldürttü. sıra devletin toparlanmasında ve yükseltilmesindeydi. bu değişikliği fırsat bilen ve talepte bulunan ilk topluluk proto-moğol kavmi olduğu belirtilen tung-hular oldu. mete kağan’dan bir elçi vasıtasıyla önce atını, sonra hatununu ve daha sonra da iki ülke arasında bulunan bir toprak parçasını istediler. mete han’ın yanıtı ise muhteşem oldu. “gidin ve hanınıza deyin ki mete, seni o toprakta, o atının üstünde, yanında eşiyle bekliyormuş.”mete ordusunu alarak tung-huların üstüne yürüdü ve onları kılıçtan geçirdi. tung’huların çoğu kuzeydeki dağlara az bir kısmı kurtularak firar ettiler ve her sene at, sığır ve koyun veya deveden oluşan vergi ödemeyi kabul ettiler.

mete han, tung-hu meselesini halletmişti. mete han, küçük sayılabilecek kuzeydeki toplulukları da kendisine kattı. daha sonra güney batısında yer alan yüe-cıların üstüne m.ö.203’te yürüdü ve onları da mağlup etti. yüe-cılar aldıkları yenilgiyle batıya göç ettiler. daha sonra sarı ırmak’ın güneyine geçerek oradaki bulunan ve ticaret için öneme hayiz toprakları da aldı. bu utkular hun türk devleti’nin gücünü pekiştirmiş, türk devleti’ni askeri ve stratejik bakımdan onu yüksek bir konuma getirmişti.

çin’in diz çöküşü

tarih m.ö.200’ü gösteriyordu. mete kağan dokuz yılda birçok başarıya imza atmıştı ve tarihe aslında çoktan damgasını vurmuştu fakat önünde bir engel daha vardı. çin’e diz çöktürmenin zamanı gelip çatmıştı. mete han ordusunu alarak çin’in kuzeyine doğru akına geçti. birçok kaleyi ele geçirdikten sonra biraz kuzeye çekildi. çünkü bir haber almıştı. çin imparatoru gaozu, ordusunu toplayarak, onun üstüne yürüyordu. mete kağan, çin ordusu yaklaştıkça kuzeye çekiliyordu. böylece hem çinlileri alışık olmadıkları soğuk bölgelere çekiyordu hem de bir stratejik harekatın temelini atıyordu. çin imparatoru gaozu, mete’ye bir elçi gönderdi.

elçinin asıl amacı

elçinin asıl amacı türk ordusu’nu incelemekti. mete kağan, orada da zekasını konuşturdu ve asıl gücünü ormanlarda saklayarak elçinin göreceği alanda yaşlıları, çocukları ve sıska atları bıraktı. elçi, imparatora döndüğünde sevinçli haber veriyordu. imparator, bunu duyunca hemen bir elçi daha yolladı ama o elçiyi beklemeden de harekete geçti ve hayatının en büyük hatalarından birisini yaptı. sonradan gönderdiği elçi gerçekleri öğrenmişti ama vakit artık çok geçti. mete kağan’ın çekilme harekatını artık kaldıramayan ve aldığı istihbaratlarla dört nala uçan imparatoru, mete han istediği kapana çekmişti. baideng yakınlarında yaptığı turan taktiği ile mete, imparatoru kuşattı. çinliler birer birer ölüyordu. bunu gören imparator kaçmanın yollarını aradı. bir süre sonra da bulduğu bir boşluktan kaçmayı başardı. daha sonra baideng’teki şanşi peteng kalesi’ne sığındı. ardından da mete han, kaleyi kuşatma altına aldı.

çin imparatoru sona geldiğinin farkındaydı ama son çare olarak mete’nin çinli olduğu söylenen eşine armağanlar göndererek yardım istedi. eşi ise mete’ye bu isteği bildirdi. mete kağan ise kuzey eyaletlerini mete han’a bırakma ve vergi ödeme gibi şartlarla imparatoru sisli bir günde askerlerine bir koridor açtırarak serbest bıraktı.yine aralıksız olmak üzere mete han, çin’in kuzeyini rahatsız etmeye devam etti. m.ö.198’de gaozu bu saldırıları kaldıramayacağını anlayınca mete kağan’a yine vergi sözü verdi. ayrıca mete han’a evlenmesi için bir çinli prenses gönderdi. m.ö.195’te çin tahtı’na lö-hou imparatoriçe olarak oturur. m.ö.192’de mete kağan, imparatoriçeye bir mektup yollar. ardından ise onunla evlenmek ister. imparatoriçe hakarete uğramış hisseder fakat mete’nin gücünü bildiğinden ona karşı çıkamaz ve affını isteyen bir mektupla bir çinli prenses gönderir.mete, çin’e diz çöktürünce bozkırdaki wu-sunları emri altına aldı.

mete han’ın yenilikleri

mete, tarihteki birçok yeniliğe imza atmıştır. icat ettiği çavuş oku, bugünkü güdümlü füzelerin atası olmuştur. orduda kurduğu onluk sistem bugün her devletin ordusunda uyguladığı bir sistem haline dönüşmüştür.ayrıca profesyonel askerlik mete’nin başlattığı bir sistem olmuştur. ayrıca istihbarat ağını da kurmuş, haber almaları genişletmiştir. denilirki çin ne zaman bir ajan görevlendirirse ya öldürülüyor. bir başka deyişle mete’nin adamı olan çaşıt(casus) emri vereni öldürüyordu. ayrıca tarih boyunca süregelen türk devlet sistemi de mete kağan ile dünyaya ispatlanmıştır. mete han, tarıma bağlı ihtiyaçlarını gidermek için kendisine bağlı tarım şehir devletlerini kurmuştur. japon denizi’nden idil nehri’ne, sibirya’dan tibet’e ulaşan arazisiyle büyük bir devlet ve günümüze ulaşan miras bıraktığı sistemleriyle mete han m.ö.174 yılında tarihe damgasını vurmuş bir şekilde dünyaya veda etmiştir.atam mete han’ın tini kut bulsun.

efsanede oğuz kağan destanı'nda adı geçen, gerçekte asya hun imparatorluğu'nun ikinci ve en önemli kağanı olan hun-türk lideri. uluğ başbuğ mete han, yaşarken çocuklarına ve halkına vatan-millet sevgisi aşılayarak hükümdarlığı döneminde tüm altaylı ulusları tek bayrak altında toplamıştır. ıslıklı ok, orduda tümen gibi onluk sistemi de mete han bulmuştur. mete han'a tengri rahmet eylesin; mete han'ın kutlu tini şad, mekanı uçmağ olsun..

aspanda bürküt'tür, yerde gökbörü..

- asıl ismi bagatur-batur 'dur ancak isminin yanlış çevrilmesinden dolayı kayıtlarda mete olarak anlatılmaktadır.
-babası teomandır.
-doğum yeri moğalistan olarak bilinmektedir.
-oğuz kağan destanında ye alan oğuz kaan'ın mete han olduğu düşünülmektedir.
-tarihte ilk defa türk soyundan olan bütün toplulukları kendi yönetimi altına toplamıştır.
-çin efsanelerinde acımasız, sert komutanlara mete han'ın ismleri verilmiştir ve bir çok alanda mete han'ın hayat hikayesi anlatılmıştır.
-tung-hunların ısrarlı toprak istemelerine karşı çıkara 'toprak milletindir, onu kimse veremez.'diyerek ilk defa vatan millet sevgisini gözler önüne sergilemiştir.
-çin'i ağır yenilgilere uğratmasına rağmen türklerin çine yerleşmesine karşı çıkmıştır. çinden yıllık vergi almakla yetinmiştir.
-pek çok devlet tarafından örnek alınan onlu ordu sistemini kurmuştur.
- bazı bilim insanları türk kara kuvvetlerinin kuruluşunun mete han'ın tahta geçtiği yıl olarak kabul görülmesi gerektiğinin görüşündedir. ve yakın zamanda bu kabul görmüştür ve türk kara kuvvetlerinin kuruluş tarihi mete han'ın tahta geçtiği yıl (m.ö. 209 ) olarak değiştirilmiştir.
-ıslıklı okun asıl mucidi kendisidir.
-kardeşlerini,babasını ve üvey annesini öldürtüp kağan oldu.

benim zoruma giden şey anasını babasını öldürtüp tahtı gasp eden mete gibi tiplerin adam yerine konup türk büyüğü olarak anılması. ulan cengiz han bile asla birinci derece akrabasına dokunmamıştır. hatta üvey oğlunu bile diğerlerinden ayırmayıp hakkını vermiştir.

devlet bahçeli mete'den daha adamdır gözünde. daha türk büyüğüdür.

lütfen sallamayalım.
bagtur sözcüğü-ismi yanlış çevrilmemiştir, mao tun yada mo tun tanımı
çinçe belgelerdn alınışı sırasında çinliçevirmenin miy ti yada mey te olarak telaffuz etmesi ile avrupalı araştırmacı kişi mete yazmış ,bizim türkööçü ve tdk sazanlarda cahşil olduklarından mete han diye 1935 yılında türk isimlerine resmi olarak katmışlardır .

oğuz destanı ve oğuz han olayına gelince oğuz han diye bir tarihi kişilk yoktur oğuz ham-n türk değildir ön türk'tür ve oğuz destanı da bir ön türk kabilesinin destanıdır ağızdan ağıza gelmiş ilk defa uygurlar yazıya dökmüş bu yazılı belgenin ingitere'de olduğu söyleniyor .ki bu basıma da uydurma eklemeler yapılmış olabilir. (ben okumadım okuyan da yok,türkçe basımı yapılmadı)
ancak 1000 'li yıllarda türkler kaşgari ile yazıya önem verilmesinin ardından önüne gelen oğuz destanını kağıda döktür .
namaz kıldıran mı ararsın, havada uçan yerde kaçan oğuz han mı ararsın.
halil inakcık'a göre mö.700 yıllarına ait bir söylence ,mit.
velidi toğan'a göre ki togan abartmış mö.300 yıllarına ait.
oğuz destanı ön türklerin asya'da ki bir bölgede yaşama şekillerini , hayata bakışlarını ve olan olayları anlatır ,genelde bir çekişme -şikayet ve bir iki savaş kavga olayı geçer.
her mit-efsane gibi abartılar bulunur oğuz han'ın kahramanlıkları ve düşmanlarla ve bilhassa canavar ve vahşi hayvanlarla olan karşılaşması anlatılır.
hunların oğuz han destanı ile bir yakınlığı bağı yoktur .
bazı zavallı cahiller örneğin tengir teneke adlı sahte diplomalı kişi oğuz hanı bilge han yapmış zaman gazetesi oğuz hana namaz kıldırmıştır.
1500 'lü yıllarda timur'un halkından olanların(gerçek türkler) anadolu'da bu efsaneyi anlatması sonucu ,yalan dolan palavra sallama cahil işi bir sürü oguz yazımı yapılmış bazı kişiler oğuz hanı zülkarnen bile yapmışlar.
mao tun nasıl oğuz olur insan bir açar tarih endeksine bakar biri mö.700 diğeri mö.200,ha salla inanacak devşirme dönme çok , cahil daha çok .
ayrıca ma tun döneminde çin seddinin içine yerleşen ön türk ve türkçe konuşan yok oğuz efsanesi döneminde de ki çin seddi tam mö.700'lerde yapılmaya başlamış.
bırak set içine almayı türkleri ve haydut kabileleri çinliler bunlar gelmesin diye yapmaya başlamış seti,surları.
hiç kusura bakmayın ama tarih cahili bile denmez bunu yazanlara .
ayrıca hun ordusundan (mö300-200 arası ) bugüne kalan hiç bir belge yok ,nasıl bir ordu bilinmiyor ki bugün bile bırakın hunları , binli yaılların öncesi gök türk dahil bir ordu ve silah kıyafet belgesi kanıtı yok,ancak yeni yeni kurgan ve mezarlar açılınca bir şeyler çıkmış. bizim ş
u 16 devlet dediğimiz olaya bakın niye duşa kabinoğluları diye kafa yaptık ...
ayrıca set içine türkler ilk defa ms. 600-65o arasında giriyorlar çiftçilik hayvancılık yapıyorlar hiç bir şekilde tek bir isyana katılmıyorlar baş kaldırmıyorlar( 650 ve 740 isyanları) ki bu isyanlara katılmamalarına rağmen çin imparatoru 750 yılında bütün sur içinde ki türkleri kuzeye kore yarımadası tarafına sürüyor.
çin de ve türk devletlerinde tek bir mete ismi yoktur , biraz az sallayın yalan dolan adınız olmuş.

şunu diyeyim bunları yazan önce kökenine baksın ,ayıp insan utanır bu kadar yalandan.
10 sistemmiş ,yazdığından haberi yok .

boş boş yazmayın ,açın okuyun öğrenin ..

çin kaynaklarinda moo-tun olarak gecer.bir unvandir. entrikacilarin atasi cinliler boyle yazmis fransiz turkologlar meo-tun gibi okumus bizimkiler mete han yapmislar .han atamizin gercek adı hakkinda net ve kanitli bir bilgimiz yok cunku kendisi islikli oku bulmus ama zahmet edip adını bir yere kazıtmamis- ya da kazıtmıs biz daha bulamadik-
mete han oguz kagan degildir yeri gelmisken bu tarihi gercegi de aciklayalim .
oguz kagan destandan da anlasilacagi gibi turklerin soy atasıdır.

han atamizin babasinin adi da teoman degil tuman dir.teo-man /tou-man bicimi adinin cın kayitlarindaki halidir.
tuman adı tuman ve tümen bicimi ile bütün turk agizlarinda yasamaktadir .

kete han *

kete han'a ben de katılıyorum. gözyaşları içerisindeyim sayın seyirciler, sözlükte tarih tanımı yapılmıyor; tarih kavgası yapılıyor. en son bir seminerde kavga çıkmıştı da seminer üç buçuk saat uzamıştı. seviyorum böyle kavgaları.

t: ordu komutanı. türk kara kuvvetleri'nin atası.