fantastik edebiyatta gollum etkisi

fantastik edebiyat alanındaki gollum karakterinin etkisi üzerine mülahazaları içeren başlık.

dünya çapında fantastik edebiyatın gelişmesinde başat rol oynamış j.r.r. tolkien tarafından tasarlanıp kurgulanmış bu karakterin, kendisinden sonra yazılmış ve biz fantastik edebiyat sevdalılarının okumaktan keyif aldığı benzer karakterlerin yazılmasındaki etkisine değinmek istiyorum. biliçli veya bilinçsiz olsun, bu etkiyi gözlemlemek mümkün. bu ilhamı iki kurgusal evren ve iki ayrı karakter üzerinden ele alacağım. yer yer spoiler içerecektir, dolayısıyla: zaman çarkı ve doğruluk kılıcı serilerini halihazırda okuyan veya okuma niyetinde olanların dikkatine sunulur.

karşılaştırmadan evvel gollum ve tolkien evrenindeki etkisi üzerine birkaç kelam etmek istiyorum. farklı bir bakış açısı sunabileceğimi umuyorum. spoilerli kısma adım atıyoruz.



yüzüklerin efendisi kitaplarında gollum'un öngörülemez, süpriz etkiye sahip bir karakter olduğunu düşünüyorum. gandalf'ın tahmin edilemez ölümü ve bu olayı takiben izleyecekleri yol hakkında kararsız kalan yüzük kardeşliği üyelerinin yol ayrımına gelmesiyle önemi ortaya çıkıyor. sauron tarafından işkence edildikten ve yüzüğün isildur'un felaketi olmasından sonraki sürecin öğrenilmesinin ardından kasıtlı olarak serbest bırakılmıştı. sauron'un amacı: gollum'un yüzüğe karşı düşkünlüğünü kullanarak kendisini tek yüzüğe ulaştırmasıydı; gollum ise: "kıymetlisinin", sauron'un eline geçmesini istemiyordu. işte süpriz etki bu bağlamda ortaya çıkıyor. kardeşliğin dağılmasına müteakip yola beraber devam eden sam ve frodo, kıyamet çatlaklarına ulaşmak için yola koyulsalar da güvenli bir biçimde nasıl ulaşacaklarını bilmemekteydi. işte bu noktada, içinde geçmiş hobbit yaşantısının özlemini çeken gollum devreye giriyor. başta zoraki olsa da, frodo'nun yumuşak davranışları, içindeki smeagol'un güçlenmesine ve gollum'a baskın çıkmasına neden olmuştur. süreç , bir noktaya kadar elbette, smeagol'um sadakatle rehberlik vazifesini üstlenmesiyle iilerleyebilmişti. olayların en kritik anındaysa yüzüğe karşı saplantısı, yüzüğün yok edilmesini sağlamıştır.

üzerine eğilmek istediğim nokta yukarıdaki kısım olsa da, bu karakter yüzüğün asıl kimliğinin açığa çıkarılmasında da faydalı oluyor malumunuz. gollum'un hayat hikayesi ve sauron tarafından yakalanması, gandalf tarafından öğrenilince ve bilbo'nun hikayesiyle kıyaslanınca içine şüphe düşmüştü. kuşkularının ve sezgilerinin peşinden giden gandalf, araştırmaları sonucu yüzüğün sıradan bir nesne olllmadığını anlamıştı. sonuç olarak: hikayenin başlangıç ve sonu için kritik öneme sahipti. "nasıl?" diyecek olursanız şöyle açıklayabilirim. bir hobbit olan smeagol, onlarca yıl boyunca yüzük taşıyıcısı olma niteliği ve diğer ırklara nazaran daha dirençli olduklarını kanıtlaması açısından önemlidir. bu bilgi, yüzüğü kimin yok etmesi gerektiği sorusuna yanıt vermiş oluyor. smeagol'den önce yüzüğü taşıyan kişi bir insandı, isildur, üzerindeki olumsuz etkilerini de biliyoruz. smeagol yüzüğü başka bir hobbit'e kaptırmış ve talih bu ya, bu hobbit de orta dünya'ya sauron'u durdurmak için gönderilen maialar'dan birinin arkadaşı. elde edilen tüm tecrübeler son yüzük taşıyıcısının bir hobbit olması gerektiğini göstermiyor mu sizce de? buna bir de vefakar ve cefakar sam'i ekleyin... akıllarda soru işareti bırakmadan olması gerekenin olduğuna tam manasıyla ikna ediyor bizi yazar kısaca. ilaveten senaryo farklı şekilde ilerleseydi belki de olduğu kadar uyumlu ve gerçekçi olmayacaktı. hepsi varsayım tabi ki.

kitaplardaki ana kötümüz sauron'un bile pek bulaşmak istemediği shelob'u dahi yüzüğü ele geçirme planlarına dahil edebildiğini de düşünürsek, gollum'un olayların şekillenmesindeki kritik etkisi de gözden kaçmaz. işin burası zaman çarkı'nda işimize yarayacak. neyse efendim. gollum'un öngörülemez etkisinin en gerekli anlarda imdada nasıl yetiştiğini ve önemini açıklayabildiğimi ümit ediyorum.

diğer fantastik evrenlerdeki esinlenmelerine geçelim artık.

doğruluk kılıcı - samuel:
seriye adını da vermiş olan kılıç ile ilişkili bu karakterimiz de. gollum kadar olmasa da, kılıç ve kılıcı taşıyan doğruluk izcisini her gördüğünde "o benim. onu bana ver." diyerek kılıca hamle yapan bir tip bu arkadaş. kılıcın büyüsü dolayısıyla da fizyolojik açıdan insandan ziyade farklı bir yaratık görünümüne sahip. uzun kollar, sarı gözler, vs... dediğim gibi, gollum'un yüzük aşkı kadar saplantılı bir kılıcın peşinden gitme durumu söz konusu olmasa da, gördüğü her nesneyi sahiplenme gibi bir talebi var. örnekleyeyim. "samuel. aç mısın? ekmek ister misin? o benim. onu bana ver!"; "samuel. üşüdüysen pelerini kullanabilirsin. o benim. onu bana ver." gibi. çift kişilikli olmasa da kendi kendine mızır mızır konuşma gibi bir huyu da var.

bir diğer benzerlik ise saplantılı oldukları nesneleri elde etme şekilleri. nasıl ki smeagol, yüzüğü kuzeni deagol'u öldürerek elde ettiyse; normal şartlarda bir büyücünün görevlendirmesi ile elde edilen doğruluk kılıcını da samuel, eski izciyi öldürerek elde ediyor. temelde cinayet vasıtasıyla el değiştiren büyülü nesne teması benzerliği var. ilgili büyülü nesneleri kötü amaçlar için kullanma hususunda da aynılıklar söz konusu. nasıl ki smeagol, yüzüğü diğer hobbitlerin sırlarını sinsi sinsi dinlemek ve eşyalarını çalmak için kullandıysa; samuel de kılıcı kendisine ait olmayan nesneleri almak veya zorbalık etmek için kullanıyor. ama tabi hikaye genelindeki yeri gollum kadar kritik ve belirleyici değil. kayda değer söylenebilecek tek unsuru, gerçek izciye kılıcın büyüsünün potansiyel olumsuz etkilerini göstermesi.


zaman çarkı - padan fain:
karanlık varlığın müridi bir çerçi olan fain efendi, gollum'dan esinlenilmiş olsa da antagonist karaktere alternatif bir kötücüllük sağlamasıyla biraz farklılaşıyor. onun dışında elde edilmek istenen şeyin peşine "av köpeği"olarak takılma hususu burada da aynı. gollum'dan farklı tarafı, başlarda antagonistin müridi olan fain, bu amaçları yerine getirme bilinç ve hedefiyle hareket ediyor; gollum'da ise durum tam tersi, o her zaman kendi hesabına çalışıyordu fakat dolaylı olarak yararlanılıyordu. gollum bir nesneye saplantılı olmasına karşın, fain esas kahramanımız dahil toplamda 3 kişiyi takip ediyor. dediğim gibi, av köpeği vazifesi görüyor esasında.

saplantı ve takip konusundaysa fain birkaç tık daha önde. efendisinin istediği kişileri bulmak için büyü yardımıyla zihni dönüştürülmüş ve sezgileri güçlendirilmiş. sürecin pek de hoşuna gitmediğini öğreniyoruz kitaptan. bu nedenle peşinde olduğu kişileri ölüme kadar takip etmekle yükümlü ve yorgunluktan bayılmadığı sürece de bu mecburi takibi sürdürüyor. hizmet ettiği güç ve alternatif, farklı bir kötücüllüğün zihnini ele geçirmeye çalıştığı ancak yenişemedikleri bir olay sonrasında kendi çıkarına hizmet eder hale gelecek kendisi. kendi deyimiyle: insandan daha öte bir şey haline gelen fain, basit bir karanlık dostu olmaktan kurtulsa da, kendisini av köpeğine çevirenlerden ve buna neden olanlardan, kısacası tüm dünyadan hesap sormak için kendi planları uyarınca hareket edecektir. bu vaziyet de aynı gollum'da da olduğu gibi, aynı zihinde çoklu kişiliklerin varlığına sebep olur ama kendi kendine konuşmaktan ziyade insanlarla iletişimlerinde rastlarız bu duruma. basit bir çerçi gibi ve kendi memleketinin aksanıyla konuşurken bir anda; konuşması daha heybetli hale gelir, görkemli ve o zamana ait olmayan bir aksanla konuşmaya başlar, seçtiği sözcükler farklılaşır...

shelob ve gollum ilişkisinde olduğu gibi; burada da fain, machin shin arasındaki ilişki benzerdir. "kara rüzgar" adıyla da geçen bu varlık: ne olduğu net biçimde bilinmemekle birlikte, geçen diyaloglardan anlaşılldığı kadarıyla kimsenin kontrolünde değildir ve kimsenin istediğini yapmaz. fain bunu başarıyor ama... kahramanlarımızı geciktirmek için yol kapılarının girişinde bekliyor. shelob ile gollum ilişkisinden farkıysa: shelob, gollumu yemeye değer görmez fakat machin shin, fain'in içindeki kötülüğe saygı duyar ve isteğini 'hürmetle' yerine getirir. bu durum tabi ki kahramanlarımızın farklı bir yol izlemesine yol açar ve bu da aslında olayların lehlerine sonuçlanabileceği tek yoldur. böyle bir etkisi vardır işte fain'in de eserde. kader anında, kişisel hareket ettiiğini düşünse de olayların kahramanlarımız lehine gelişmesi için süpriz unsur görevi görür.


daha çok şey de yazılabilir ama varmak istediğim noktaya ulaştığımı, anlatmak istediğimi ifade ettiğimi düşünüyorum. ezcümle, büyüksün tolkien üstat...

ayrıca machin shin'in bulunduğu "yol kapılar" hakkında bilgi edinmek için (bkz: zaman çarkı evreninde sihirli seyahat yöntemleri).