fideizm

aklın imandan bağımsızlığını ve hakikate ulaşma konusunda imanın daha üstün olduğunu savunan görüş. namıdiğer inancılık. ve bu görüşün en önemli temsilcisi blaise pascal'dır. herhalde bir hristiyan olan pascal, fizik ile ilgilenmesinin yanı sıra, hristiyanlığı sorgulamış ve felsefeyle ilgilenmiştir. ve pascal, tanrısız insanın sefil olacağına, amaçsız kalacağına, bedbaht olacağına inanırdı. her ne kadar bu görüş pek kabul edilmese de(yani tanrısız insanın bedbahtlığı görüşü), yabana atılmayacak bir görüştür. pascal, insanların tanrıya ulaşmak adına çabalamalarını isterdi. ve akılla tanrıya ulaşılamayacağını söylerdi. aslında haksız değildi, ben beynimle tanrıya nasıl ulaşayım dimi? neyse.

(bkz: daha yeşil bir dünya için)

gazali 'nin filozoflardan intikam alma adına, düşünce biçimi olarak islam tarihi kronolojisinde, düşüncenin sekteye uğrayıp kronik hale gelmesine sebep olduğu yaşanmışlığın kavramlaşmış ismi.

aklın ve imanın birarada olamayacağını, imanın akıldan ayrı olması gerektiğini savunan teist görüş. kelime etimolojik olarak fide ve ism olarak ayrılabilir. fide iman, inanç gibi manalara gelmektedir. türkçede inancılık, imaniyye gibi isimlerle anılabilir.

bir teist filozof için olmazsa olmaz gereksinimlerdendir diye düşünüyorum. çünkü inanç ve iman meselesi tamamen felsefeden ayrı tutulması gereken meselelerdendirler. çünkü kanıta ihtiyaçları yoktur, sorgulanamazlar, subjektiftirler ve bu halleriyle düşüncenin önünde engel olurlar. dindar bir insan olan descartes bile cogito ergo sum'a ulaşabilmek için bildiğim, inandığım, emin olduğum her şeyden şüphe ederek işe girişeceğim der.

tertullianus, fideizmin en eski ve önemli temsilcilerinden olup meşhur "inanıyorum çünkü absürt" sözünü söylemiş bir kişidir. fideizmin diğer önemli temsilcilerine örnek olarak kierkegaard ve wittgenstein verilebilir. wittgenstein'in fideizmle asıl alakasını kuran kişiler, fideist wittgensteincılardır. peter winch, norman malcolm ve d. z. phillips bu kişilerin en önemlileridir.

fideizm aslına bakarsak iki kategoriye ayrılır. birincisi radikal fideizmdir, bu görüş akıl ve imanı katiyyen ayırmaktadır. ikincisi ise ölçülü fideizmdir, bu görüş ise imanı öne alsa da bunu makul sebeplerle açıklayabileceklerini, akla da uyabilir olacağını savunurlar. bu ikincisinin en önemli temsilcilerinden biri st. augustinus'tur. günümüzde dinle bilimi, din ile felsefeyi biraraya almaya çalışan, imanına bilimsel kanıt arayan kişiler de bu görüşlere dahildirler belki farkında olmasalar da.

ben ölçülü fideizmi fideizmden saymam bile. bu, felsefeden ve düşünceden kopmak istemeyen ama imanını da korumak isteyen kişilerin anlayışına benziyor. ve iman üzerine yeterince düşünememiş veya düşünmüş de bir yere varamamış kişilerin görüşü gibi. aklın yolu bir, imanı düşünceyle sınayamazsın. o zaman iman olmaz. eğen hem inançlı hem de düşünen birisi olmak istiyorsanız, imanı işin içinden çıkararak düşünmeniz gerekmektedir. inanarak bu işi yapamazsınız. bu hakikate engel olur.

latincede inanç anlamına gelen fide kelimesinden türetilmiş olup, anlamına gelir.

benim de bulundurdugum teistik gorus. yari fideist bir muslumanim. yani inanmam icin dinin mantigima uymasini beklemiyorum. cunku mantik ve akil bazen yaniltici olabiliyor. keza benim aklim ve mantigim da, mutlak dogru degil. ve mutlak dogrunun yaraticisi olan tanriyla tabiri caizse "fikirlerimizin" mutlaka uyusmasi gerektigini de dusunmuyorum. dolayisiyla bir sey benim mantigima ters diye direktmen reddetmek yerine tanri buyrugu olarak kabul ediyorum.