gladyatör

eski roma'da, arenada birbirleriyle veya yırtıcı hayvanlarla dövüşen kimse.

ekseriyetle köle ya da suçlular arasından seçilirlerdi.

gladyatörler, roma halkına tanınmış olan hakların hiçbirine sahip değillerdir. köle, suçlu veya memur olmalarına bakınmaksızın yemin ettirilirlerdi. cumhuriyet dönemince kölelerin evlilikleri geçersiz sayılırdı, yeminlerinin süresi bittiğinde evlenebilir ya da evli sayılırlardı. köle ve suçluların yemininin bitmesi için sadece zaman değil, belli bir sayıdaki dövüşten başarılı çıkmaları gerekiyordu.

bağlılık yemini eden ve gladyatör okuluna gidip ders almaya başlayan gladyatörler, bedenleri üzerindeki tüm insiyatifi antrenörlerine devrederlerdi.

çeşitli gladyatör türleri mevcuttur:

hoplomachos
hellenistik döneme denk gelir. miğfer olarak sade bir galea, sol ellerinde parmula, sağ kollarında fascia ve manica, bacaklarında ise deri bandajlar ve ocreae kullanırlardı.

thraex
trakyalı güçlü ve iri esirler. üstteki gladyatörlerden zırh olarak tek farkı küçük kalkan parma ve silah olarakta eğri kılıç sica kullanmalarıydı.

eques
atlı gladyatörler. kendi aralarında dövüşürlerdi. zırhları hoplomachos ile hemen hemen aynıdır. silah olarak hasta (uzun mızrak) ve kılıç - gladius - kullanırlardı.

dimachaerus
en belirgin özellikleri kalkansız dövüşmeleri ve sağ kollarını boyda boya meşin bandajlarla sarmalarıdır.

retiarius
ağ dövüşçüsü gladyatörler. sol omuzlarında koruyucu metal kalkan ve kalın bandajlar olurdu. ellerinde küçük hançer - pugio -, bellerinde balteus ve önlük - subligalicum - kullanırlardı. 3 m genişliğinde bir ağ ve üç ağızlı dirgen - tridens - veya zıpkın da kullanırlardı.

murmillo
murmillolar, adlarını yunanca’daki murma adlı bir deniz balığından almışlar. genellikle miğfer ve zırhlarında balık simgesi bulunurdu. diger gladyatörlerden zırh açısından farklı olarak uzun kalkan - scutum - kullanırlardı.

provocator
farklı görünümdeki gladyatörlerden. samnit silahları kullanırlardı. sağ omuzlarında galerus zırhı veya bandaj, sol dizlerinde ocrea ve sağ dizlerinde pamuk veya ketenden imal edilmiş bandaj, ince göğüs zırhı - pectorale - ve bellerine balteus kemer takarlardı.

secutor
caligula döneminde ortaya çıkmışlar. silah ya da zırh olarak farklılıkları yok.

essedarius
iki tekerlekli savaş arabası ile dövüşen gladyatör türü.

veles
hellenistik dönemde ortaya çıkan bir gladyatör türü daha. zırh olarak hayvan postu giymekteydiler, kalkan da kullanırlardı ve silah olarak mızrak tercih ediyorlardı.

samnite
ağır zırh ve silah kullanmaları en belirgin özellikleridir. cumhuriyet dönemi gladyatörü denilirse yanlış olmaz.

paegniarius
tabiri caizse solist altı diyebiliriz. büyük dövüşlerden evvel ellerinde küçük kalnka ve eğri sopalarla gösteri yaparlardı.

eski roma'da kılıç ustası ve dövüşçü kişi olarak bilinir.

fatih altaylı’nın roma imparatorluğu dönemi hakkında özelinde ise pompei ile ilgili yaptığı son söyleşisinde gladyatör maçlarının hakemli olduğunu öğrendim ve çok şaşırdım.

ayrıca halkın arenada baş parmağın aşağıyı gösterdiği işareti yapması gladyatörlerin kılıcını kınına sokmasını istedikleri anlamındaymış.

roma dönemi uzmanlarının üstünde birleştiği bir durum olarak ifade edildi. yani yaşasın mı ölsün mü durumunda aşağı taraf yaşasın demekmiş.