harezmşahlar

(bkz: harzemşahlar)'ın doğru yazılışı.

selçukluların (bkz: katvan savaşı)da yenilmesi ve sultan ahmed sencerin oğuzlar tarafından esir alınmasıyla dağılan selçuklunun harezmden çıkarak bütün iran coğrafyasını eline geçirdi.gurlular ile müchadeleye giriştiler ve karahıtaylar ile ittifak yapılarak onlara boyun eğdirdiler.ardından da karahıtaylar a sefer düzenleyerek maveraünnehiri aldılar.daha sonra cengiz han öncülüğünde moğollar karahıtay devletini yıktıktan sonra harezmşahlar ile komşu oldular.harezmşahlar ile moğollar başta iyi ticari ilişkiler kursa da (bkz: otrar faciası) yüzünden moğollar ile arası açıldı ve cengiz han harezmsahlara sefer düzenledi.çoğu şehirler yağmalandı ama celaleddin harzemşah moğollara karşı direndi ve (bkz: parvan savaşı)nda moğolları bozguna uğrattı lakin cengiz hanla giriştiği (bkz: indus savaşı)nda tam kazanacakken kaybetti ve ordusunun büyük bir kısmını kaybetti.celaleddin harzemşah daha sonra tekrar ordu kurdu gürcülere sefer düzenleyip tiflisi aldı.daha sonra da anadolu selçuklu devleti ve eyyubiler ile arası açıldı ve (bkz: yassıçemen savaşı)nda yenildi ve harzemşahların son kalıntısı da yıkıldı.

ceyhun ırmağı'nın güneyinde bulunan harezm bölgesinde hüküm sürmüş, egemenlik alanını daha sonra iran ve afganistan'a yaymış hanedandır. hüküm sürdükleri dönemde, harezm bölgesinin tarımsal gelişimi için önemli çalışmalar gerçekleştirmişlerdir.

harezm, zengin bir tarım havzasına sahip olup, dört bir yanının bozkırlar ve çöllerle çevrili olması sayesinde, siyasi bakımdan özerkliğe müsait bir yerdi. nitekim, 1041 yılında selçukilerin hükmü altına aldıkları bölgeyi, 1072 - 1092 yılları arasındaki melikşah döneminde harezm valisi olan anuştigin, özerk olarak yönetmeye başlamıştır.
anuştigin'in ölümünden sonra, yerine oğlu kutbeddin muhammed'in geçmesiyle birlikte bölgenin yönetimine anuştigin soyundan gelenler hakim oldu. büyük selçuklu devleti'nin 1157 yılında parçalanması üzerine, harzemşahlar tam bağımsız bir devlet hâline geldiler ve batıya doğru yayılmaya başladılar.

alaeddin muhammed dönemi (1200-1220) harzemşahlar devleti'nin hem yükseliş, hem de çöküş devri olmuştur. harzemşahlar bu dönemde, güneyde gurlulara, kuzeyde de karahitaylara ve doğuda batı karahanlı devleti'ne karşı üstünlük sağlayarak, egemenlik alanlarını maveraünnehir'e, horasan'a, afganistan ve iran'a yaymayı başarmışlar; abbasilerle komşu olmuşlardır.
fakat, doğudan gelen yeni bir güç olan, cengiz han'ın önderliğinde batıya doğru yayılmayı sürdüren moğollar, harzemşahların siyasi varlığını sona erdirmişlerdir.

harzemşahı alaeddin muhammed, moğolların önce maveraünnehr'i, sonra da harezm'i darmaduman etmesi üzerine kaçmış, kısa bir süre sonra da ölmüştür.
yerine geçen oğlu celaleddin harzemşah'ın hükümdarlığı da batıya doğru yayılmayı sürdüren moğol kuvvetlerinden kaçmakla geçmiştir. 1231 yılında son harzemşahı celaleddin'in de öldürülmesi üzerine, harzemşahlar hanedanı son bulmuştur.

kurucusu kutbettin muhammed harezmşah olup 1077-1231 yılları arasındaki yaşamışlardır. başkenti köhne ürgenç, semerkant , gazne, tebriz şehirleridir. 1230'da anadolu selçuklu devletiyle yapılan yassıçemen savaşı'nda yenilen bu devlet 1231'de yıkıldı.
kapladığı alan : iran, güney kafkasya, dağıstan, umman denizi, afganistan, maveraünnehir, harzem, balkaş ile aral gölleri arasıdır(5.000.000 km 2). harezmşahların son hükümdarı celaleddin harezmşahtır.

çok hızlı yıkılan bir türk devleti. yıkılmasına otrar faciası çok etkilidir. bu olayda bu devletin ahmak otrar valisi moğol tüccarların kervanını çevirmiş, mallara el koymuş ve adamları katletmiştir. en önem verdiği şeylerden biri ticaret yollarının açık olması olan ve harezmşahlar'a saldırı için sebep arayan cengiz gökte aradığını yerde bulmuş, koca iran 10 sene içinde moğollar'a geçmiştir. bu 10 senede olanlar bir savaşlar dizisi sonucunda gerçekleşmiştir. başlangıçta devlet hiçbir şekilde kendini savunmamış çünkü sultan oğullarıyla hazar denizi'ndeki bir adaya kaçmıştır. o ölünce oğlu celaleddin geri dönmüş, moğollar'ı geçici olarak durdurmuş, sonra ise eyyubi ve anadolu selçukluları ile ittifak yapmıştır. her şey tam düzeldi derken moğollar'a kaptırdığı bir miktar toprağı telafi etmek isteyen celaleddin eyyubiler'den ahlat'ı istemiş, verilmeyince saldırmış, anadolu selçuklu eyyubi tarafını tutunca yassıçemen'de ağır bir yenilgi almış ve devletiyle beraber moğollar tarafından süpürülmüştür. bu elim hatalar silsilesi yüzünden moğollar orta asya'da ve iran'da o dönemin medeniyet beşiği olan doğunun medeni olmasını sağlayan illeri yok etmiş*, ortadoğu'ya dayanmış ve bir süre sonra önce anadolu'yu sonra ise ırak'ı talan etmişlerdir. ortadoğu'nun cehalete ve sefilliğe gömülme süreci böyle başlamıştır.