1.
karanlık madde için önerilen modellerden biri.
doğada temel kuvvetler adını verdiğimiz dört kuvvet var. karanlık madde bunların içinden sadece kütle çekim kuvveti ile etkileşime giriyor ve biz karanlık maddenin varlığını bu etkileşim sayesinde dolaylı olarak biliyoruz. başlıkta bahsi geçen model ise bu maddeyi oluşturan parçacıkların, kendi aralarında da bir etkileşim gösterebileceklerini öne sürüyor. tabii bu etkileşim çok kuvvetli bir etkileşim değil ama bugün evrende gözlemlediğimiz bazı "garip" durumlara çözüm sağlayacak bir açıklamayı taşıyor olabilir.
galaksi dediğimiz yapıların merkezinde madde yoğunluğu fazla. karanlık maddenin de aynı şekilde merkezde yoğun olarak bulunduğunu tahmin ediyoruz teorik modeller ve hesaplamalar sayesinde ama gözlemlerimiz bu durumun bir miktar aksini söylüyor bize. dolayısıyla bu bölgelerde, öngörülerden daha az yoğunlukta karanlık madde bulunmasını açıklayabilecek kozmolojik modellere ihtiyaç var. kendisiyle etkileşen karanlık madde, bu soruna yanıt verebilecek bir model. nasıl? şöyle;
eğer galaksinin merkezinde, kütle çekim kuvveti nedeniyle başlangıçta yoğun şekilde karanlık madde de biriktiyse ve bunun parçacıkları birbirleriyle etkileşime giriyorsa, bu parçacıkların çarpışmalar neticesinde birbirlerine aktardıkları enerji ve sebep oldukları momentum değişimleri, parçacıkların daha düşük enerjili durumlara geçmesini sağlayabilir. ayrıca enerjinin, galaksi merkezinden dışarıya doğru saçılması sonucunda, termal denge de sağlandığında, karanlık madde yoğunluğunun bu bölgeye yayılımı daha dengeli olabilir.
modele ihtiyaç duyulmasının bir başka nedeni, uydu galaksiler. teorik modeller, galaksilerin etrafındaki yörüngelerde dolanan uydu galaksilerin sayıca fazla olmasını ve büyük olmasını gerektirir. gözlemler bunun da aksini gösteriyor. bu süreçte de karanlık maddenin kendi içindeki etkileşimlerin söz sahibi olabileceği düşünülüyor.
kozmolojideki yanıtsız sorulara cevap arayan birçok model gibi, bunun da kanıtlanması pek öyle kolay değil. yukarıda belirttiğim gibi karanlık madde, etkileşimi düşük olan bir madde. bu yüzden gözlemi ve ölçümü pek de kolay değil. dolayısıyla bu modelin gerçekliğinin kanıtlanması da belli ki biraz zaman alacak.
doğada temel kuvvetler adını verdiğimiz dört kuvvet var. karanlık madde bunların içinden sadece kütle çekim kuvveti ile etkileşime giriyor ve biz karanlık maddenin varlığını bu etkileşim sayesinde dolaylı olarak biliyoruz. başlıkta bahsi geçen model ise bu maddeyi oluşturan parçacıkların, kendi aralarında da bir etkileşim gösterebileceklerini öne sürüyor. tabii bu etkileşim çok kuvvetli bir etkileşim değil ama bugün evrende gözlemlediğimiz bazı "garip" durumlara çözüm sağlayacak bir açıklamayı taşıyor olabilir.
galaksi dediğimiz yapıların merkezinde madde yoğunluğu fazla. karanlık maddenin de aynı şekilde merkezde yoğun olarak bulunduğunu tahmin ediyoruz teorik modeller ve hesaplamalar sayesinde ama gözlemlerimiz bu durumun bir miktar aksini söylüyor bize. dolayısıyla bu bölgelerde, öngörülerden daha az yoğunlukta karanlık madde bulunmasını açıklayabilecek kozmolojik modellere ihtiyaç var. kendisiyle etkileşen karanlık madde, bu soruna yanıt verebilecek bir model. nasıl? şöyle;
eğer galaksinin merkezinde, kütle çekim kuvveti nedeniyle başlangıçta yoğun şekilde karanlık madde de biriktiyse ve bunun parçacıkları birbirleriyle etkileşime giriyorsa, bu parçacıkların çarpışmalar neticesinde birbirlerine aktardıkları enerji ve sebep oldukları momentum değişimleri, parçacıkların daha düşük enerjili durumlara geçmesini sağlayabilir. ayrıca enerjinin, galaksi merkezinden dışarıya doğru saçılması sonucunda, termal denge de sağlandığında, karanlık madde yoğunluğunun bu bölgeye yayılımı daha dengeli olabilir.
modele ihtiyaç duyulmasının bir başka nedeni, uydu galaksiler. teorik modeller, galaksilerin etrafındaki yörüngelerde dolanan uydu galaksilerin sayıca fazla olmasını ve büyük olmasını gerektirir. gözlemler bunun da aksini gösteriyor. bu süreçte de karanlık maddenin kendi içindeki etkileşimlerin söz sahibi olabileceği düşünülüyor.
kozmolojideki yanıtsız sorulara cevap arayan birçok model gibi, bunun da kanıtlanması pek öyle kolay değil. yukarıda belirttiğim gibi karanlık madde, etkileşimi düşük olan bir madde. bu yüzden gözlemi ve ölçümü pek de kolay değil. dolayısıyla bu modelin gerçekliğinin kanıtlanması da belli ki biraz zaman alacak.
devamını gör...
2.
kedisiyle etkileşen diye okudum; bir an gözlerim döndü, vicdan, edep, etik, aklıma gelen her şeyi sayacaktım ki, bilim olduğunu gördüm. bilim olduğunu görünce, saygım sonsuz. etkileşsin tabi.
devamını gör...