1.
amerika'da 2008 yılında ortaya çıkan ve etkisini tüm dünyanın hissettiği dünya'nın en önemli krizlerinden birisidir. amerika'nın tüm halka düşük faizli ev alabilmeyi sunması ile beraber sayısının inanılmaz artmasına ve insanların birden fazla konut alma eğiliminin artmasına neden oldu. finans sektörünün denetim faaliyetlerinin azalması, kredi derecelendirme kuruluşlarının insanların kredi puanına bakmaksızın kredi verme eğilimi ile kredi türev piyasaları oldukça genişledi. amerika'daki kriz zamanla avrupa'ya da sıçramış ve tüm dünyaya yayılmıştır.
devamını gör...
2.
bu krizle birlikte yaklaşık 30.000 çalışanı ve 700 milyar dolar civarı bir parayla tarihin en iyi batış senaryosunu da lehman brohters inc. yazmıştır.
buraya sonradan edit: özetleyeceğim diyorum ya, özetlemiyorum gibi aslında. okurken dirayetli olun çünkü çok uzun olmuş ben bile farketmedim yazarken. *
krizin özetini de şöyle anlatmak gerekirse; 80'lerde hükümet, tasarruf ve kredi şirketlerinden denetimi kaldırdı. bu, tasarruf sahiplerinin riskli yatırım yapabileceği anlamına gelir. ve bu denetimsizlik sebebiyle 90'lara doğru yüzlerce tasarruf ve kredi şirketi battı. ortalama 200 milyar dolar piyasada kayboldu.
wall street siyasete hükmetmeye başladı. 90'ların sonunda finans şirketleri devleşti ve clinton bu büyümeleri destekleyen isim oldu. 99'da hukuka aykırı bir birleşme yaşandı. citicorp ve travelers'in birleşip citigroup'u kurması glass-stragall yasasına aykırıydı. fakat summers ve rubin'in teklifiyle congress gramm-leach-bliley yasası çıkartıldı ve yasayla bu birleşme korundu. hem diğer yasayı hükümsüz kılıyor hem de başka birleşmelerin de yolunu açmasıyla tartışmalı bir yasaydı.
90'ların sonunda internet hisselerinde yine bir balon yaratıldı. 2001'de patlayan bu balonun maliyeti ise 5 trilyon dolarlık bir yatırım kaybına yol açtı. fakat bu tamamiyle denetimi sağlaması amacıyla kurulan borsa komisyonunun hatasıydı. 2001'de bush yönetiminde ise artık finans sektörü bir dünya gücüydü.
2000-2004 yılları arasında ev satışları 4 kat arttı. yaklaşık 6 yılda ev fiyatları 3 katına çıktı. 10 yılda 30 milyar dolar kredi verilirken bu miktarlar 10 yılda 600 milyar dolara kadar çıktı. merkez bankasının denetim özgürlüğü vardı fakat başkan greenspan herhangi bir denetim yapılmasını istemedi. sadece ev kredileri değil diğer krediler de patlamıştı.
american international group (abd sigorta devi) aracılığıyla bir sistem başlatıldı. mesela benim bir evim varsa sadece bir yere sigortalatabilirim. ama abd içerisinde dilediğiniz kadar sigorta şirketi ile anlaşıp hepsiyle anlaşmalar imzalayabiliyordunuz. ve evinizin yandığı bir senaryoda sadece bir sigorta şirketinden değil haliyle tüm sigorta şirketlerinden paranızı alabiliyordunuz. yani kişiler kısa vadede zenginleşmenin yolunu bulmuşlardı. buna da yozlaşmış ikramiye sistemi deniliyor.
2004 yılında fbi, mortgage için bir rapor yayınladı. sahtekarlıktır, şişirilmiş değerlendirmelerdir, üzerinde oynanmış belgelerdir, muddy's ve s&p çıkarları... hepsini ortaya koydu fakat kimse inanmak istemedi. american dream gerçekleşiyordu çünkü.
imf baş ekonomisti de aynı düzlemde bir makale yayımladı. ''finansal gelişme dünyayı daha riskli bir hale mi getirdi?'' raghuram rajan, 2005. bilinçli kişilerce aynı düzlemde uyarılar ve yayınlar devam etti.
merkez bankası balonu neden patlamalı? küresel ekonomist nouriel rounini, 2006.
allon sloan'ın 2007 yılında fortune ve the washington post'ta defalarca yayımlanan makaleleri... imf genel müdürü dominique strauss-khan, uyarılmaktan bıkmamıştı.
hedge fonu yöneticisi bill ackman, mayıs 2007 tarihinde ''çanta kimin elinde?'' isimli bir sunum yaptı. balonun nasıl patlayacağı, etkileri, öncesi ve sonrası anlatılıyordu. eksiksiz gerçekleşecekti hepsi.
fakat toplumu manipüle edenler de vardı her zaman olduğu gibi.*
2008 yılı başında charles morris, krizle ilgili kitabını basıma verdi. easy money, high rollers and the great credit crash. yine aynı yıl icra yoluyla ev satışları patladı. borçlarını ödeyemeyenler iflas etti. borçları geri ödenemediği için de borç verenler iflas etti.
kriz başladı. abd ve avrupa ilk etkilenenler oldu. sonra da tüm dünya. işsizlik arttı. enflasyon uçtu. işten çıkarmalar başladı. büyüme oranları yere çakıldı.
buraya sonradan edit: özetleyeceğim diyorum ya, özetlemiyorum gibi aslında. okurken dirayetli olun çünkü çok uzun olmuş ben bile farketmedim yazarken. *
krizin özetini de şöyle anlatmak gerekirse; 80'lerde hükümet, tasarruf ve kredi şirketlerinden denetimi kaldırdı. bu, tasarruf sahiplerinin riskli yatırım yapabileceği anlamına gelir. ve bu denetimsizlik sebebiyle 90'lara doğru yüzlerce tasarruf ve kredi şirketi battı. ortalama 200 milyar dolar piyasada kayboldu.
wall street siyasete hükmetmeye başladı. 90'ların sonunda finans şirketleri devleşti ve clinton bu büyümeleri destekleyen isim oldu. 99'da hukuka aykırı bir birleşme yaşandı. citicorp ve travelers'in birleşip citigroup'u kurması glass-stragall yasasına aykırıydı. fakat summers ve rubin'in teklifiyle congress gramm-leach-bliley yasası çıkartıldı ve yasayla bu birleşme korundu. hem diğer yasayı hükümsüz kılıyor hem de başka birleşmelerin de yolunu açmasıyla tartışmalı bir yasaydı.
90'ların sonunda internet hisselerinde yine bir balon yaratıldı. 2001'de patlayan bu balonun maliyeti ise 5 trilyon dolarlık bir yatırım kaybına yol açtı. fakat bu tamamiyle denetimi sağlaması amacıyla kurulan borsa komisyonunun hatasıydı. 2001'de bush yönetiminde ise artık finans sektörü bir dünya gücüydü.
2000-2004 yılları arasında ev satışları 4 kat arttı. yaklaşık 6 yılda ev fiyatları 3 katına çıktı. 10 yılda 30 milyar dolar kredi verilirken bu miktarlar 10 yılda 600 milyar dolara kadar çıktı. merkez bankasının denetim özgürlüğü vardı fakat başkan greenspan herhangi bir denetim yapılmasını istemedi. sadece ev kredileri değil diğer krediler de patlamıştı.
american international group (abd sigorta devi) aracılığıyla bir sistem başlatıldı. mesela benim bir evim varsa sadece bir yere sigortalatabilirim. ama abd içerisinde dilediğiniz kadar sigorta şirketi ile anlaşıp hepsiyle anlaşmalar imzalayabiliyordunuz. ve evinizin yandığı bir senaryoda sadece bir sigorta şirketinden değil haliyle tüm sigorta şirketlerinden paranızı alabiliyordunuz. yani kişiler kısa vadede zenginleşmenin yolunu bulmuşlardı. buna da yozlaşmış ikramiye sistemi deniliyor.
2004 yılında fbi, mortgage için bir rapor yayınladı. sahtekarlıktır, şişirilmiş değerlendirmelerdir, üzerinde oynanmış belgelerdir, muddy's ve s&p çıkarları... hepsini ortaya koydu fakat kimse inanmak istemedi. american dream gerçekleşiyordu çünkü.
imf baş ekonomisti de aynı düzlemde bir makale yayımladı. ''finansal gelişme dünyayı daha riskli bir hale mi getirdi?'' raghuram rajan, 2005. bilinçli kişilerce aynı düzlemde uyarılar ve yayınlar devam etti.
merkez bankası balonu neden patlamalı? küresel ekonomist nouriel rounini, 2006.
allon sloan'ın 2007 yılında fortune ve the washington post'ta defalarca yayımlanan makaleleri... imf genel müdürü dominique strauss-khan, uyarılmaktan bıkmamıştı.
hedge fonu yöneticisi bill ackman, mayıs 2007 tarihinde ''çanta kimin elinde?'' isimli bir sunum yaptı. balonun nasıl patlayacağı, etkileri, öncesi ve sonrası anlatılıyordu. eksiksiz gerçekleşecekti hepsi.
fakat toplumu manipüle edenler de vardı her zaman olduğu gibi.*
2008 yılı başında charles morris, krizle ilgili kitabını basıma verdi. easy money, high rollers and the great credit crash. yine aynı yıl icra yoluyla ev satışları patladı. borçlarını ödeyemeyenler iflas etti. borçları geri ödenemediği için de borç verenler iflas etti.
kriz başladı. abd ve avrupa ilk etkilenenler oldu. sonra da tüm dünya. işsizlik arttı. enflasyon uçtu. işten çıkarmalar başladı. büyüme oranları yere çakıldı.
devamını gör...
"mortgage krizi" ile benzer başlıklar
mortgage
6
kalp krizi
66