sabahtan akşama

bir jon fosse kitabıdır.

2023 nobel edebiyat ödülünü kazanan jon fosse'nin okuduğum ilk kitabı oldu bu kitap. açıkçası daha önce adını duymamıştım, büyük edebiyat ödüllerini bu yüzden seviyorum aslında. insanda bir geç kalmışlık hissi uyandırdığı zamanlar olsa da yeni yazarlarla tanışma konusunda büyük yardımları dokunuyor.

hayat dediğimiz sabahtan akşama kadar süren bir günden ibarettir. belki zaman olarak bundan biraz daha uzun gibi gelebilir aslında ama özünde bir gündür işte. sabah uyanırız yoğun ve uzun bir karanlıktan sonra; gün boyu yapmak istediklerimiz, yapmamız beklenenleri, yapmak zorunda olduklarımızı yaparız. sonra da tıpkı içine uyandığımız gibi bir karanlığa doğru yeni bir uykuya dalarız. siz buna sonsuzluk deyin.

jon fosse'nin sakin ve yumuşak anlatımı ile sabahtan akşama kadar süren bir hayatı izlemek müthiş bir deneyimdi benim için. yaşlı bir adamın bir gün içinde sevdikleri ve tanıdıkları ile bir anlamda vedalaşma ve aydınlanma yolculuğunu okudum büyük bir keyifle.

iyi ki tanışmışım yazarla. okumaya devam edeceğim.

"evet, işte böyleydi, insanlar gider, geriye eşyalar kalırdı..."

syf/ 40

özgün adı morgon og kveld olan 104 sayfalık jon fosse imzalı eser olup 2000 yılında yayınlanmıştır.

kitabımı deniz canefe çevirisi ile okudum, kitap hakkında konuşmak gerekirse ilginç ve şaşırtıcı bir kurgusunun olduğu gerçeği olabilir.

kitabımızın başında olai ve marta adlı evli çiftin johannes adında bir oğlu oluyor, o bebeğin ihtiyarlık dönemi ile kitap ilerliyor.

yaşamın bir günden ibaret olması, insanın ölümü yaşama, anlamlandırma biçimi, karısı erna'yı ve çoktan yitirdiği 50 yıllık arkadaşı peter'ı kaybeden ihtiyar balıkçı johannes'in gözünden anlatılıyor.

bir bebeğin doğumu, yaşamı ve kaçınılmaz ölümü film şeridi gibi kitap boyunca gözümüzün önünden geçip gidiyor.
en sonunda ise hayat da karakterin hayatı da bitmiş oluyor...

hayatın sabahtan akşama evrilişini bir insan üzerinden izliyoruz.

yazarın okuduğum ilk kitabı oldu, yaşamı, yaşlılığı ve hayal görmeyi, sevdiklerini kaybetsen de onların yokluğunun bir varlık haline gelişini tasvir etme biçimini beğendim.

isimler yüzünden kurgusal açıdan biraz kafa karıştırıcı olsa da sonunda taşlar yerine oturuyor.

okurken johannes adlı karakterin yaşamını benjamin button'a benzettim, peter ile dostluğu ise the banshees of inisherin adlı filmde colm ve padraic adlı iki dostu anımsattı.

karakterin anıları hatırlaması, ölüme yaklaşması ve karısını, arkadaşını düşünmesi, yaşadıklarını sanması, en sonunda ise arkadaşıyla olan büyüleyici bölüm oldukça keskin bir biçimdeydi.
yaşamı ve ölümü hissettiren keskin bir kitaptı.
yazarın edebî tarzını iyi buldum.
sabahtan akşama kadar üzerine düşünülecek bir eser..

2023 nobel edebiyat ödülünü kazanan sevgili yazar jon fosse. bu ödülü "söylenemeyenlere ses verdiği yenilikçi tiyatro oyunları ve metinleri " için almış. kitabı okuyunca bunu daha iyi anladım.

bir ömür ne kadar sürer? sabahtan akşama bir vakitte kaç ömür yaşanır? bir sabah doğup bir akşam ölür müyüz sahi?

ilk cocuklari magda'dan sonra uzun süre çocukları olmayan olei ve marta'nın şimdi bir çocukları daha olacaktır. dogum sancıları çeken marta hayata yeni birini getirmeye çalışırken olei ise sabırsızdır. bir oğlu olacaktır adı ise dedi gibi johannes olmalıdır. 'a' ve 'o' sesleri içinde johannesin doğumuna tanıklık ediyoruz. babası ve onun da babası gibi balıkçı olacaktır. sonra birden yaşlı johannes ile karşılaşıyoruz. 7 çocuğu olmuş karısı erna ile güzel bir hayat sürmüş ama sevdiği dostlarını ve karısını da kaybetmiş johannes. her sabah kahve ve sigara içen, sonrasında her sabah kusan johannes. bu sabah canı sigara istemiyor ve kusmadı da. tekneyle açılmak istiyor. daha önce ölmüş arkadasi peter ile karşılaşıyor. nasıl olabilir ki. ama yaşıyor sanki. bir tekne yolculuğuna çıkıyorlar. gençken söz vermişler hep birbirlerinin saçlarını uzadıkça kesiyorlarmis. ama peter'in saçı çok uzamış kesmek lazım... akşam üzeri evine donuyor johannes. en küçük ve en sevdigi kızı onu görmeden koşuyor sokakta neden?... sonra anlıyor johannes öldüğünü. ve ölüme alışması için en yakın dostunun geldiğini..

hani hep derler ya olecegi zaman insanın karşısına azrail en sevdiği kişi olarak çıkarmış. bu inanış sanırım ne din ne coğrafya fark etmeksizin herkesin bir şekilde vakıf olduğu bir sey. o yüzden de johannes ölüme alışsın diye en yakın arkadaşı geliyor. çok garip duygular içinde okudum kitabı. 104 sayfa kadar kısa ama bir ömür kadar uzun bir kitap.

ve en değişik olanı ile yazarın yazım tarzıydı. nokta kullanmamıştı hiç. diğer tüm noktalama işaretleri vardı ama nokta yoktu. ne demek isteyip neyi anlatıyordu? bir cümleyi bitirmeden baslatarak hayatın da hep devam eden bitemeyişlerden oluştuğunu mu? bir de hep diyaloglar vardı. çok güzel hava, evet, güzel çok güzel dedi gibisinden ilerleyen tekrar içeren diyaloglar. yer yer okumayı zorlaştırıyor gibi gelse de alışınca keyif verdi. jon fosse gerçekten duygulara ses veren bir yazarmış. doğu'daki o sesli anlarla önümdeki o sessizlikle birlikte her duyguyu o kadar güzel geçirdi ki. kendisiyle tanışmak benim içim gerçekten büyük bir zevk oldu. çok çok sevdim.

"insanlar gider, geriye esyalar kalırdı..."

"kişinin yaşamının en büyük acılarından biri buydu belki, annesinin korunaklı rahminden çıkıp bu kötü dünyada kendi yaşamına başlamak."

"hep böyle yalnız kalmak zorunda olmak, korkunç, çok korkunç.."