tarihi ve etimolojik türkiye türkçesi lugati

avusturyalı türkolog prof. dr. andreas tietze'in (1914 - 2003) yaşama geçiremediği projesidir. kendisi nazi rejiminden kaçarak atatürk ülkesine sığınan bilim insanlarındandır. tietze 1938 - 1958 tarihleri arasında istanbul üniversitesi'nde öğretim üyeliği görevinde bulunmuş , daha sonra california üniversitesinde yakın doğu dilleri okutmuştur. türkçeye ve türkiye'ye bir vefa borcu olarak bu sözlüğü hazırlamayı arzu eden tietze hayatı boyunca türkiye türkçesinin tarihi ve etimolojik sözlüğünü hazırlamak için malzeme toplamıştır. tietze bu sözlüğü 7 cilt olarak planlamıştı. sözlüğün a‑e harflerini kapsayan birinci cildi prof. tietze hayattayken avusturya bilimler akademisi projesinin ürünü olarak avusturya bilimler akademisinin desteğiyle simurg kitabevi tarafından 2002 yılında yayımlanmıştır. ben de o dönemde etimolojide sevan nişanyan tekelinin kırılmasını sağlayacağını düşünerek heyecanlanmış; dönemine göre bile oldukça pahalı olan bu özel baskılı ilk cildi ankara'dan bir dostum aracılığıyla satın almıştım.

ne yazık ki, tietze 2003 yılında ölünce proje oldukça durakladı. sözlüğün f-j harflerini kapsayan ikinci cildi, yine avusturya bilimler akademisi desteğiyle 2009 yılında yayımlandı.
yine aradan uzun süre geçmesi ile 2014 yılında türkiye bilimler akademisi, tietze'in mirasçılarıyla görüşerek eserin yayın haklarını satın almıştır. profesörün kitap taslakları, el yazılı notları, değerlendirmeleri, prof. semih tezcan başkanlığındaki bilim insanlarınca gözden geçirilerek ilk iki cilt ikişer ayrı cilt olmak üzere toplam 4 cilt halinde 2016 yılında yeniden basılmıştır. sözlüğün tamamının yayımlanması 2020 yılında tamamlanmıştır. sonuçta bir türk ekip tarafından tamamlansa da araştırma, veri toplama, değerlendirme, not alma ve ilk karalamaların avusturyalı bir bilim insanının sağlamasıyla türkçenin en büyük etimolojik sözlüğü tamamlanabilmiştir. görselde projenin ilk cildinin ve tamamlanmış eserin fotoğrafları görülmektedir.