divan-ü lügati't türk

11. yüzyılda kaşgarlı mahmut tarafından yazılmış olup, türkçe'nin en eski sözlüğüdür.

1072-1074 yıllarında yazılmış, türkçe- arapça sözlük (karahanlılar dönemi).

üniversite 1'de edebiyat dersinde zorunlu olarak okulutulup sınava tabi olduğumuz kitap.
not:mühendislik fakültesi.

edebiyatımızdaki dört geçiş dönemi eserinden biridir. araplara türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır. içinde sözcükler, deyimler, atasözleri ve tamlamalar bulunmaktadır. islamiyet öncesi ortaya konan savların, koşukların ve saguların ilk kez bu eserde karşımıza çıkması yönünden önemlidir. eserin sonunda bir de orta asya türk devletleri haritası bulunmaktadır. yazarına, sıradan bir mahmut iken ebul kasım abdullah'a sunulması üzerine kaşgarlı sıfatını kazandırmıştır.

kaşgarlı mahmut tarafından yazılmış eserdir. 7500 kelimelik bir sözlüktür amacı araplara türkçeyi öğretmek türkçenin zengin bir dil olduğunu göstermek maksadıyla arapça olarak ele alınmıştır. ayrıca bu sözlüğün tek nüshasının bulunma hikayesi vardır ki pek keyiflidir. ali emiri diye bir muhterem sahaflar çarşısında gezerken divanı lügatı türkün tek nüshasını buluyor kendisi çok okumuş bilgili bir insan olduğu için kitabın ne kadar değerli olduğunu anlıyor. görünce eli ayağı birbirine dolanıyor. ne kadar bu diye soruyor kitapçı bey 30 altın diyor. ali emiri hemen cepleri yokluyor bir bakıyor 15 altın eyvah diyor eve gidip para alsam ben gidip dönene kadar kitap satılırsa naparım diye korkuyor. allahım sen yardım et bir dost gönder diye dua ediyor. tabi ali emiri bey çok mübarek bir zat olacak ki kafasını bir çeviriyor kankası fellik fellik dolaşıyor. hop birader allah aşkına bir 20 altın borç ver bana diyor. kitabı alıyor eve gidiyor yemeden içmeden kesiliyor saatlerce okuyor. bu eser hakkında türklük türk dili bu kitap sayesinde başka bir revnak kazanacaktır diyor. derste taze gördüğüm için keyifli bir tanım oldu benim için. ayrıca hikaye türk dil kurumunda mevcuttur bir yerimizden sallamıyoruz yani okuduğunuz için teşekkür ederim.

ali emiri efendi ve kaşgârî’nin ölümsüz eserinin bulunuş hikâyesi:
www.tdk.gov.tr/divanu-lugat...

11. yy'de tüm avrasya'da konuşulan türk lehçelerinden sekiz bine yakın türkçe sözcüğün arapça açıklamaları ve örnek cümlelerinin verildiği bir sözlük. türk tarihi ve türk dilinin gelişimi üzerine verdiği bilgiler ile sözlükten de öte türkoloji ve türk folklorü çalışmaları için de referans kitaptır. çiğli, yağma gibi muhteviyatındaki türk lehçelerinin bir kısmı bugün ölü lehçeler olduğu için verdiği bilgiler bakımından çok önemlidir. bu çalışmayı heyecanlı kılan bir diğer özellik ise en arkasında balasagun merkez olmak üzere o dönemin türk dünyasının haritasının olmasıdır.

sanırım kilisli muallim rıfat tarafından ilim alemine kazandırılmıştı.

divanu lugati't-türk orta türkçe döneminde kaşgarlı mahmut tarafından bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılan tam kapsamlı türkçe-arapça bir sözlüktür. bu sözlük iki ana bölümden oluşur ve kaşgarlı mahmud'un bu sözlüğü türk boylarını gezerek yazdığı söylenir.

sabahları radyoda geveze'nin sunduğu bilgi yarışmasında; geçen sene son soru olarak tarafıma sorulan ve doğru cevap vermemden mütevellit 1.000 tl ödül kazandıran, bilinen en eski türkçe sözlük.

kaşgarlı mahmut tarafından yazılan sözlük niteliğindeki eser.

türkçe’nin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır. türk dilini araplara öğretmek amacıyla arapça olarak yazılmıştır. türklerin örf ve göreneklerine de bu sözlükde değinilmiştir ve o zamanın türk dünyasını gösteren bir haritada eklenmiştir.

tarih derslerinin sınavlarında, öğretmenlerin mutlaka yılda bir kere sorduğu ilk sözlük de diyebiliriz.

türk sözlüklerinin atasıdır. kaşgarlı mahmud'un halefleriyiz desek pek de yanlış olmaz. türkçenin ne kadar güzel bir dil olduğunu cümle arap alemine duyurmaktır amacı. içinde dil dışında pek çok sosyal bilimler alanından bilgiler de vardır. özellikle biz tarihçiler ve edebiyatçılar için çok önemlidir.

asıl mesele, kaşgarlı mahmud ve onun gibi nice kültürlü atalarımıza layık olmaktır yeğen.

araplara türkçe dilinin ne kadar güzel olduğunu anlatmak için yazılmış sözlük niteliğinde olan bir eserdir. kaşgarlı mahmut tarafından yazılmıştır.

kaşgarlı mahmut'un 11.yy.da balasagun'u merkez alarak çizdiği dünya haritası da bu kitapta yer almaktadır.

t: içindeki haritanın profil fotoğrafım olduğu eserdir.
yazarlar belli başlı özelliklerini belirttiği için tekrara düşmemek sebebiyle ben de ahmet bican ercilasun'un bu eseri çalıştığı kitabının giriş bölümünde bulunan dlt hakkındaki muhtevasıyla ilgili özellikleri maddeler halinde belirttiği kısmı aktarayım:
1. 9000 civarında türkçe kelimenin arapça karşılıklarını veren bir sözlüktür.
2. çeşitli bölümlerin veya kelime listelerinin sonunda yapılan gramer açıklamarı, özellikte y.279-304. sayfalar arasında verilen bilgiler dolayısıyla 11. yüzyıl ölçünlü türkçesinin küçük bir grameridir.
3. 11. yüzyıldaki türk boylarının ağızları hakkında bilgiler veren diyalektolojik bir çalışmadır.
4. 11. yüzyıldaki türk boy ve alt boyları hakkında bilgiler veren etnolojik bir eserdir.
5. 11. yüzyıl türk coğrafyasına ait birçok şehir, kasaba, köy, akarsu, göl, dağ adlarını içine alan, bunların birçoğunu bir haritada gösteren ve bazıları hakkında kısa bilgiler veren bir coğrafya eseridir.
6. yer adları yanında, kişi adlarına da yer veren onomastik bir çalışmadır.
7. türklere ait bazı efsaneleri, çeşitli âdet ve inanışları içine alan; tarım, hayvancılık, avcılık, çeşitli zanaat ve mesleklerle; giyim-kuşam, süslenme, eşya ve aletler, silahlar ve at takımları, çeşitli yiyecek içecek ve yemeklerle ilgili bilgiler veren; eğlence, oyun ve çalgı aletleri hakkında bilgilenmemizi sağlayan bir halk bilimi eseridir.
8. çeşitli hastalıklar, tedavi şekilleri ve ilaçlar hakkında bilgi veren bir halk hekimliği kitabıdır.
9. 300'e yakın atasözü ile, 11. yüzyıla ait bir atalar sözü külliyatıdır.
10. çeşitli kelimelere örnek olarak verilmiş, tamamı 764 mısra tutan dörtlük ve beyitleriyle 11. yüzyıla ait bir şiir antolojisidir.

türk edebiyatı açısından en önemli eserlerden birini teşkil eder. kaşgarlı mahmut tarafından karahanlı türkçesi ile yazılmış türk şiiri,boyları, gelenek ve görenekleri hakkında bilgiler içeren ve türkçenin arapça ile boy ölçüşebilecek nitelikte olduğunu kanıtlamak amacıyla arap sözlükçülük geleneği çerçevesinde yazılan sözlüktür. eserin sonunda türk boylarının yaşadığı yeri gösteren bir harita bulunur ve haritada japonya’ya da yer verilir ve bu yönüyle de eser bir ilke daha imza atar.

eserinde 22 oğuz boyunu söylemiştir oysa ki 24 oğuz vardır.2 tanesi müslüman olmadığı için almamıştır.

içeriğinde türk boylarının listesi ve menkıbevî hikayeler bulunan türk edebiyatının çok değerli bir eseri.

ilk ansiklopedik sözlük olarak bilinir. içerisinde haritalar mevcuttur. ilk defa çin'in bir harita üzerinde gösterildiği kitaptır. türk dilinin zenginliğini göstermek adına kaleme alınmıştır.