üsküp

kuzey makedonya'nın başkentidir. elli sene öncesine kadar bir türk şehriyken zamanla türkler ne yazık ki parmakla sayılacak kadar azalmışlardır. vardar nehrinin doğusu tipik osmanlı türk, batısı ise modern batılı tarzda bir mimariye sahiptir. türk edebiyatının duayeni yahya kemal beyatlı'nın memleketidir. şehrin idari merkezi olan gazi baba belediyesinin ismi prizrenli osmanlı türk şairi aşık çelebi'nin mahlasından gelir.

aşağıdaki videoda filiz akın ile üsküplü oyuncu lütfü seyfullah'ın memleketim adlı filmlerinden bir kesiti izleyerek üsküp hakkında bilgiler edinebilirsiniz:

akp buraya bayağı yatırım yapmış. müslüman halkın yaşadığı nehrin karşısında her yer akp bayrağı doluydu. kaleye çıktığımız da niyazi adında bir beyle muhabbetimiz olmuştu. buraya akp bayağı yatırım yapıyor seviyor musunuz erdoğan'ı diye sorduk. şehrin göbeğinde duran "zaman" binasını gosterip bir zamanlar orasi da doluydu onlarda buraya hizmet ediyordu. buraya kimin ne için geldiğini, ne için hizmet ettiğini bilemezsiniz bundan 25-30 yıl sonra belli olur demisti. niyazi bey'e selamlar umarım hiç bir hesap yapmadan birileri yardım elini uzatır.

osmanlı eserleri ile donanmış kuzey makedonya'nın başkenti.

vardar nehrinin ortadan ikiye böldüğü, bir yanında türklerle arnavutların, diğer yanında makedonların yaşadığı kent.

az önce trt 2'de yayınlanan evliya çelebi programıyla, emekli olup sahil kasabasına yerleşmek fikrine rakip olacak (bkz: emekli olunca balkanlar'a yerleşmek) fikrini aklıma yer ettiren osmanlı mirası şehirlerimizden biridir.

kuzey makedonya'da (gittiğimiz zaman hâlen düz makedonya mıydı kuzey olmuş muydu hatırlamıyorum) önemli bir müslüman nüfusu halen var olduğu için, türk eserleriyle sağlamca korunmuş şehir. birçok osmanlı yapısı tika marifetiyle restore edilmiş. ayrıca müslümanların çoğu da ağır reisçi. daha kafilenin buluşma noktası olan eceabat'da "aman size rte överlerse kızmayın" uyarılarımızın sonucunda hiçbir kavga çıkmasa da birçok kafileyle aralarında sorunlar çıkıyormuş.

selanik'ten çıkılan sabah, sınırı geçtikten sonraki ilk geldiğimiz yer üsküp. şehrin tepesinde şöyle büyük bir haç var ki, birçok slav şehrinde var bu rio haçına benzer şey. müslümanları gıcık etmek için mi bilmem. yunanistan'da yoktu çünkü (ha ortodokslarda da olmayabilir o ayrı).


üsküp'te fetö'nün de önemli bir yatırımı varmış, zaman gazetesinin bürosu yeni şehirde duruyordu mesela. yeni şehrin yanında, vardar ırmağının öbür yanında tarihi kent merkezi bir safranbolu kopyası olarak tüm ihtişamıyla duruyordu. 1963'te büyük bir deprem geçiren şehir merkezi sonradan gayet güzel yapılanmış. deprem anıları da depremde kısmen yıkılan eski tren garında toplanmış. müze olarak kullanılan yapıyı gezemedik.

gar sağlam zamanlarında, bugün sağdaki blok ve ortadaki kütlenin sağ köşesi ayakta kalmış...


bugünkü hali, dev saat kadranı deprem anında durmuş tıpkı 03:02 gibi...



şehrin tam ortasında, vardar nehrinin üstünde ünlü taş köprü var. bazı tarihçiler türkleri sansürlemek için büyük iskender'e falan dayandırsa da kitabesine dayanılarak fatih döneminde yapıldığı kabul ediliyor. köprünün bir tarafında eski şehir öbüründe yeni şehir yer alıyor, tıpkı antakya gibi. sırp krallığı döneminde köprünün başındaki burmalı cami yıkılarak arsası meydan olarak düzenlenmiş.
camili meydan


camisiz meydanda yükselen büyük iskender heykeli



köprünün öbür ucunda yükselen philip heykeli. makedon filip, oğluna selam vermekte, kaidedeki figürler de filip, karısı olympie ve henüz büyük olmamış iskender.

diğer yandan makedonya'nın para birimi bayağı zavallı idi, 100 tl ile epey bir para exchange ettiğimi hatırlıyorum. ayrıca hemen herkes türkçe biliyor. tabii çabuk yorulan bir anne ve yugoslavya döneminde kızılay görevlisi olarak burada bulunmuş, anılarını yad eden bir babayla da gezmek bu kadar. babam arkadaşlarını gezdirirken ben de kalenin altındaki çoban mustafa paşa camisine kadar çıkmıştım. camide ve bitişiğindeki tarihi vilayet konağı ve postanede tika tarafından restore edildiklerine dair tabelalar vardı. binaları da bir türk üniversitesi kullanıyormuş. acaba fetö okulu muydu?


postanenin kitabesi
kitabenin transkripti

öğleden sonra hareket ettik, rotamız kalkandelen şehri ve kırçova dağları üstünden ohri idi.

meydanında büyük iskender’in at üstünde heykeli bulunan şehir.

üsküp, kuzey makedonya'nın başkentidir ve en büyük şehridir. üsküp, nevşehir'in ürgüp ilçesi ile karıştırılmamalıdır zira bu ikisi birbirinden farklı yerleşim yerleridir.*
üsküp'te etnik olarak bir slav halkı olan makedonlar çoğunluktaysa da türkler ve arnavutlar da yaşar.